Η τέχνη της παραπλάνησης

Ο Aπόλλο Ρόμπινς, ο καλύτερος πορτοφολάς στον κόσμο όπως τον αποκαλούν, μελετάει τις παραξενιές της ανθρώπινης συμπεριφοράς καθώς κλέβει το ρολόι σας. Σε μια ξεκαρδιστική παρουσίαση, ο Ρόμπινς δειγματίζει από τον «μπουφέ» του κοινού του TEDGlobal 2013, δείχνοντας τους πώς τα ελαττώματα της αντίληψής μας καθιστούν δυνατό να βουτάει ένα πορτοφόλι και να το αφήνει στον ώμο του ιδιοκτήτη του, καθώς αυτοί παραμένουν ανίδεοι.

Νομίζετε πως είναι δυνατόν
να ελέγξετε την προσοχή κάποιου;

Επιπλέον, τι νομίζετε σχετικά,

με το να προβλέπει κανείς
την ανθρώπινη συμπεριφορά;

Νομίζω πως αυτές είναι ενδιαφέρουσες ιδέες.
Αν μπορούσε κανείς να το κάνει αυτό.

Εννοώ, για μένα, αυτό θα ήταν
η τέλεια υπερδύναμη.

Στην πραγματικότητα είναι ένας κάπως
σατανικός τρόπος για να το προσεγγίσεις.

'Όσο για μένα, στο παρελθόν,
πέρασα τα τελευταία 20 χρόνια

μελετώντας την ανθρώπινη συμπεριφορά
με έναν κάπως ανορθόδοξο τρόπο:

Ξαφρίζοντας τσέπες.

Όταν σκεφτόμαστε την παραπλάνηση,

νομίζουμε πως σημαίνει να κοιτάμε αλλού,

όταν στην πραγματικότητα,
είναι πιο δύσκολο να διακρίνουμε

τα πράγματα που βρίσκονται
ακριβώς μπροστά μας,

τα πράγματα που βλέπουμε καθημερινά,
στα οποία είμαστε τυφλοί.

Για παράδειγμα, πόσοι από εσάς έχετε ακόμα
τα κινητά σας τηλέφωνα

πάνω σας αυτή τη στιγμή;

Ωραία. Κοιτάξτε ξανά.

Σιγουρευτείτε πως είναι ακόμα πάνω σας.

Έκανα προκαταβολικά μερικά ψώνια.

Πιθανώς να τα έχετε κοιτάξει
μερικές φορές σήμερα,

αλλά θα σας κάνω μια ερώτηση γι' αυτά.

Χωρίς ακόμα να κοιτάξετε
απευθείας τα κινητά σας,

μπορείτε να θυμηθείτε το εικονίδιο
στην κάτω δεξιά γωνία;

Βγάλτε τα έξω, ελέγξτε και δείτε
πόσο ακριβείς είσαστε.

Πώς τα πήγατε; Σηκώστε τα χέρια.
Το βρήκαμε;

Τώρα που τα κοιτάξατε,
κλείστε τα,

επειδή όλα τα κινητά έχουν κάτι κοινό.

Ανεξάρτητα από το πώς έχετε
οργανώσει τα εικονίδια,

εξακολουθείτε να έχετε ένα ρολόι μπροστά.

Χωρίς να κοιτάξετε το κινητό σας,
τι ώρα ήταν;

Μόλις κοιτάξατε το ρολόι, σωστά;

Είναι ενδιαφέρουσα ιδέα.
Τώρα θα παίξουμε ένα παιχνίδι εμπιστοσύνης.

Κλείστε τα μάτια σας.

Αντιλαμβάνομαι πως σας ζητώ
να το κάνετε αυτό ενώ μόλις ακούσατε

πως υπάρχει ένας πορτοφολάς στο χώρο,
αλλά κλείστε τα μάτια σας.

Με παρακολουθούσατε για περίπου
30 δευτερόλεπτα.

Με τα μάτια σας κλειστά: Τι φοράω;

Μαντέψτε όσο καλύτερα μπορείτε.

Τι χρώμα είναι το πουκάμισο μου;
Τι χρώμα είναι η γραβάτα μου;

Τώρα ανοίξτε τα μάτια σας.

Σηκώστε το χέρια σας αν το βρήκατε.

Είναι ενδιαφέρον, δεν είναι;
Μερικοί από εμάς είμαστε λίγο περισσότερο

παρατηρητικοί από τους άλλους.
Έτσι φαίνεται.

Όμως έχω μια διαφορετική θεωρία για αυτό,
γι΄αυτό το μοντέλο προσοχής.

Υπάρχουν εντυπωσιακά μοντέλα προσοχής,
όπως το τριαδικό μοντέλο προσοχής του Πόσνερ.

