Ովքե՞ր են հայտնաքործել գիրը - Մեթյու Ուինքլեր
-
0:14 - 0:16Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ովքեր են հայտնագործել գիրը։
-
0:16 - 0:19Արդեն հավանաբար տասնյակ հազարավոր տարի է
-
0:19 - 0:21ինչ մարդիկ խոսում և հաղորդակցվում են միմյանց հետ,
-
0:21 - 0:23բայց գրառումներ կատարել նրանք սկսել են
-
0:23 - 0:25ընդհամենը 5000 տարի առաջ։
-
0:25 - 0:27Մինչև գրելը, մենք պահպանել ենք տեղեկությունները՝
-
0:27 - 0:29կավե ամանեղենի և քարանձավների պատերի վրա
-
0:29 - 0:30նկարներ և սխեմաներ պատկերելով
-
0:30 - 0:32կամ կտորների վրա պատկերներ գործելով։
-
0:32 - 0:36Այսպիսի գեղարվեստական մղումները հենց և սկսել են մեզ ուղղորդել դեպի գրի ստեղծումը։
-
0:36 - 0:38Անգլերենում օգտագործվող գրի համակրգը
-
0:38 - 0:40ծնունդ է առել շումերական մշակույթում
-
0:40 - 0:45դեռևս Մ․Թ․Ա․ 4500-ից Մ․Թ․Ա․ 1750 թվականներին։
-
0:45 - 0:49Այս մշակույթը տեղակայված էր ստորին Միջագետքի շրջանում, որտեղ են գտնվում այժմյան Իրաք և Սիրիա պետությունները։
-
0:49 - 0:51Շումերները իրենց գործարքների մասին գրառումներ էին պահում
-
0:51 - 0:56կավե այծերի, ավանակների և ցուլերի արձանիկների տեսքով։
-
0:56 - 0:58Այնուհետև նրանք հասկացան, որ էլ ավելի հեշտ է կատարել
-
0:58 - 1:00երկչափ փորագրություններ կավե տախտակների վրա։
-
1:00 - 1:04Օրինակ այս սիմվոլը նշանակում էր «սարեր»,
-
1:04 - 1:06իսկ այս մեկը՝ «գլուխ»։
-
1:06 - 1:08Գլխի բերանային մասի ընդգծված լինելը
-
1:08 - 1:10կարող էր նշանակել «բերան»։
-
1:10 - 1:13Բերանի և ջրի համադրությունը նշանակում էր «ըմպելիք»,
-
1:13 - 1:16իսկ բերանը հացի հետ միասին նշանակում էր «ուտել»։
-
1:16 - 1:17Կարելի է ավելացնել այս սիմվոլը ցուլի նշանին
-
1:17 - 1:19և կստացվի «ուտել ցուլ »։
-
1:19 - 1:21Ահավասի՛ք և գրության ստեղծումը։
-
1:21 - 1:22Իհարկե որոշ բառեր ունեն այնպիսի իմաստ,
-
1:22 - 1:25որ դժվար կլինի ներկայացնել սիմվոլներով։
-
1:25 - 1:28Օրինակ ինչպե՞ս կարելի է նկարագրել «ցուլը սարերում»։
-
1:28 - 1:30Այտեղ կարևոր է հիշել, որ եթե նկարեք հենց այն ինչ նկատի ունեք
-
1:30 - 1:33ապա կստանաք արվեստ և ոչ թե գրություն։
-
1:33 - 1:34Գրություն ստանալու համար
-
1:34 - 1:37ամեն նշան պետք է մեկ բառ նշանակի։
-
1:37 - 1:40Հապա տեսեք, կարո՞ղ եք արդյոք կարդալ այս նախադասությունը։
-
1:40 - 1:43Այն շատ հայտնի մեջբերում է Վիլիամ Շեքսպիրի «Համլետ»-ից։
-
1:43 - 1:46Ճի՛շտ է։ «Լինել թե չլինել։» (անգլերեն "To be or not to be." )
-
1:46 - 1:49Հենց այսպես էլ շումերները լուծեցին այս խնդիրը։
-
1:49 - 1:52Ցուլ գումարած ջուր գումարած սարեր։
-
1:52 - 1:55Ի՞սկ ինչ կարող էր նշանակել ջուրը այս ամենի մեջ։
-
1:55 - 1:57Իրականում ջուր բառը շումերների լեզվով
-
1:57 - 2:00հնչում էր հենց այնպես ինչպես կհնչեր «մեջ» բառը կամ «-ում» մասնիկը։
-
2:00 - 2:03Այստեղից էլ հենց․ «ցուլը սարերում։»
-
2:03 - 2:06Լեզվաբանները սա կոչում են ռեբուս կամ նկարահանելուկ։
-
2:06 - 2:08Շումերները արդեն գիտեին,
-
2:08 - 2:10թե ինչպես կարելի է ներկայացնել իմաստալից խոսքը գրառվող սիմվոլների միջոցով
-
2:10 - 2:12և դրան ավելացնելով նաև ձայնային հնչյուններին համապատասխանող սիմվոլներ
-
2:12 - 2:15էլ ավելի ընդլայնեցին իրենց գրությունների բառապաշարը։
-
2:15 - 2:17Աստիճանաբար հնչյունների համար օգտագործվող նշաները
-
2:17 - 2:18սկսեցին ավելի հաճախ օգտագործել
-
2:18 - 2:20և իմաստ ներկայացնողները՝ ավելի քիչ։
-
2:20 - 2:22Գրությունների համակարգը դարձավ ավելի համակարգված և
-
2:22 - 2:24վերածվեց այն հնչյունական այբուբենին,
