< Return to Video

Scilla Elworthy: Jak walczyć bez używania przemocy?

  • 0:00 - 0:04
    W przeciągu pół wieku odkąd
    staram się zapobiegać wojnom,
  • 0:04 - 0:08
    nie opuszcza mnie jedno pytanie:
  • 0:08 - 0:12
    Jak przeciwdziałać przemocy,
  • 0:12 - 0:15
    nie używając przemocy w zamian?
  • 0:15 - 0:18
    Stając w obliczu okrucieństwa,
  • 0:18 - 0:21
    niezależnie czy jest to dzieciak na placu zabaw,
  • 0:21 - 0:22
    czy przemoc domowa
  • 0:22 - 0:25
    czy też dzisiejsze ulice Syrii
  • 0:25 - 0:28
    w obliczu czołgów i szrapneli...
  • 0:28 - 0:31
    Co jest najbardziej skuteczne, co robić?
  • 0:31 - 0:34
    Walczyć? Poddać się?
  • 0:34 - 0:37
    Więcej przemocy?
  • 0:37 - 0:41
    Pytanie jak walczyć ze złym
  • 0:41 - 0:45
    samemu nie stając się złym,
  • 0:45 - 0:48
    dręczy mnie od dzieciństwa.
  • 0:48 - 0:50
    Pamiętam, jak jako 13-latka
  • 0:50 - 0:55
    przyklejona do czarno-białego telewizora w salonie,
  • 0:55 - 1:00
    patrzyłam jak sowieckie czołgi wtaczają się do Budapesztu,
  • 1:00 - 1:03
    a dzieciaki niewiele starsze ode mnie
  • 1:03 - 1:05
    rzucają się na nie,
  • 1:05 - 1:07
    i giną.
  • 1:07 - 1:11
    Pobiegłam na górę i zaczęłam się pakować.
  • 1:11 - 1:14
    Moja mama przyszła i spytała: "Co ty do diaska robisz?"
  • 1:14 - 1:16
    Odpowiedziałam: "Jadę do Budapesztu."
  • 1:16 - 1:19
    A ona na to: "Po co?"
  • 1:19 - 1:21
    Odpowiedziałam: "Zabija się tam dzieci.
  • 1:21 - 1:23
    Dzieją się tam straszne rzeczy."
  • 1:23 - 1:25
    "Nie bądź śmieszna" - powiedziała.
  • 1:25 - 1:27
    Rozpłakałam się.
  • 1:27 - 1:29
    Zrozumiała i powiedziała:
  • 1:29 - 1:31
    "OK, widzę, że to poważna sprawa,
  • 1:31 - 1:34
    ale jesteś za młoda żeby pomóc.
  • 1:34 - 1:37
    Potrzebujesz przeszkolenia. Pomogę ci w tym.
  • 1:37 - 1:39
    Tylko rozpakuj walizkę."
  • 1:39 - 1:42
    Uzyskałam wymagane kwalifikacje
  • 1:42 - 1:46
    i przepracowałam w Afryce sporą część młodzieńczych lat.
  • 1:46 - 1:50
    Zrozumiałam jednak, że tego czego
    muszę się dowiedzieć,
  • 1:50 - 1:52
    nie dowiem się na żadnym szkoleniu.
  • 1:52 - 1:55
    Chciałam zrozumieć
  • 1:55 - 1:59
    jak rodzi się przemoc, jak działa ucisk.
  • 1:59 - 2:04
    I odkryłam,
  • 2:04 - 2:08
    że używający przemocy stosują ją na 3 sposoby.
  • 2:08 - 2:13
    Używają przemocy politycznej, by zastraszać,
  • 2:13 - 2:19
    fizycznej, by terroryzować,
  • 2:19 - 2:26
    a przemocy psychicznej lub emocjonalnej, by poniżać.
  • 2:26 - 2:29
    I tylko w bardzo nielicznych przypadkach,
  • 2:29 - 2:33
    odpowiadanie przemocą na przemoc, odnosi skutek.
  • 2:33 - 2:39
    Nelson Mandela poszedł do więzienia wiarząc w przemoc,
  • 2:39 - 2:41
    a 27 lat później,
  • 2:41 - 2:43
    on i jego koledzy,
  • 2:43 - 2:45
    powoli i stopniowo
  • 2:45 - 2:50
    doskonalili te niesamowite umiejętności,
  • 2:50 - 2:54
    które potrzebne im były do
    zmiany jednego z najbardziej
  • 2:54 - 2:56
    okrutnych rządów w historii w demokrację.
  • 2:56 - 3:01
    Zdołali tego dokonać nie stosując przemocy.
