Ποιος ανακάλυψε τη γραφή; - Μάθιου Γουίνκλερ

Δείτε ολόκληρο το βίντεο εδώ: http://ed.ted.com/lessons/who-invented-writing-matthew-winkler

Η ομιλία προϋπήρχε της γραφής χιλιάδες χρόνια πριν. Όλα τα συστήματα γραφής που αναπτύχθηκαν από τη στιγμή που ανακαλύφθηκαν προέρχονται από δύο πολιτισμούς: των Σουμερίων και των Κινέζων. Ο Μάθιου Γουίνκλερ εξετάζει την εξέλιξη της σφηνοειδούς γραφής των Σουμερίων και μας εξηγεί τη διαφορά μεταξύ της καταγραφής των πρώτων εκείνων συμβόλων και του απλού σχεδιασμού μιας έννοιας.
Κείμενο: Μάθιου Γουίνκλερ, Κινούμενο σχέδιο: TED-Ed.

Ποιος ανακάλυψε τη γραφή;

Οι άνθρωποι πιθανότατα μιλούσαν μεταξύ τους

για δεκάδες χιλιάδες έτη,

καταγράφουμε όμως τα λόγια μας

μόλις τα τελευταία 5.000 χρόνια περίπου.

Πριν απ' αυτό, καταγράφαμε πληροφορίες

χρησιμοποιώντας εικόνες και διαγράμματα

πάνω σε αγγεία και τοίχους σπηλαίων

ή τις κεντούσαμε σε ύφασμα.

Αυτές οι καλλιτεχνικές παρορμήσεις μας οδήγησαν στη γραφή.

Το σύστημα γραφής που χρησιμοποιούμε στα αγγλικά

ουσιαστικά ξεκίνησε από τον πολιτισμό των Σουμερίων

κάπου μεταξύ του 4500 π.Χ. και 1750 π.Χ.

στη νότια Μεσοποταμία, εκεί όπου σήμερα βρίσκονται το Ιράκ και η Συρία.

Οι Σουμέριοι κρατούσαν αρχεία των εμπορικών τους συναλλαγών

χρησιμοποιώντας μικρά πήλινα ειδώλια κατσίκας, γαϊδουριών και βοδιών.

Μετά ανακάλυψαν ότι οι δισδιάστατες εγχαράξεις

πάνω σε πήλινες πινακίδες ήταν ακόμα απλούστερες.

Για παράδειγμα, αυτό το σύμβολο σήμαινε «βουνά»,

αυτό εδώ «κεφάλι».

Αν τονιζόταν η περιοχή που βρισκόταν το στόμα,

αυτό μπορούσε να σημαίνει «στόμα».

Το στόμα σε συνδυασμό με το νερό σήμαινε «πίνω»,

ενώ με το ψωμί σήμαινε «τρώω».

Αν προσθέσεις και το σύμβολο για το βόδι,

τότε έχεις «φάε ένα βόδι».

Βουαλά - η ανακάλυψη της γραφής!

Όμως μερικές λέξεις έχουν νοήματα

που είναι δύσκολο να αναπαραστήσεις με σύμβολα.

Πώς θα σχεδιάζατε το «βόδι στο βουνό»;

Θυμηθείτε, αν απλώς σχεδιάσουμε αυτό που εννοούμε,

τότε είναι τέχνη, όχι γραφή.

Για να έχουμε γραφή,

το σύμβολο πρέπει να αναπαριστά μια λέξη.

Μπορείτε να το διαβάσετε αυτό;

Είναι μια διάσημη ρήση από τον «Άμλετ» του Γουίλιαμ Σαίξπηρ.

Ακριβώς: «Να ζει κανείς ή να μη ζει».

Να πώς έλυσαν οι Σουμέριοι αυτό το πρόβλημα.

Βόδι συν νερό συν βουνό.

Τι σχέση μπορεί να έχει το νερό;

Η λέξη των Σουμερίων για το νερό

ακουγόταν όπως η λέξη «στο»,

άρα «βόδι στο βουνό».

Οι γλωσσολόγοι το αποκαλούν γραφή ρέμπους.

Οι Σουμέριοι ήδη ήξεραν

πώς να αναπαραστήσουν έννοιες μέσω γραπτών συμβόλων,

και με το να αναπαριστούν επίσης ήχους

διεύρυναν το γραπτό τους λεξιλόγιο.

Σταδιακά τα σύμβολα για τους ήχους

χρησιμοποιούνταν πολύ πιο συχνά,

ενώ τα σύμβολα για τις έννοιες λιγότερο.

Το γραπτό τους σύστημα βελτιστοποιήθηκε

με το φωνητικό αλφάβητο

που έγινε γνωστό ως σφηνοειδής γραφή.

Αρκετοί πολιτισμοί, όπως των Ακκαδίων και των Συρίων,

υιοθέτησαν την ανακάλυψη των Σουμερίων

για να δημιουργήσουν τα δικά τους συστήματα γραφής.

Το «Έπος του Γκιλγκαμές»

και ο «Κώδικας του Χαμμουραμπί»

είχαν γραφτεί σε παραλλαγές της σφηνοειδούς γραφής.

Καθώς αυτή η γνώση εξαπλωνόταν,

αυτά τα σύμβολα έφτασαν στην Ελλάδα

και έγιναν το πιο διαδεδομένο αλφάβητο σήμερα στον κόσμο.

Αλλά η Σουμερία δεν ήταν το μοναδικό μέρος στη Γη

όπου ανακαλύφθηκε η γραφή.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ασχολήθηκαν συστηματικά με τα ιερογλυφικά

και ιερατικά κείμενα το ίδιο περίπου διάστημα, το 3500 π.Χ.

Η γραφή εφευρέθηκε και στην Κίνα αργότερα,

γύρω στο 1500 π.Χ.,

και διαδόθηκε σε όλη τη νοτιοανατολική Ασία.

Πιο πρόσφατα, οι Μάγιας στην Κεντρική Αμερική

ξεκίνησαν να χαράζουν τα ιερογλυφικά τους το
300 μ.Χ.

Ποιος ανακάλυψε λοιπόν τη γραφή;

Οι Σουμέριοι,

οι Αιγύπτιοι,

οι Κινέζοι,

και οι Μάγιας βεβαίως.

Τελικά όλα τα συστήματα γραφής

που χρησιμοποιούνται ανά τον κόσμο σήμερα

προέρχονται από τη Σουμερία ή την Κίνα.

Η γραφή ίσως να ανακαλύφθηκε

και σε άλλα μέρη του κόσμου.

Έχουν ανακαλυφθεί αρχαίες επιγραφές από τους πολιτισμούς

της Κοιλάδας του Ινδού και του Ράπα Νούι,

αλλά κανείς δεν έχει καταφέρει να τις αποκρυπτογραφήσει.

Θα θέλατε να προσπαθήσετε;