Η φιλοσοφία του Στωικισμού - Μάσιμο Πιλιούτσι

Δείτε ολόκληρο το μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/the-philosophy-of-stoicism-massimo-pigliucci

Ποια είναι η καλύτερη ζωή που μπορούμε να ζήσουμε; Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε κάθε εμπόδιο που μας βάζει η ζωή κι εντούτοις να συνεχίσουμε να ευημερούμε; Η αρχαία ελληνορωμαϊκή φιλοσοφία του Στωικισμού εξηγεί ότι ενώ μπορεί να μην έχουμε πάντα τον έλεγχο των γεγονότων που μας επηρεάζουν, έχουμε έλεγχο πάνω στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τα πράγματα. Ο Μάσιμο Πιλιούτσι περιγράφει την φιλοσοφία του Στωικισμού.

Μάθημα από τον Μάσιμο Πιλιούτσι, ψηφιακή απεικόνιση από Κόμποτ Κολέκτιβ.

Η ζωή σας έχει ρίξει
χιλιάδες μίλια μακριά από το σπίτι

δίχως χρήματα
ή άλλα προσωπικά αντικείμενα.

Σε τέτοια ατυχία πολλοί θα απελπίζονταν
και θα καταριούνταν την κακή τους τύχη.

Όμως για τον Ζήνωνα τον Κιτιέα, αυτή έγινε
η βάση του έργου και της κληρονομιάς του.

Ο κάποτε πλούσιος έμπορος έχασε τα πάντα
όταν ναυάγησε στην Αθήνα γύρω στο 300 π.Χ.

Δίχως τίποτα άλλο να κάνει,
έριξε μια ματιά σε ένα βιβλιοπωλείο,

του κινήθηκε η περιέργεια
διαβάζοντας για τον Σωκράτη,

και προχώρησε στο να σπουδάσει
με τους εξέχοντες φιλοσόφους της πόλης.

Ενώ ο Ζήνων άρχισε να διδάσκει
τους δικούς του μαθητές,

έβαλε τα θεμέλια της φιλοσοφίας
που είναι γνωστή ως Στωικισμός,

του οποίου τα διδάγματα για την αρετή,
την ανοχή και την αυτοπειθαρχία

έχουν εμπνεύσει γενιές
διανοητών και ηγετών.

Ο όρος Στωικισμός προέρχεται
από την Ποικίλη Στοά,

τη διακοσμημένη δημόσια κιονοστοιχία,

όπου ο Ζήνων και οι μαθητές του
συγκεντρώνονταν για συζήτηση.

Στην καθομιλουμένη
χρησιμοποιούμε τη λέξη Στωικός

εννοώντας κάποιον ο οποίος
παραμένει ήρεμος υπό πίεση

και αποφεύγει τις ακρότητες του θυμικού.

Ενώ όμως αυτή η έννοια περιλαμβάνει
σημαντικές πλευρές του Στωικισμού,

η αρχική φιλοσοφία ήταν παραπάνω
από απλά ένας τρόπος συμπεριφοράς.

Οι Στωικοί θεωρούσαν πως τα πάντα γύρω μας

λειτουργούν βάσει ενός δικτύου
αιτιών και αιτιατών,

καταλήγοντας σε μια λογική
δομή του σύμπαντος,

την οποία αποκάλεσαν λόγο.

Ενώ όμως μπορεί να μην ελέγχουμε πάντα
τα γεγονότα που μας επηρεάζουν,

έχουμε τον έλεγχο του τρόπου
με τον οποίο προσεγγίζουμε τα πράγματα.

Αντί να οραματίζονται μια ιδεατή κοινωνία,

οι Στωικοί προσπαθούν να χειριστούν
τον κόσμο όπως είναι,

επιδιώκοντας την αυτοβελτίωση
μέσω τεσσάρων θεμελιωδών αρετών:

την πρακτική σοφία,

την ικανότητα να διαχειρίζονται σύνθετες
καταστάσεις λογικά, ενημερωμένα και ήρεμα·

την εγκράτεια,

την εφαρμογή αυτοσυγκράτησης
και μέτρου σε κάθε πτυχή της ζωής·

τη δικαιοσύνη,

το να συμπεριφέρεσαι στους άλλους δίκαια
ακόμα κι όταν έχουν κάνει λάθος·

και το θάρρος,

όχι μονάχα σε ειδικές περιστάσεις,

αλλά και στο να αντιμετωπίζεις
την κάθε μέρα με διαύγεια και ακεραιότητα.

