Overview of ancient Greece | World History | Khan Academy

-[Sal] Streszczę teraz zagadnienie

starożytnej Grecji.

W przyszłych filmach zagłębimy się bardziej

w niektóre z tych wydarzeń i idei.

Lecz ten da wam tło i szersze spojrzenie.

Na początek zacznijmy z samą nazwą Grecji.

Wychodzi na to, że Grecy nie nazywają

swojej krainy Grecją, tak samo starożytni Grecy.

Nazywali ją Helladą.

Hellada, Hellada.

Słowo Hellada pochodzi od Hellena,

od kogoś imieniem Hellen,

kto jest legendarnym przodkiem,

protoplastą Greków.

Możecie go uważać

za ojca wszystkich Greków.

Nie jest to zbyt historycznie udokumentowane

kiedy Hellen właściwie żył,

ale to stąd mamy Helladę.

To bardzo ważne.

Nie mylcie Hellena, mężczyzny,

z Heleną Trojańską.

Helena Trojańska to ktoś inny.

Kiedy byłem mały i słyszałem o helleńskich rzeczach,

hellenistycznym okresie lub Hellenach,

to myślałem,

że to pewnie ma coś z Heleną Trojańską.

Nie.

Odnosi się to do greckiego protoplasty Hellena.

I stąd pochodzi Hellada

oraz Hellenowie, czyli Grecy.

Helleński, czyli określenie czegoś greckiego,

albo okres hellenistyczny,

który omówimy w innym filmie,

a jest okresem greckich wpływów.

Nie tylko w Grecji i Anatolii,

lecz też w Persji i Egipcie.

Więc skoro to powiedzieliśmy,

omówmy sobie w dużym zarysie historię

starożytnej Grecji.

Wierzy się, że Półwysep Grecki

był zasiedlony przez człowieka

od wielu tysięcy lat.

Z czasem miejmy nadzieję, że zdobędziemy

więcej informacji o nich.

Lecz moja oś czasu

zaczyna się od Grecji mykeńskiej,

czy raczej od końca Grecji mykeńskiej.

W innych filmach powiemy więcej

o Imperium Mykeńskim.

Gdy to imperium upada,

Grecja wchodzi w wieki ciemne.

Powodem dla nazwy wieki ciemne

jest brak historycznych źródeł z tego okresu

okrągło między 1100 a 800 r. p.n.e.

Mamy jedno wydarzenie,

które może lekko zaakcentuję

jako pytanie, które jest warte uwagi.

Mamy pytajnik dla wojny trojańskiej około 1200 r. p.n.e.

Ponownie, nie ma silnych historycznych źródeł

dla wojny trojańskiej, lecz to sławna wojna,

którą udokumentował Homer.

Sam Homer, nie wiemy czy w ogóle istniał,

czy też był całkiem tradycją literacką.

Lecz w Iliadzie udokumentowano

i potem w Odysei.

Jeszcze raz,

Spisano to wiele stuleci później,

a i sam Homer jest półlegendarną postacią.

Ale kiedy ludzie mówią o wojnach trojańskich

albo oglądają filmy,

to chodzi o coś, co jeśli jest prawdą,

to wydarzyło się

około 1200 r. p.n.e.

Wyjście z wieków ciemnych następuje

gdy niektóre z tych instytucji,

które opisują, identyfikują starożytną Grecję,

zostają założone.

Wyrocznia Delficka.

Wyrocznia Delficka lub Pytia,

znana jako Wyrocznia Deflicka.

Tam przywódcy greckich miast-państw

udawali się, żeby zrozumieć przyszłe wydarzenia,

po proroctwa.

Ta instytucja, Wyrocznia Delficka,

przetrwała cały ten okres na mojej osi czasu,

do panowania Rzymian, to ponad 1000 lat

gdy Wyrocznia jest bardzo, bardzo ważną postacią,

dla przywódców Grecji.

W tym samym czasie istniały Igrzyska Olimpijskie

w miejscowości Olimp,

gdzie ludzi rywalizowali pokazując swoją sprawność.

Te Igrzyska Olimpijskie, powtórzmy,

trwały nieprzerwanie ponad 1000 lat.

Nasze dzisiejsze Igrzyska są ledwie mgnieniem oka,

w dodatku są na wzór tych starożytnych,

porównując jak długo tamte trwały.

Kiedy ludzie myślą o Grecji,

to zwykle myślą o Grecji okresu klasycznego.

To jest okres klasyczny, o tutaj.

Zrobimy filmy o tych wydarzeniach,

lecz mniej więcej jest to okres pomiędzy perskimi inwazjami,

które zostały odparte,

a wzniesieniem się i upadkiem Aleksandra.

To wtedy pojawiły się te idee

greckiej demokracji.

Perykles, strateg Aten,

użył swym wpływów by naprawdę wzmocnić demokrację.

Za jego rządów

powstał Akropol i Partenon,

ikony greckiej kultury.

Ponownie, wszystko to w tym okresie.

To okres mniej więcej tutaj.

Jest to również okres powiązany

z słynnymi greckimi filozofami.

Te linie o tutaj

to życie Sokratesa i Platona,

który był uczniem Sokratesa,

założył sławną Akademię.

Arystoteles był uczniem Platona

i słynnym mentorem Aleksandra Wielkiego.

Wspomniałem już o miastach-państwach,

warto wspomnieć o kilku,

no, warto by wspomnieć o wszystkich,

ale na tym diagramie

mam te najważniejsze miasta-państwa Grecji,

o których często usłyszycie.

Mówiliśmy już o Wyroczni Delfickiej,

Igrzyskach Olimpijskich w Olimpie.