Εμένα μου αρέσει να το σκέφτομαι πολύ απλά,
σαν ένα σύστημα παρακολούθησης.

Είναι σαν να έχετε όλους αυτούς
τους εξεζητημένους ανιχνευτές

και μέσα στο μυαλό σας υπάρχει
ένας μικρός φύλακας ασφαλείας.

Εμένα μου αρέσει να τον φωνάζω Φρανκ.

Ο Φρανκ λοιπόν, κάθεται σε ένα γραφείο.

Έχει διάφορες ωραίες πληροφορίες
μπροστά του,

εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας,
έχει κάμερες,

έχει ένα μικρό τηλέφωνο το οποίο μπορεί
να σηκώνει για να ακούει τα αυτιά,

όλες τις αισθήσεις, όλες τις αντιλήψεις.

Όμως η προσοχή είναι αυτό
που καθοδηγεί τις αντιλήψεις σας,

είναι αυτό που ελέγχει την πραγματικότητά σας.
Είναι η πύλη προς το μυαλό.

Αν δεν παρακολουθήσετε κάτι,
δεν μπορείτε να το αντιληφθείτε.

Όμως, η ειρωνεία είναι, πώς μπορείτε να
παρακολουθήσετε κάτι χωρίς να το αντιλαμβάνεστε.

Γι' αυτό υπάρχει η επίδραση του κοκτέιλ:

Όταν είστε σε ένα πάρτι, συζητάτε με κάποιον

αλλά παρ' όλα αυτά μπορείτε
να αναγνωρίσετε το όνομά σας

και δεν είχατε καν συνειδητοποιήσει
πως το ακούγατε.

Για την δουλειά μου, πρέπει να παίξω με τεχνικές
για να το εκμεταλλευτώ αυτό,

για να παίξω με την προσοχή σας,
ως ένα περιορισμένο μέσον.

Έτσι, αν μπορούσα να ελέγξω
πώς αναλώνετε την προσοχή σας

αν μπορούσα ίσως να κλέψω την προσοχή σας
με έναν αντιπερισπασμό.

Αντί να το κάνω παραπλανώντας σας

και να αποσπώντας την προσοχή σας αλλού,

αντί γι' αυτό, αυτό που επιλέγω είναι
να εστιάσω στον Φρανκ,

για να μπορέσω να παίξω με τον Φρανκ
μέσα στο κεφάλι σας,

τον μικρό σας φύλακα ασφαλείας,

και να σας κάνω, αντί να εστιάσετε
στις εξωτερικές σας αισθήσεις,

να μπείτε στο εσωτερικό για ένα δευτερόλεπτο.

Έτσι, αν σας ζητήσω να αποκτήσετε
πρόσβαση σε μια μνήμη, όπως:

« Τι είναι αυτό; Τι έγινε μόλις τώρα;
Έχετε ένα πορτοφόλι;

Έχετε μια American Express
στο πορτοφόλι σας;»

Και όταν το κάνω αυτό,
ο Φρανκ σας γυρίζει από την άλλη.

Βρίσκει τον φάκελο.
Πρέπει να γυρίσει την ταινία προς τα πίσω.

Και το ενδιαφέρον είναι πως δεν μπορεί
να γυρίσει πίσω την ταινία

την ίδια στιγμή που προσπαθεί να
επεξεργαστεί νέα δεδομένα.

Τώρα, αυτό ακούγεται σαν μια καλή θεωρία,

όμως θα μπορούσα να σας μιλάω για πολύ ώρα
και να σας λέω πολλά πράγματα,

και ένα μέρος τους
μπορεί να είναι αλήθεια,

όμως νομίζω πως είναι καλύτερο να προσπαθήσω
να σας το δείξω εδώ, ζωντανά.

Αν έρθω εκεί κάτω,
θα κάνω μερικά ψώνια.

Μείνετε εκεί που είστε.

Γεια σας, τι κάνετε;
Χαίρομαι που σας βλέπω.

Κάνατε εξαιρετική δουλειά
πάνω στη σκηνή.

Έχετε ένα υπέροχο ρολόι
που δεν βγαίνει εύκολα.

Έχετε και το δαχτυλίδι σας;

Ωραία. Απλώς κάνω καταγραφή.
Είστε σαν ένας μπουφές.

Είναι δύσκολο να πω που θα ξεκινήσω,
υπάρχουν τόσα υπέροχα πράγματα.

Γεια, τι κάνετε;
Χαίρομαι που σας βλέπω.

Γεια σας κύριε. Μπορείτε να σηκωθείτε για μένα
παρακαλώ; Ακριβώς εκεί που είστε.

Ω, είστε παντρεμένος.
Ακολουθείτε οδηγίες πολύ καλά.

