WEBVTT

00:00:01.072 --> 00:00:03.880
Dua t'ju tregoj historinë e një vajze.

00:00:04.515 --> 00:00:06.627
Por s'mund t'ju them
emrin e saj të vërtetë.

00:00:07.015 --> 00:00:08.928
Kështu që, le ta quajmë Hadiza.

NOTE Paragraph

00:00:09.561 --> 00:00:11.050
Hadiza është 20 vjeç.

00:00:11.639 --> 00:00:12.790
Është e turpshme,

00:00:12.814 --> 00:00:16.048
por ka një buzëqeshje të bukur
që ndriçon i fytyrën.

00:00:16.959 --> 00:00:18.889
Por ajo ka dhimbje të vazhdueshme.

00:00:20.643 --> 00:00:24.117
Dhe ka të ngjarë që të jetë me ilaçe
për gjithë pjesën tjetër të jetës.

NOTE Paragraph

00:00:25.046 --> 00:00:26.551
Doni ta dini pse?

00:00:27.964 --> 00:00:30.821
Hadiza është një vajzë nga Chibok,

00:00:30.845 --> 00:00:34.078
dhe në 14 Prill 2014 u rrëmbye

00:00:34.102 --> 00:00:35.726
nga terroristët Boko Haram.

00:00:36.470 --> 00:00:38.979
Sidoqoftë ajo arriti të arratiset,

00:00:39.003 --> 00:00:42.200
duke kërcyer nga kamioni
që mbante vajzat.

00:00:42.224 --> 00:00:45.517
Por kur ra në tokë, theu të dyja këmbët,

00:00:45.541 --> 00:00:48.961
dhe ju desh të zvarritej me bark
për t'u fshehur në shkurre.

00:00:48.985 --> 00:00:53.063
Ajo më tha se ish e tmerruar se mos
Boko Haram do të kthehej për të.

00:00:53.704 --> 00:00:58.331
Ajo ishte një nga 57 vajzat që u arratisën
duke u hedhur nga kamioni atë ditë.

NOTE Paragraph

00:00:58.355 --> 00:01:00.896
Kjo histori, me të drejtë, shkaktoi zhurmë

00:01:00.920 --> 00:01:02.292
nëpër botë.

00:01:02.316 --> 00:01:05.586
Njerëz si Michelle Obama,
Malala dhe të tjerë

00:01:05.610 --> 00:01:07.702
bashkuan zërat në shenjë proteste,

00:01:07.726 --> 00:01:10.987
dhe pothuaj në të njëjtën kohë--
jetoja në Londër në atë periudhë--

00:01:11.011 --> 00:01:15.654
u dërgova nga Londra në Abuja
për të ndjekur Forumin Ekonomik Botëror

00:01:15.678 --> 00:01:18.100
që organizohej nga Nigeria
për herë të parë.

00:01:18.655 --> 00:01:22.719
Por kur arritëm, ishte e qartë
se kish vetëm një ngjarje në qytet.

00:01:23.909 --> 00:01:25.754
Ne e vendosëm qeverinë nën presion.

00:01:25.778 --> 00:01:28.340
Drejtuam pyetje të vështira
rreth asaj që po bënin

00:01:28.364 --> 00:01:29.855
për t'i kthyer këto vajza.

00:01:30.379 --> 00:01:32.103
Kuptohet,

00:01:32.127 --> 00:01:34.934
ata nuk ishin shumë të kënaqur
me linjën e pyetjeve tona,

00:01:34.958 --> 00:01:38.707
dhe le të themi se kemi marrë atë që
na takonte me "fakte alternative".

NOTE Paragraph

00:01:38.731 --> 00:01:41.412
(Te qeshura)

NOTE Paragraph

00:01:41.436 --> 00:01:44.634
Nigerianët me influencë
na thanë në atë kohë

00:01:44.658 --> 00:01:46.655
se ishim naivë,

00:01:46.679 --> 00:01:49.883
dhe se nuk e kuptonim
situatën politike në Nigeri.

00:01:50.900 --> 00:01:52.995
Por ata gjithashtu na thanë

00:01:53.019 --> 00:01:55.627
se historia e vajzave Chibok

00:01:55.651 --> 00:01:56.836
ishte një rreng.