Sporo dyskusji toczy się wokół Sparty

i Aten.

Usłyszycie też o Koryncie i Tebach.

Sparta jest znana z militarystycznego społeczeństwa.

Często gloryfikowanego.

Warto wspomnieć przy tym, że posiadali

mnóstwo niewolników.

W różnych momentach historii

istniało gdzieś pomiędzy 7 a 20 niewolników

na jednego Spartanina.

Ateny są znane z filozofii.

Znane jako kolebka demokracji.

Znane ze sztuki i architektury

no, wszystkie te obszary są znane z architektury.

Warto też wspomnieć, że podczas złotego wieku

Ateny miały swoje imperium

i też całkiem brutalnie gasili bunty

i podporządkowywali sobie ludzi.

Więc to zależy jak się patrzy.

Będą inne filmy

o tych różnych rzeczach.

W tym czasie te miasta-państwa,

pomimo że miały wspólny język

i wspólną kulturę,

razem jeździli na igrzyska

i chodzili do Wyroczni Delfickiej,

to były niezależnymi państwami.

I dopiero Filipowi Macedońskiemu

w czwartym wieku o tutaj,

udało się zjednoczyć te miasta-państwa,

czego szczytem były rządy jego syna, Aleksandra Wielkiego.

Aleksander Wielki nie tylko zjednoczył Grecję,

lecz podbił też Imperium Perskie,

a z jego śmiercią,

żył bardzo krótko,

zapoczątkował okres hellenistyczny,

gdzie grecka kultura wpływała

na cały ten region.

Nie tylko na Grecję, nie tylko na dawne Imperium Perskie,

Bliski Wschód, Egipt,

cały ten region był pod wpływem kultury greckiej.

A Grecja ostatecznie

sama dostaje się pod kontrolę Rzymu,

i zależy jakiej daty chcecie tu użyć.

W połowie II wieku p.n.e.

sama Grecja pada przez Rzymem,

lecz dopiero później inne części

hellenistycznego świata poddają się Rzymowi.

na przykład Egipt ptolemejski w I wieku p.n.e.

Lecz nawet wtedy,

kiedy została częścią Cesarstwa Rzymskiego,

to wywarła na Rzym ogromny wpływ.

Innymi rzeczami o których usłyszycie,

gdy będziemy omawiać Greków,

poza demokracją i filozofią,

będą wojny.

Zwróćmy uwagę jak greccy wojownicy wyglądali.

To rysunek hoplitów,

obywateli żołnierzy Grecji.

Usłyszycie o falandze.

Falanga to formacja, gdzie

wszyscy byli ciasno skupieni.

Gdy wydzieli łuczników, wyciągali te tarcze

i parli jak czołg.

To było bardzo skuteczne.

Kolejnym słowem, które często się przewija

przy okazji Sparty są niewolnicy, heloci.

Tak się nazywali ci niewolnicy.

Nie byli własnością prywatną,

lecz własnością państwa.

Inne miasta jak Korynt

też się bogaciły.

Miał bardzo strategiczne położenie

w Przesmyku Korynckim.

Zauważ, że żeby przejść z kontynentu

na Półwysep Peloponeski,

trzeba było przejść przez ten przesmyk.

Teby, o tutaj, były dużym rywalem Aten

w różnych okresach historii Grecji.

Było to ważne miasto.

Ostatnią rzeczą, jaką chcę wspomnieć

jest jak wiele naszej kultury pochodzi z Grecji,

i jak dużo słów, których dziś używamy.

Na przykład słowo drakoński,

używany do opisu surowych postanowień.

Pochodzi to z praw Drakona,

które spisał w VII wieku p.n.e. w Atenach.

Był ateńskim prawodawcą

i złożył bardzo surowy zestaw praw.

I stąd mamy słowo drakoński.

Kiedy ludzie mówią, że coś jest spartańskie,

to myślą o czymś bardzo prostym,

co tylko spełnia podstawowe potrzeby.

I to pochodzi z kultury spartańskiej,

gdzie oni naprawdę, no,

wszystko kręciło się wokół wojskowości.

Nawet słowo lakoniczny,

które oznacza, że ktoś mówi tylko tyle,

żeby przekazać myśl,

pochodzi z regionu Sparty, która leży w Lakonii.

Spartanie byli sławni z ich bardzo

oszczędnej mowy.

Kiedy Filip Macedoński

groził Spartanom

i mówił: "Jeśli do mnie nie przystaniecie

to zrobię z wami to i to,

jeśli nie staniecie się częścią mojego imperium,

to zrobię coś waszemu miastu,

zrobię coś waszemu ludowi".

A odpowiedź Spartan brzmiała: "Jeśli".

To dość dobry przykład lakonicznej mowy.

Z tym jednym słowem przekazali tyle myśli.

Zostawię was tutaj.

W kilku następnych filmach

zagłębimy się w temat nieco bardziej.

Ale trzeba sobie uświadomić,

kiedy ludzie mówią o starożytnej Grecji,

mówią o dużym kawałku historii,

a większość tego, co wiążemy ze starożytną Grecją:

Akropol, Partenon, wojny perskie,

wielcy greccy filozofowie,

większość z tego pochodzi z okresu klasycznego,

określanego też złotym wiekiem.

Jest to mniej więcej tutaj.

Cóż, przedtem

Grecy nie byli filozofami

łażącymi wokół w togach.

No, mogli mieć togi,

ale w tych wcześniejszych czasach

byli bardziej awanturnikami i zdobywcami,

mogli żyć w małych wioskach.

Te w końcu rozrosły się w miasta-państwa,

z których szczególnie Ateny i Sparta

przeżywały złoty wiek w tym okresie czasu o tu.