Τι σήμαινε η δημοκρατία στην Αθήνα; - Μελίσα Σβάρτσμπεργκ

Δείτε ολόκληρο το μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/what-did-democracy-really-mean-in-athens-melissa-schwartzberg

Ενώ θεωρούμε ότι οι εκλογές είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της δημοκρατία, οι Αθηναίοι, που επινόησαν τον όρο, υιοθέτησαν ένα σύστημα λοταρίας για να επιλέγουν τους περισσότερους πολιτικούς τους. Η Μελίσα Σβάρτσμπεργκ περιγράφει την Αθηναϊκή δημοκρατία και θέτει κάποιους τρόπους όπου ένα σύστημα λοταρίας θα μπορούσε να μας ωφελήσει σήμερα.

Μάθημα από τη Μελίσα Σβάρτσμπεργκ, απεικόνιση από το TED-Ed.

Συγχαρητήρια!

Μόλις κερδίσατε το λαχείο,

αλλά το βραβείο δεν είναι μετρητά
ή μια πολυτελής κρουαζιέρα.

Είναι ένα αξίωμα
στη νομοθετική αρχή της χώρας σας.

Και δεν είστε ο μοναδικός τυχερός.

Όλοι οι συνεργάτες σας
επελέγησαν με τον ίδιο τρόπο.

Μπορεί να σας φανεί περίεργος τρόπος
διαχείρισης μιας κυβέρνησης,

πόσο μάλλον μιας δημοκρατίας.

Άλλωστε οι εκλογές είναι
η επιτομή της δημοκρατίας, σωστά;

Οι αρχαίοι Αθηναίοι που επινόησαν
τον όρο είχαν διαφορετική γνώμη.

Μάλιστα οι εκλογές έπαιζαν μόνο
έναν μικρό ρόλο στην Αθηναϊκή δημοκρατία,

όπου οι περισσότερες θέσεις καλύπτονταν
από εθελοντές πολίτες με τυχαία κλήρωση.

Σε αντίθεση με τις σύγχρονες
αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες,

όπου ο λαός εκλέγει όσους φτιάχνουν νόμους
και παίρνουν αποφάσεις εκ μέρους του,

στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ.
είχαν άμεση δημοκρατία

που ενθάρρυνε την ευρεία συμμετοχή

από κάθε «βουλόμενο»,
δηλαδή οποιονδήποτε επιθυμεί.

Αυτό σήμαινε ότι οποιοσδήποτε
από τους 30.000 εκλέξιμους πολίτες

μπορούσαν να παρευρεθούν
στην Εκκλησία του Δήμου,

μια γενική συνέλευση,
αρκετές φορές κάθε μήνα.

Οποιοσδήποτε από τους 6.000 περίπου
που παρευρίσκονταν σε κάθε συνέλευση

είχε το δικαίωμα να απευθυνθεί
προς τους συμπολίτες τους,

να προτείνει κάποιο νόμο,

ή να καταθέσει αγωγή.

Φυσικά, ένα πλήθος 6.000 ατόμων
που προσπαθούν να μιλήσουν ταυτόχρονα

δεν αποτελεί την πιο αποτελεσματική
μέθοδο διακυβέρνησης.

Γι' αυτό και το Αθηναϊκό σύστημα
βασιζόταν σε ένα διοικητικό συμβούλιο

που ονομαζόταν Βουλή των 500,

που καθόριζε τα θέματα προς συζήτηση
και αξιολογούσε τις προτάσεις,

σε συνδυασμό με εκατοντάδες ένορκους
και δικαστές για τα νομικά θέματα.

Οι κάτοχοι αυτών των αξιωμάτων,
δεν εξελέγονταν ούτε διορίζονταν,

αλλά επιλέγονταν με κλήρωση.

Αυτή η τυχαία επιλογή
ονομάζεται κληροκρατία.

Εκλογές γίνονταν μόνο

για αξιώματα που προϋπέθεταν
εξειδικευμένες γνώσεις,

όπως το αξίωμα του στρατηγού.