00:01:58.265 --> 00:02:00.965
Mjerisht, kjo narrativë e mashtrimit
vazhdoi,

00:02:00.989 --> 00:02:03.279
dhe ka ende njerëz sot në Nigeri

00:02:03.303 --> 00:02:06.066
që besojnë se vajzat e Chibok
nuk janë rrëmbyen kurrë.

00:02:06.931 --> 00:02:09.494
Sidoqoftë flisja me njerëz të tillë si --

00:02:10.401 --> 00:02:12.106
prindërit e shkatërruar,

00:02:12.130 --> 00:02:16.184
që na tregonin se, ditën që Boko Haram
rrëmbyen vajzat e tyre

00:02:16.208 --> 00:02:20.782
ata vrapuan në pyllin Sambisa
pas kamionëve që u mbanin të bijat.

00:02:20.806 --> 00:02:24.534
Ishin të armatosur me hanxharë,
por u detyruan të ktheheshin mbrapa

00:02:24.558 --> 00:02:26.407
sepse Boko Haram kishte armë.

NOTE Paragraph

00:02:27.345 --> 00:02:31.008
Për dy vjet, në mënyrë të pashmangshme,
axhenda e lajmeve u zhvendos,

00:02:31.032 --> 00:02:32.762
dhe këto dy vite,

00:02:32.786 --> 00:02:35.945
nuk u dëgjua shumë
rreth vajzave nga Chibok.

00:02:35.969 --> 00:02:37.838
Gjithkush mendonte se kishin vdekur.

00:02:38.233 --> 00:02:40.220
Por në prill të vitit të kaluar,

00:02:40.244 --> 00:02:42.449
Pata mundësinë të zotëroj këtë video.

00:02:43.036 --> 00:02:44.776
Kjo është nje sekuencë nga video

00:02:44.800 --> 00:02:47.914
që Boko Haram filmoi si provë
se ato janë gjallë,

00:02:48.923 --> 00:02:51.467
dhe përmes një burimi,
kam marrë këtë video.

00:02:52.069 --> 00:02:53.696
Por, para se të mund ta publikoja,

00:02:53.696 --> 00:02:56.695
Mu desh të udhëtoja
në verilindje të Nigerisë

00:02:56.719 --> 00:02:58.816
për të folur me prindërit,
që ta verifikonin.

00:02:59.317 --> 00:03:02.694
Nuk mu desh të pritsja
shumë e gjatë për konfirmimin.

00:03:03.630 --> 00:03:06.960
Një nga nënat, kur pa videon, më tha

00:03:06.984 --> 00:03:09.684
se nëse ajo do të mund të hynte në laptop

00:03:09.708 --> 00:03:13.727
dhe të nxirrte fëmijën e saj prej aty,

00:03:13.751 --> 00:03:15.157
ajo do ta kishte bërë.

00:03:16.203 --> 00:03:19.425
Për ata prej jush në audiencë,
që si dhe unë, jeni prindër,

00:03:19.449 --> 00:03:22.277
vetëm mund të imagjinoni ankthin

00:03:22.301 --> 00:03:23.760
që ndjente ajo nënë.

NOTE Paragraph

00:03:25.601 --> 00:03:32.155
Kjo video do të nxiste fillimin
e negociatave me Boko Haramin.

00:03:32.179 --> 00:03:36.147
Dhe një senator nigerian më tha
se për shkak të kësaj video

00:03:36.171 --> 00:03:38.164
ata hynë në bisedime,

00:03:38.188 --> 00:03:41.854
sepse ata kishin menduar se vajzat nga
Chibok kishin vdekur para shumë kohësh.

00:03:42.639 --> 00:03:47.341
Njëzet e një vajza u liruan
tetorin e vitit të kaluar.

00:03:47.365 --> 00:03:50.933
Fatkeqsisht, gati 200 prej tyre
mbeten ende të zhdukura.

NOTE Paragraph

00:03:51.691 --> 00:03:55.888
Duhet ta pohoj se nuk kam qenë
një vëzhguese e paanëshme duke

00:03:55.912 --> 00:03:57.098
mbuluar këtë histori.

00:03:57.122 --> 00:04:00.930
Tërbohem kur mendoj
për mundësitë e humbura

00:04:02.232 --> 00:04:03.421
për shpëtimin e vajzave.