Χαίρομαι που σας γνωρίζω κύριε.

Δεν έχετε πολλά στις τσέπες σας.
Έχετε τίποτα σε εκείνη την τσέπη;

Το ελπίζω. Καθίστε. Έτσι μπράβο.
Τα πάτε καλά.

Γεια σας κύριε, τι κάνετε;

Χαίρομαι που σας βλέπω, κύριε.
Έχετε ένα δαχτυλίδι, ένα ρολόι.

- Έχετε πορτοφόλι πάνω σας;
- Δεν έχω.

Λοιπόν θα σας βρούμε ένα.

Ελάτε από εδώ, Τζο.

Χειροκροτήστε τον Τζο.

Ελάτε πάνω Τζο.
Ας παίξουμε ένα παιχνίδι.

(Χειροκρότημα)

Με συγχωρείτε.

Δεν νομίζω πως χρειάζομαι άλλο το τηλεχειριστήριο.
Μπορείτε να το πάρετε.

Σας ευχαριστώ πολύ.
Το εκτιμώ.

Ελάτε πάνω στη σκηνή, Τζο.
Ας παίξουμε ένα μικρό παιχνίδι.

- Έχετε κάτι στις μπροστινές σας τσέπες;
- Χρήματα.

Χρήματα.
Εντάξει, ας το δοκιμάσουμε.

Μπορείτε να σταθείτε εκεί,
κατ' αυτόν τον τρόπο;

Γυρίστε προς τα δω και για να δούμε.

Αν σας δώσω κάτι που μου ανήκει,

αυτό είναι απλώς κάτι που έχω,
μια μάρκα του πόκερ.

Απλώστε το χέρι σας.
Παρακολουθήστε το κάπως προσεκτικά.

Αυτή είναι μια εργασία για να εστιαστείτε.

- Έχετε τα λεφτά σας εδώ, στην μπροστινή σας τσέπη;
- Ναι.

ΑΡ: Ωραία. Δεν θα βάλω κυριολεκτικά
τα χέρια μου στην τσέπη σας.

Δεν είμαι έτοιμος
για τέτοιου είδους δέσμευση.

Κάποτε, ένας τύπος,
είχε μια τρύπα στην τσέπη του

και αυτό ήταν μια αρκετά
τραυματική εμπειρία για μένα.

Έψαχνα για το πορτοφόλι του
και εκείνος μου έδωσε το τηλέφωνό του.

Ήταν μεγάλη παρανόηση.

Οπότε, ας το κάνουμε απλά.
Σφίξτε το χέρι σας.

- Σφίξτε το δυνατά. Αισθάνεστε τη μάρκα στο χέρι σας;
- Ναι.

ΑΡ: Θα εκπλαγείτε αν μπορέσω
να την πάρω από το χέρι σας; Πείτε, ναι.

Τζο: Πολύ.
ΑΡ: Ωραία.

Ανοίξτε το χέρι σας.
Σας ευχαριστώ πολύ.

Θα σας ξεγελάσω
αν μου δώσετε την ευκαιρία.

Κάντε το πιο δύσκολο για μένα.
Χρησιμοποιήστε απλώς το χέρι σας.

Πιάστε τον καρπό μου, αλλά σφίξτε,
σφίξτε δυνατά.

Την είδατε να φεύγει;

Τζο: Όχι.
ΑΡ: Όχι, δεν είναι εκεί. Ανοίξτε το χέρι σας.

Βλέπετε, καθώς εστιάζουμε στο χέρι,

η μάρκα βρίσκεται αυτή τη στιγμή
στον ώμο σας.

Πάρτε την από εκεί.

Τώρα ας το δοκιμάσουμε αυτό ξανά.

Ανοίξτε την παλάμη σας.
Ανοίξτε την εντελώς.

Σηκώστε το χέρι σας λίγο πιο ψηλά,
αλλά κοιτάξτε το προσεκτικά, Τζο.

Βλέπετε, αν το έκανα αργά,
θα βρισκόταν πάλι πάνω στον ώμο σας.

(Γέλια)

Τζο, θα το κάνουμε αυτό
μέχρι να το καταλάβετε.

Κάποια στιγμή θα το καταλάβετε.
Σας έχω εμπιστοσύνη.

Σφίξτε δυνατά.
Είστε άνθρωπος, δεν είστε αργός.

Βρίσκεται πάλι στον ώμο σας.

Είχατε εστιάσει στο χέρι σας.
Γι' αυτό είχε αποσπαστεί η προσοχή σας.

Καθώς κοιτάζατε εδώ, δεν μπορούσα να σας
βγάλω το ρολόι. Ήταν δύσκολο.

Παρ' όλα αυτά, είχατε κάτι
στη μπροστινή σας τσέπη.