  • 3:01 - 3:08
    Wiedzieli, że używanie siły przeciwko sile
  • 3:08 - 3:13
    nie działa.
  • 3:13 - 3:15
    Co zatem działa?
  • 3:15 - 3:19
    Z biegiem czasu odkryłam około pół tuzina sposobów,
  • 3:19 - 3:21
    które się sprawdzają i są skuteczne.
  • 3:21 - 3:23
    Oczywiście jest ich więcej.
  • 3:23 - 3:25
    Pierwszy dotyczy zmiany,
  • 3:25 - 3:27
    która musi zajść,
  • 3:27 - 3:31
    najpierw głęboko w środku mnie.
  • 3:31 - 3:36
    To moja odpowiedź, mój stosunek do ucisku,
  • 3:36 - 3:38
    który kontroluję
  • 3:38 - 3:41
    i przekonanie, że mogę coś zrobić.
  • 3:41 - 3:45
    Potrzebuję poznać siebie, by wiedzieć jak to zrobić.
  • 3:45 - 3:47
    Muszę wiedzieć co mnie napędza,
  • 3:47 - 3:50
    co sprawia, że opadam z sił,
  • 3:50 - 3:54
    gdzie są moje mocne,
  • 3:54 - 3:57
    a gdzie słabe punkty.
  • 3:57 - 3:58
    Kiedy się poddaję?
  • 3:58 - 4:03
    W obronie jakich wartości stanę?
  • 4:03 - 4:08
    Medytacja i samokontrola,
  • 4:08 - 4:11
    to jedne, nie jedyne, ze sposobów
  • 4:11 - 4:12
    to jedne, nie jedyne, ze sposobów
  • 4:12 - 4:16
    osiągnięcia tej wewnętrznej mocy.
  • 4:16 - 4:19
    Moim idolem, podobnie jak Satisha,
  • 4:19 - 4:22
    jest birmańska opozycjonistka Aung San Suu Kyi.
  • 4:22 - 4:25
    Przewodziła studenckiemu protestowi
  • 4:25 - 4:28
    na ulicach Rangunu.
  • 4:28 - 4:32
    Wychodząc zza zakrętu stanęli
    w obliczu szeregu karabinów maszynowych.
  • 4:32 - 4:33
    Błyskawicznie zauważyła,
  • 4:33 - 4:37
    że żołnierze, z trzęsącymi się na spustach palcami,
  • 4:37 - 4:43
    byli bardziej przestraszeni niż protestujący.
  • 4:43 - 4:45
    Ale powiedziała studentom aby usiedli.
  • 4:45 - 4:53
    A sama skierowała się w stronę żołnierzy,
  • 4:53 - 4:56
    ze spokojem, z całkowitym brakiem strachu,
  • 4:56 - 5:00
    podeszła do pierwszej wycelowanej lufy,
  • 5:00 - 5:04
    położyła na niej rękę i obniżyła ją.
  • 5:09 - 5:12
    Nikogo nie zabito.
  • 5:12 - 5:16
    Oto co może zdziałać opanowanie strachu...
  • 5:16 - 5:18
    Nie tylko w przypadku karabinu maszynowego,
  • 5:18 - 5:23
    ale również noża na ulicy.
  • 5:23 - 5:25
    Jednak by to osiągnąć należy ćwiczyć.
  • 5:25 - 5:27
    Co z naszym strachem?
  • 5:27 - 5:32
    Mam swoją mantrę.
  • 5:32 - 5:35
    Mój strach obrasta w tłuszcz
  • 5:35 - 5:37
    z energii, którą go żywię.
  • 5:37 - 5:40
    A jeśli rozrośnie się bardzo,
  • 5:40 - 5:42
    wtedy zapewne mnie ogarnie.
  • 5:42 - 5:46
    Wszyscy znamy syndrom "trzeciej nad ranem",
  • 5:46 - 5:49
    kiedy nasze niepokoje budzą nas ze snu.
  • 5:49 - 5:52
    Widzę, że wiecie o czym mówię...
  • 5:52 - 5:55
    Godzinami przewracacie się z boku na bok,
  • 5:55 - 5:57
    czujecie się coraz gorzej i gorzej,
  • 5:57 - 6:00
    i gdzieś około 4 wczepieni w poduszkę,
  • 6:00 - 6:02
    zmagacie się z potwornym strachem.
  • 6:02 - 6:04
    Jedyne co możecie zrobić to wstać,
  • 6:04 - 6:06
    zrobić kubek herbaty
  • 6:06 - 6:11
    i usiąść z tym strachem jak z dzieckiem, obok siebie.