Όπως έγραψε ο Σενέκας, ένας από
τους πιο γνωστούς Ρωμαίους Στωικούς:

«Μερικές φορές, ακόμα και το να ζεις
είναι μια θαρραλέα πράξη».

Ενώ όμως ο Στωικισμός εστιάζει
στην προσωπική βελτίωση,

δεν είναι μια ατομοκεντρική φιλοσοφία.

Τον καιρό που οι ρωμαϊκοί νόμοι θεωρούσαν
τους σκλάβους ως ιδιοκτησία,

ο Σενέκας ζητούσε γι' αυτούς
ανθρώπινη μεταχείριση

και τόνιζε ότι όλοι μοιραζόμαστε
την ίδια θεμελιώδη ανθρωπιά.

Επίσης, ο Στωικισμός
δεν ενθαρρύνει την παθητικότητα.

Η ιδέα είναι ότι μόνο οι άνθρωποι

που έχουν καλλιεργήσει μέσα τους
την αρετή και την αυτοπειθαρχία

μπορούν να αλλάξουν θετικά τους άλλους.

Μεταξύ των πιο γνωστών Στωικών ήταν
και ο μεγαλύτερος Ρωμαίος αυτοκράτορας.

Κατά τη διάρκεια
της βασιλείας του επί 19 χρόνια,

ο Στωικισμός έδωσε τη δύναμη
στον Μάρκο Αυρήλιο

να ηγηθεί της Αυτοκρατορίας
σε δύο μεγάλους πολέμους,

ενώ αντιμετώπιζε και την απώλεια
πολλών από τα παιδιά του.

Αιώνες αργότερα, τα ημερολόγια του Μάρκου

θα οδηγούσαν και θα παρηγορούσαν
τον Νέλσον Μαντέλα

στην 27 χρόνων φυλάκισή του

κατά τον αγώνα του για φυλετική
ισότητα στη Νότια Αφρική.

Μετά την απελευθέρωση και τελική νίκη του,

ο Μαντέλα έδωσε έμφαση
στην ειρήνη και τη συμφιλίωση,

θεωρώντας ότι ενώ οι αδικίες
του παρελθόντος δεν μπορούσαν να αλλάξουν,

ο λαός του θα μπορούσε
να τις αντιμετωπίσει στο παρόν

και να αναζητήσει ένα καλύτερο
και πιο δίκαιο μέλλον.

Ο Στωικισμός υπήρξε
μια ενεργή σχολή φιλοσοφίας

για αρκετούς αιώνες
στην Ελλάδα και τη Ρώμη.

Ως επίσημος θεσμός, έσβησε,

όμως οι επιρροές του
παραμένουν μέχρι και σήμερα.

Χριστιανοί θεολόγοι,
όπως ο Θωμάς Ακινάτης,

έχουν θαυμάσει και υιοθετήσει
την εστίασή του στις αρετές,

ενώ υπάρχουν κοινά στοιχεία

μεταξύ της Στωικής Αταραξίας,
της ηρεμίας του νου,

και της Βουδιστικής αντίληψης της Νιρβάνα.

Ένας ιδιαίτερα σημαντικός Στωικός
ήταν ο φιλόσοφος Επίκτητος,

ο οποίος έγραψε ότι υποφέρουμε

όχι εξαιτίας των γεγονότων της ζωής μας,
αλλά από την κρίση μας για αυτά.

Αυτό έχει δυνατή απήχηση
στη σύγχρονη ψυχολογία

και στο κίνημα της αυτοβοήθειας.

Για παράδειγμα, η λογικοθυμική
συμπεριφορική θεραπεία

επικεντρώνεται στο να αλλάξει
τις αυτοκαταστροφικές τάσεις

που οι άνθρωποι διαμορφώνουν
σχετικά με τις συνθήκες ζωής τους.

Υπάρχει επίσης η λογοθεραπεία
του Βίκτορ Φρανκλ.

Επηρεασμένη από την παραμονή του Φρανκλ
σε στρατόπεδο συγκέντρωσης,

η λογοθεραπεία βασίζεται στη Στωική αρχή

ότι μπορούμε να ελέγξουμε τη θέλησή μας
για να γεμίσουμε τις ζωές μας με νόημα

ακόμα και στις πιο σκοτεινές στιγμές.