Αυτά όμως θεωρούνταν αριστοκρατικά,
δηλαδή διοικούσαν οι καλύτεροι,

σε αντίθεση με τη δημοκρατία,
όπου διοικούν οι πολλοί.

Πώς ξεκίνησε αυτό το σύστημα;

Η δημοκρατία γεννήθηκε στην Αθήνα
μετά από μακρές περιόδους

κοινωνικοπολιτικών αναταραχών
με διαμάχες ανάμεσα στους Ευγενείς.

Δικαιώματα που παλιά
είχαν μόνο οι εκλεκτοί,

όπως το δικαίωμα λόγου στη συνέλευση
και το δικαίωμα ψήφου,

επεκτάθηκαν και στους απλούς πολίτες.

Η ικανότητα των απλών πολιτών
να εκτελούν σωστά αυτά τα καθήκοντα

έγινε μία από τις κεντρικές ιδέες
της δημοκρατικής ιδεολογίας στην Αθήνα.

Αντί να είναι προνόμιο,

η συμμετοχή στα κοινά
ήταν καθήκον όλων των πολιτών,

με την κληροκρατία και αυστηρά όρια
να αποτρέπουν τον σχηματισμό

κυβερνητικών καστών
και πολιτικών κομμάτων.

Σύμφωνα με τα δεδομένα του 21ου αιώνα,

ο Αθηναϊκός τρόπος κυβέρνησης των πολλών
απέκλειε πάρα πολύ κόσμο.

Γυναίκες, σκλάβοι και ξένοι
δεν είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα,

και όταν αποκλείσουμε και όσους
ήταν πολύ νεαροί για να υπηρετήσουν,

το ποσοστό των διαθέσιμων Αθηναίων πολιτών
πέφτει στο 10% με 20% του πληθυσμού.

Κάποιοι αρχαίοι φιλόσοφοι,
όπως ο Πλάτωνας,

θεωρούσαν αυτό το είδος δημοκρατίας
άναρχο και ανόητο.

Αλλά σήμερα ο όρος δημοκρατία
αντιμετωπίζεται τόσο θετικά,

ώστε εντελώς διαφορετικά καθεστώτα
ισχυρίζονται ότι τον ενσωματώνουν.

Την ίδια στιγμή, κάποιοι συμμερίζονται

τον σκεπτικισμό του Πλάτωνα
σχετικά με τη σοφία του πλήθους.

Πολλές σύγχρονες δημοκρατίες ελίσσονται
επιτρέποντας στους πολίτες να εκλέγουν

αυτούς που θεωρούν κατάλληλους
για να νομοθετούν εκ μέρους τους.

Όμως αυτό επιφέρει τα δικά του προβλήματα,

όπως την επιρροή των πλουσίων,

και την ανάδειξη επαγγελματιών πολιτικών

με διαφορετικά ενδιαφέροντα
από αυτά των ψηφοφόρων τους.

Θα μπορούσε η επαναφορά
των εκλογών με κλήρωση

να οδηγήσει
σε αποτελεσματικότερη κυβέρνηση

μέσα από ένα πιο ευρύ
και αντιπροσωπευτικό νομοθετικό σώμα;

Ή οι σύγχρονες πολιτικές εξουσίες,
όπως η Αθηναϊκή στρατιωτική διοίκηση,

απαιτούν ειδικές γνώσεις και ικανότητες;

Μάλλον δεν χρειάζεται να αγωνιάτε

για να κερδίσετε μία θέση
στην κυβέρνηση της χώρας σας.

Αλλά με βάση πού ζείτε,

ίσως επιλεγείτε για να συμμετάσχετε
σε σώμα ενόρκων,

σε μια συνέλευση πολιτών,

ή σε μια διαβουλετική ψηφοφορία,

όλα παραδείγματα του πώς
η δημοκρατική αρχή της κληροκρατίας

επιβιώνει ακόμα και σήμερα.