  • 6:11 - 6:14
    Jesteś dorosłym.
  • 6:14 - 6:16
    Strach to dziecko.
  • 6:16 - 6:17
    Mówisz do niego,
  • 6:17 - 6:20
    pytasz czego chce, czego potrzebuje.
  • 6:20 - 6:25
    Co zrobić by było lepiej?
  • 6:25 - 6:27
    Jak sprawić by poczuło się silniejsze?
  • 6:27 - 6:28
    Tworzysz plan.
  • 6:28 - 6:30
    Mówisz: "OK, wracam do łóżka i zasypiam.
  • 6:30 - 6:34
    O 7.30 wstaję i tak własnie będzie".
  • 6:34 - 6:40
    Miałam podobną sytuację w niedzielę.
  • 6:40 - 6:44
    Sparaliżowana strachem, by tu dziś wystąpić.
  • 6:44 - 6:46
    (Śmiech)
  • 6:46 - 6:47
    Powtórzyłam rytuał.
  • 6:47 - 6:51
    Wstałam, zrobiłam herbatę, usiadłam i...
  • 6:51 - 6:55
    I jestem tutaj, częściowo sparaliżowana, ale jestem.
  • 6:55 - 7:00
    (Brawa)
  • 7:00 - 7:02
    To strach. A co z gniewem?
  • 7:02 - 7:07
    Tam, gdzie jest niesprawiedliwość, jest też gniew.
  • 7:07 - 7:10
    Jednak gniew jest jak benzyna,
  • 7:10 - 7:13
    jeśli rozleje się ją wokół i ktoś zapali zapałkę,
  • 7:13 - 7:15
    rozpęta się piekło.
  • 7:15 - 7:20
    Jednak gniew to potężna siła napędowa.
  • 7:20 - 7:24
    Jeśli uda nam się umieścić nasz gniew wewnątrz silnika,
  • 7:24 - 7:26
    zawiezie nas dalej,
  • 7:26 - 7:29
    pomoże przejść najcięższe momenty,
  • 7:29 - 7:33
    da nam prawdziwą wewnętrzną siłę.
  • 7:33 - 7:36
    Doświadczyłam tego podczas mojej pracy
  • 7:36 - 7:38
    z decydentami w sprawach broni jądrowej.
  • 7:38 - 7:41
    Na początku byłam oburzona
  • 7:41 - 7:44
    ogromem niebezpieczeństw na jakie nas narażają.
  • 7:44 - 7:50
    Chciałam się kłócić, udowodnić, że się mylą.
  • 7:50 - 7:52
    Strategia całkowicie nieskuteczna
  • 7:52 - 7:56
    Właściwy dialog na rzecz zmian
  • 7:56 - 7:58
    zaczyna się od opanowania naszego gniewu.
  • 7:58 - 8:03
    Można się wściekać na rzecz,
  • 8:03 - 8:05
    w tym przypadku na broń nuklearną,
  • 8:05 - 8:09
    ale nie ma sensu wściekać się na ludzi.
  • 8:09 - 8:11
    To tylko ludzie, tacy sami jak my.
  • 8:11 - 8:14
    Robią to, co ich zdaniem jest najlepsze.
  • 8:14 - 8:18
    Oto podstawy do dialogu na rzecz zmiany.
  • 8:18 - 8:21
    To właśnie trzeci sposób - opanowanie gniewu.
  • 8:21 - 8:22
    Dochodzę do sedna tego,
  • 8:22 - 8:25
    co możemy zaobserwować
  • 8:25 - 8:26
    w dzisiejszym świecie.
  • 8:26 - 8:30
    Mianowicie to, że w ubiegłym stuleciu władza
    sprawowana była odgórnie.
  • 8:30 - 8:35
    To rządy narzucały ludziom swoją wolę.
  • 8:35 - 8:37
    W tym stuleciu następuje zmiana.
  • 8:37 - 8:41
    Władza zaczyna mieć charakter oddolny, obywatelski.
  • 8:41 - 8:44
    Szybko się rozprzestrzenia.
  • 8:44 - 8:51
    Jak trafnie zauważył Bundy, ludzie łączą się ze sobą,
  • 8:51 - 8:53
    aby do tej zmiany doprowadzić.
  • 8:53 - 8:57
    Organizacja Peace Direct szybko dostrzegła,
  • 8:57 - 9:01
    że społeczności obszarów krwawych konfliktów
  • 9:01 - 9:03
    wiedzą jak postępować.
  • 9:03 - 9:05
    Wiedzą najlepiej co należy robić.
  • 9:05 - 9:09
    Dlatego organizacja wspiera ich działania.