-
2:24 - 2:26որը մենք անվանում ենք սեպագիր։
-
2:26 - 2:29Շատ այլ ժողովուրդներ ինչպիսիք են Աքքադները և Սիրիացիները
-
2:29 - 2:31հարմարեցրեցին այս շումերական հայտնագործությունը իրենց լեզվին
-
2:31 - 2:33և ստեղծեցին իրենց սեփական գրությունը։
-
2:33 - 2:34«Գիլգամաշի» ավանդապատումը
-
2:34 - 2:35ինչպես նաև «Համմուրաբիի» օրենսգիրքը
-
2:35 - 2:38գրվել են հենց այսպիսի սեպագիր տարբերակների միջոցով։
-
2:38 - 2:39Այս տեխնոլոգիայի տարածման հետ մեկտեղ,
-
2:39 - 2:41նաև այս նշանները տարածվեցին դեպի Հունաստան
-
2:41 - 2:45և այնուհետև հաստատվեցին այսօրվա առավել լայնորեն օգտագործվող լեզուներից մեկում։
-
2:45 - 2:47Բայց շումերները միակը չէին,
-
2:47 - 2:48որ հայտնագործեցին գրությունը։
-
2:48 - 2:50Հին եգիպտացիները նույնպես ստեղծել էին իրենց հիերոգլիֆային
-
2:50 - 2:54և հիերատիկ ձեռագրերը մոտ նույն ժամանակաշրջանում․ մ․թ․ա․ 3500 թթ․։
-
2:54 - 2:57Գրությունը նաև անկախորեն հայտնագործվել էր Չինաստանում
-
2:57 - 2:59մ․թ․ա․ մոտ 1500 թթ․,
-
2:59 - 3:02և ավելի ուշ տարածվել Հարավարևելյան Ասիայով մեկ։
-
3:02 - 3:05Ավելի ուշ՝ արդեն մ․թ․ա․ 300թթ․ մայաները Կենտրոնական Ամերիկայում
-
3:05 - 3:09սկսեցին փորագրել իրենց անվանաերիզակները։
-
3:09 - 3:12Ուրեմն, ովքե՞ր են հայտնագործել գրերը։
-
3:12 - 3:13Շումերնե՞րը
-
3:13 - 3:14թե եգիպտացինե՞րը,
-
3:14 - 3:15թե չինացինե՞րը,
-
3:15 - 3:17և թե գուցե մայանե՞րը։
-
3:17 - 3:18Այս օրերին դեռևս օգտագործվող բոլոր գրային համակարգերը
-
3:18 - 3:20վերջին հաշվով զարգացել են
-
3:20 - 3:23կամ շումերական կամ չինական համակարգերից։
-
3:23 - 3:26Հնարավոր է, որ գրությունը նաև հայտնագործվել է
-
3:26 - 3:27աշխարհի այլ ծայրերում։
-
3:27 - 3:29Գտնվել են նաև հնագույն արձանագրություններ, թողնված Ինդոս գետի հովտի
-
3:29 - 3:32և Զատկի կղզու քաղաքակրթությունների կողմից,
-
3:32 - 3:34բայց միչև այսօր, դեռ ոչ ոք չի կարողացել դրանք վերծանել։
-
3:34 - 3:36Գուցե՞ ինքներդ եք ուզում փորձել։
- Title:
- Ովքե՞ր են հայտնաքործել գիրը - Մեթյու Ուինքլեր
- Description:
-
more » « less
Դասը ամբողջությամբ կարող եք տեսնել այստեղ: http://ed.ted.com/lessons/who-invented-writing-matthew-winkler
Մարդկային խոսքը ձևավորվել է հազարավոր տարիներ առաջ նախքան գրության ձևավորումը։ Դրանից հետո զարգացում ստացած բոլոր գրերը սկզբնավորվել են ընդհամենը երկու քաղաքակրթությունից՝ շումերական և չինական։ Մեթյու Ուինքլերը վերլուծում է շումերական սեպագրի կազմավորման պատմությունը և բացահայտում այդ առաջին նշանների և պարզապես իմաստային պատկերների միջև տարբերությունը։
Դասը պատրաստված է Մեթյու Ուինքլերի կողմից,
անիմացիան՝ TED-Ed-ի։ - Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 03:52
|
Gohar Khachatryan approved Armenian subtitles for Who invented writing? - Matthew Winkler | |
|
|
Gohar Khachatryan commented on Armenian subtitles for Who invented writing? - Matthew Winkler | |
|
|
Gohar Khachatryan accepted Armenian subtitles for Who invented writing? - Matthew Winkler | |
|
|
Gohar Khachatryan edited Armenian subtitles for Who invented writing? - Matthew Winkler | |
|
Arpine Kozmanyan edited Armenian subtitles for Who invented writing? - Matthew Winkler | |
|
|
Arpine Kozmanyan edited Armenian subtitles for Who invented writing? - Matthew Winkler | |
|
|
Arpine Kozmanyan edited Armenian subtitles for Who invented writing? - Matthew Winkler | |
|
|
Arpine Kozmanyan added a translation |