00:04:03.445 --> 00:04:07.259
Tërbohem kur mendoj atë që
më kanë thënë prindërit e tyre,

00:04:07.259 --> 00:04:10.163
se nëse ato do të ishin vajzat
e të pasurve dhe të fuqishmëve,

00:04:10.167 --> 00:04:12.328
do të ishin gjetur shumë më herët.

00:04:14.281 --> 00:04:16.289
Tërbohem

00:04:16.313 --> 00:04:18.241
se narrativa e mashtrimit,

00:04:18.265 --> 00:04:20.143
besoj fuqimisht,

00:04:20.167 --> 00:04:22.279
shkaktoi një vonesë;

00:04:22.303 --> 00:04:25.292
ishte pjesë e arsyes
së vonesës në kthimin e tyre.

NOTE Paragraph

00:04:26.680 --> 00:04:31.195
Kjo më ilustroi rrezikun vdekjeprurës
të lajmit të rremë.

00:04:31.219 --> 00:04:32.841
Por, çfarë mund të bëjmë për këtë?

00:04:33.883 --> 00:04:35.800
Ka disa njerëz shumë të zgjuar,

00:04:35.824 --> 00:04:38.283
inxhinierë të zgjuar pranë
Google dhe Facebook,

00:04:38.307 --> 00:04:43.372
të cilët përpiqen të përdorin teknologjinë
të ndalojnë përhapjen e lajmeve të rreme.

00:04:43.396 --> 00:04:48.147
Por përtej kësaj, unë mendoj
të gjithë këtu - ti dhe unë -

00:04:48.171 --> 00:04:50.358
kemi një rol në këtë çeshtje.

00:04:50.382 --> 00:04:52.675
Ne jemi ata që ndajnë përmbajtjen.

00:04:52.699 --> 00:04:55.210
Ne jemi ata që ndajnë tregimet online.

00:04:55.234 --> 00:04:57.521
Në këtë ditë dhe moshë,
të gjithë jemi publikues,

00:04:58.535 --> 00:05:01.026
dhe kemi përgjegjësi.

NOTE Paragraph

00:05:01.050 --> 00:05:03.360
Gjatë punës sime si gazetare,

00:05:03.384 --> 00:05:05.412
kontrolloj, verifikoj.

00:05:05.436 --> 00:05:08.717
I besoj parandjenjës,
por bëj pyetjet të vështira.

00:05:09.620 --> 00:05:12.496
Pse ky person po më tregon këtë histori?

00:05:12.520 --> 00:05:16.019
Çfarë duhet të fitojnë
duke ndarë këtë informacion?

00:05:16.043 --> 00:05:17.851
A kanë një axhendë të fshehtë?

00:05:18.682 --> 00:05:24.173
Besoj me të vërtetë se të gjithë duhet 
të fillojmë të bëjmë pyetje më të ashpra

00:05:24.197 --> 00:05:26.507
se informacioni që zbulojmë në internet.

NOTE Paragraph

00:05:29.673 --> 00:05:35.404
Studimet tregojnë se disa prej nesh
as nuk lexojnë përtej titujve

00:05:35.428 --> 00:05:37.531
para se të shpërndajmë historitë.

00:05:37.555 --> 00:05:39.094
Kush e ka bërë këtë?

00:05:39.944 --> 00:05:41.279
E di që unë e kam bërë.

00:05:42.435 --> 00:05:43.794
Por, po sikur

00:05:45.295 --> 00:05:49.504
të ndalojmë marrjen e informacionit
që zbulojmë me vlerë nominale?

00:05:50.250 --> 00:05:53.823
Po sikur të ndalim e të mendojmë
rreth pasojave

00:05:53.847 --> 00:05:56.296
të informacionit që përcjellim

00:05:56.320 --> 00:05:59.531
dhe potencialit të tij për të nxitur
dhunë apo urrejtje?

00:06:00.595 --> 00:06:05.130
Po sikur të ndalim e të mendojmë
rreth pasojave në jetën reale

00:06:05.154 --> 00:06:07.002
të informacionit që ne ndajmë?

NOTE Paragraph

00:06:08.105 --> 00:06:09.905
Ju falemnderit shumë që dëgjuat.

NOTE Paragraph

00:06:09.929 --> 00:06:13.423
(Duartrokitje)