Θυμόσαστε τι ήταν;

Λεφτά.

ΑΡ: Κοιτάξτε την τσέπη σας. Δείτε αν είναι ακόμα εκεί.
Είναι ακόμα εκεί; (Γέλια)

Α, εκεί ήταν! Κρύψε τα πάλι.

Απλώς ψωνίζουμε. Αυτό το κόλπο έχει
να κάνει περισσότερο με τον συγχρονισμό.

Θα προσπαθήσω να την πιέσω μέσα στο χέρι σας.

Βάλτε το άλλο σας χέρι πάνω μου, μπορείτε;

Είναι εκπληκτικά προφανές τώρα,
έτσι δεν είναι;

Μοιάζει πολύ με το ρολόι που φορούσα,
έτσι δεν είναι;

(Γέλια)
(Χειροκρότημα)

Τζο: Αυτό είναι πολύ καλό. Αυτό είναι πολύ καλό.
ΑΡ: Ω, ευχαριστώ.

Όμως αυτό είναι μόνο μια αρχή.
Ας προσπαθήσουμε ξανά, λίγο διαφορετικά.

Κρατήστε τα χέρια σας ενωμένα.
Βάλτε το άλλο χέρι σας από πάνω.

Τώρα, αν παρακολουθείτε αυτή τη μικρή μάρκα

αυτό έχει γίνει προφανώς ένας μικρός στόχος.
Είναι σαν μια κόκκινη ρέγγα.

Αν την κοιτάξουμε από κοντά,
μοιάζει σαν να πρόκειται να φύγει.

Δεν βρίσκεται πάλι στον ώμο σας.

Πέφτει από τον αέρα και προσγειώνεται
πάλι μέσα στο χέρι.

Την είδατε που έφυγε;

Ναι, είναι αστείο. Έχουμε έναν ανθρωπάκο. Είναι συνδικαλιστής. Εργάζεται εκεί πάνω όλη μέρα.

Αν το κάνω αργά, αν πάει ευθεία,

προσγειώνεται στην τσέπη σας. Πιστεύω πως είναι
μέσα σε αυτή την τσέπη, κύριε.

Όχι, μην ψάξετε την τσέπη σας.
Αυτό αφορά μια διαφορετική επίδειξη.

Λοιπόν. (Ήχος τσιρίγματος)
Αυτό είναι παράξενο. Υπάρχουν εμβόλια γι' αυτό.

Μπορώ να τους δείξω τι είναι αυτό; Αυτό είναι αρκετά παράξενο. Σας ανήκει αυτό, κύριε;

Δεν έχω ιδέα πώς λειτουργεί αυτό.
Θα το στείλουμε εκεί.

Υπέροχα.
Χρειάζομαι βοήθεια με αυτό.

Ελάτε προς τα εδώ.

Μην το σκάσετε.
Είχατε κάτι στην τσέπη του παντελονιού σας.

Κοιτούσα τη δική μου.
Δεν τα βρήκα όλα,

αλλά παρατήρησα
πως είχατε κάτι εκεί.

Μπορώ να πιάσω την τσέπη σας
εξωτερικά, για ένα λεπτό;

Εδώ κάτω, πρόσεξα αυτό.
Σας ανήκει αυτό, κύριε;

Αυτό είναι... Δεν έχω ιδέα.
Είναι μια γαρίδα.

Τζο: Ναι, την φυλάω για αργότερα.

ΑΡ: Διασκεδάσατε όλους αυτούς τους ανθρώπους
με έναν υπέροχο τρόπο,

πολύ καλύτερα από όσο νομίζετε.

Έτσι, θέλουμε να σας κάνουμε δώρο
αυτό το υπέροχο ρολόι. (Γέλια)

Ελπίζω να είναι του γούστου σας.

Όμως έχουμε και μερικά πράγματα ακόμα,

λίγα χρήματα και μερικά άλλα πράγματα.

Όλα αυτά σας ανήκουν,

μαζί με το θερμό χειροκρότημα των φίλων σας.
(Χειροκρότημα)

Τζο, σας ευχαριστώ πολύ.

(Χειροκρότημα)

Λοιπόν, η ίδια ερώτηση
που σας έκανα πριν,

όμως αυτή τη φορά
δεν χρειάζεται να κλείσετε τα μάτια σας.

Τι φοράω;

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Η προσοχή είναι κάτι πολύ δυνατό.

Όπως είπα, διαμορφώνει
την πραγματικότητά σας.

Έτσι, νομίζω πως θα ήθελα
να σας θέσω αυτό το ερώτημα:

Αν μπορούσατε να ελέγξετε
την προσοχή κάποιου,

τι θα την κάνατε;

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)