  • 9:09 - 9:11
    Wszelkie inicjatywy jak:
  • 9:11 - 9:14
    demobilizacja grup paramilitarnych,
  • 9:14 - 9:17
    odbudowa gospodarek,
  • 9:17 - 9:19
    przesiedlenia uchodźców,
  • 9:19 - 9:24
    a nawet wyzwalanie dzieci-żołnierzy.
  • 9:24 - 9:27
    Pracownicy Peace Direct ryzykują życiem każdego dnia
  • 9:27 - 9:30
    aby tego dokonać.
  • 9:30 - 9:34
    Zdali sobie również sprawę,
  • 9:34 - 9:39
    że stosowanie przemocy w tych warunkach,
  • 9:39 - 9:44
    jest nie tylko mało humanitarne,
  • 9:44 - 9:46
    ale również mniej skuteczne
  • 9:46 - 9:52
    niż metody łączące wysiłki ludzi na rzecz odbudowy.
  • 9:52 - 9:56
    Wydaje mi się, że armia USA
  • 9:56 - 10:03
    w końcu to zrozumiała.
  • 10:03 - 10:06
    Do tej pory ich antyterrorystyczna strategia
  • 10:06 - 10:11
    była prosta - zlikwidować rebeliantów za wszelką cenę,
  • 10:11 - 10:14
    a jeśli przy okazji giną jacyś cywile,
  • 10:14 - 10:18
    to pisze się o "zniszczeniach ubocznych".
  • 10:18 - 10:25
    Dla ludności Afganistanu to niesłychanie upokarzające
  • 10:25 - 10:27
    i rozbudzające wściekłość do takiego stopnia,
  • 10:27 - 10:32
    że rekrutacja do Al-Kaidy to naprawdę prosta sprawa.
  • 10:32 - 10:35
    Szczególnie kiedy ludzie są tak oburzeni
  • 10:35 - 10:37
    kolejnym spaleniem Koranu.
  • 10:37 - 10:40
    Zatem szkolenia wojskowe muszą ulec zmianie.
  • 10:40 - 10:45
    Wydaje się, że to już powoli następuje.
  • 10:45 - 10:48
    Brytyjskie wojsko zawsze było w tym dużo lepsze.
  • 10:48 - 10:54
    Jednak wspaniały przykład do naśladowania
  • 10:54 - 10:57
    dał znakomity amerykański podpułkownik,
  • 10:57 - 10:59
    Chris Hughes.
  • 10:59 - 11:03
    Kiedy prowadził swoich ludzi ulicami An-Nadżafu
  • 11:03 - 11:05
    w Iraku,
  • 11:05 - 11:10
    nagle po obu stronach ulicy,
    ludzie zaczęli wysypywać się z domów
  • 11:10 - 11:15
    krzycząc i wrzeszcząc.
  • 11:15 - 11:19
    Młodzi żołnierze otoczeni i kompletnie przerażeni,
  • 11:19 - 11:22
    nie znający arabskiego, nie wiedzieli co się dzieje.
  • 11:22 - 11:26
    Chris Hughes stanął po środku tłumu
  • 11:26 - 11:30
    ze swą bronią ponad głową skierowaną w ziemię
  • 11:30 - 11:31
    i rozkazał żołnierzom - "klękać".
  • 11:31 - 11:34
    I ci pokaźnych rozmiarów mężczyźni,
  • 11:34 - 11:37
    z plecakami i całym osprzętem,
  • 11:37 - 11:41
    chwiejnie przywarli do podłoża.
  • 11:41 - 11:47
    Zapadła całkowita cisza.
  • 11:47 - 11:50
    Po około 2 minutach
  • 11:50 - 11:54
    wszyscy rozeszli się do domów.
  • 11:54 - 12:00
    Oto mądrość w akcji.
  • 12:00 - 12:04
    Tym się właśnie wykazał.
  • 12:04 - 12:10
    I to dzieje się obecnie wszędzie.
  • 12:10 - 12:12
    Nie wierzycie?
  • 12:12 - 12:15
    Zadaliście sobie kiedyś pytanie:
  • 12:15 - 12:20
    jak i dlaczego w przeciągu ostatnich 30 lat
  • 12:20 - 12:23
    upadło tak wiele dyktatur?
  • 12:23 - 12:28
    Reżimy Czechosłowacji, NRD,
  • 12:28 - 12:32
    Estonii, Łotwy, Litwy,
  • 12:32 - 12:35
    Mali, Madagaskaru,
  • 12:35 - 12:39
    Polski, Filipin,
  • 12:39 - 12:44
    Serbii, Słowenii i tak dalej...
  • 12:44 - 12:49
    A ostatnio jeszcze Tunezji i Egiptu.
  • 12:49 - 12:53
    To nie wydarzyło się tak po prostu.
  • 12:53 - 12:56
    Spory wkład wniosła w tym przypadku książka
  • 12:56 - 13:00
    napisana przez 80-letniego bostończyka, Gena Sharpa,
  • 13:00 - 13:04
    o tytule "Od dyktatury do demokracji".
  • 13:04 - 13:10
    Książka opisuje 81 metod biernego oporu.
  • 13:10 - 13:12
    Została przetłumaczona na 26 języków.
  • 13:12 - 13:14
    Rozprzestrzeniła się na cały świat.
  • 13:14 - 13:21
    Metody w niej zawarte używane
    są przez młodych i starych na całym świecie,
  • 13:21 - 13:26
    ponieważ są skuteczne.
  • 13:26 - 13:31
    Daje mi to nadzieję...
  • 13:31 - 13:35
    Nadzieję i pewność.
  • 13:35 - 13:39
    W końcu ludzie zaczynają rozumieć,
  • 13:39 - 13:46
    że otrzymaliśmy wykonalne i praktyczne metody
  • 13:46 - 13:48
    stanowiące odpowiedź na moje pytanie:
  • 13:48 - 13:54
    jak walczyć ze złem, samemu nie stając się złym?
  • 13:54 - 13:59
    Możemy wykorzystywać wymienione wcześniej narzędzia:
  • 13:59 - 14:02
    wewnętrzną siłę,
    rozwijaną dzięki technikom samopoznania,
  • 14:02 - 14:06
    rozpoznając i pracując nad własnym strachem,
  • 14:06 - 14:10
    używając gniewu jako katalizatora,
  • 14:10 - 14:12
    współpracując z innymi,
  • 14:12 - 14:14
    współpracując z innymi,
  • 14:14 - 14:16
    wykorzystując odwagę
  • 14:16 - 14:23
    oraz co najważniejsze,
    dzięki zaangażowaniu biernego oporu.
  • 14:23 - 14:27
    Nie tylko wierzę w bierny opór.
  • 14:27 - 14:30
    Nawet nie muszę w niego wierzyć,
  • 14:30 - 14:34
    ponieważ dowody jego skuteczności widzę wszędzie.
  • 14:34 - 14:40
    Widzę również, że my, zwykli ludzie,
  • 14:40 - 14:46
    możemy robić to co Aung San Suu Kyi, Ghandi czy Mandela.
  • 14:46 - 14:49
    Możemy zakończyć
  • 14:49 - 14:54
    jedno z najkrwawszych stuleci znanych ludzkości.
  • 14:54 - 15:02
    I możemy przezwyciężyć ucisk
  • 15:02 - 15:04
    otwierając nasze serca
  • 15:04 - 15:10
    oraz wzmacniając to niesamowite postanowienie.
  • 15:10 - 15:15
    Serdeczność to właśnie to czego doświadczyłam
  • 15:15 - 15:19
    w trakcje organizacji całego dzisiejszego spotkania.
  • 15:19 - 15:21
    Dziękuję.
  • 15:21 - 15:26
    (Brawa)
Title:
Scilla Elworthy: Jak walczyć bez używania przemocy?
Speaker:
Scilla Elworthy
Description:

Jak radzić sobie z przemocą, samemu nie stając się bandytą? W tym mądrym i uduchowiony wystąpieniu, pro-pokojowa działaczka Scilla Elworthy nakreśla umiejętności niezbędne, narodom i jednostkom, do walki z ekstremalną przemocą, bez użycia siły w zamian. Aby odpowiedzieć na pytanie, dlaczego i jak działa bierny opór, przywołuje historycznych bohaterów - Aung San Suu Kyi, Mahatmę Gandhiego, Nelsona Mandelę, jak również filozofie, które napędzały ich pokojowe protesty. (Nakręcony w TEDxExeter.)

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
15:47
Jenny Zurawell approved Polish subtitles for Fighting with non-violence
Marta Krzeminska accepted Polish subtitles for Fighting with non-violence
Marta Krzeminska edited Polish subtitles for Fighting with non-violence
Marta Krzeminska edited Polish subtitles for Fighting with non-violence
Lena Capa edited Polish subtitles for Fighting with non-violence
Lena Capa edited Polish subtitles for Fighting with non-violence
Lena Capa edited Polish subtitles for Fighting with non-violence
Lena Capa edited Polish subtitles for Fighting with non-violence
Show all

Polish subtitles

Revisions