< Return to Video

Yolg'onchini qanday aniqlash mumkin?

  • 0:00 - 0:05
    Xo'sh, mening bu zaldagilarni qo'rqitish
    niyatim yo'q, lekin
  • 0:05 - 0:07
    e'tiboringizni shunga
    qaratmoqchimanki,
  • 0:07 - 0:09
    o'ng tomoningizdagi inson — yolg'onchi.
  • 0:09 - 0:11
    (Kulgu)
  • 0:11 - 0:14
    Va chap tomoningizdagi inson ham.
  • 0:14 - 0:17
    Xattoki, siz o'tirgan o'rindiqda
    o'tirgan inson ham
  • 0:17 - 0:19
    — yolg'onchi.
    Biz hammamiz yolg'onchimiz.
  • 0:19 - 0:21
    Va men bugun sizlarga tadqiqotlar
  • 0:21 - 0:24
    bizni nega aldashimiz haqida nima
    deyishini, qanday qilib
  • 0:24 - 0:26
    yolg'onni aniqlash ustasi bo'lishingiz
  • 0:26 - 0:29
    va aslida yaxshisi oldinga intilib,
    yolg'onni aniqlashdan ko'ra
  • 0:29 - 0:32
    haqiqatni qidirish ekanligi, va nihoyat,
    ishonch atmosferasini
  • 0:32 - 0:34
    yaratish madaniyati haqda so'zlab beraman.
  • 0:34 - 0:37
    Aytancha, ishonch haqida gapirsak.
  • 0:37 - 0:40
    "Yolg'onni fosh etish" kitobini
    yozganimdan beri, hech kim
  • 0:40 - 0:43
    men bilan yuzma-yuz uchrashgisi
    kelmaydi, yo'q, yo'q, yo'q...
  • 0:43 - 0:46
    Ular deyishadi: "Yaxshi, siz
    bilan e-mail orqali bog'lanamiz".
  • 0:46 - 0:48
    (Kulgu)
  • 0:48 - 0:52
    Men xattoki hech kimni Starbaksga qahva
    ichishga taklif qilolmayman.
  • 0:52 - 0:54
    Xatto erim ham: "Azizam, qanday yolg'on?
  • 0:54 - 0:57
    Balki kulinariya bilan qiziqarsan?
    Fransuz oshxonasi, masalan."
  • 0:57 - 0:59
    Boshlashdan oldin men sizlarga aniq
  • 0:59 - 1:02
    maqsadimni aytishim kerakki, men sizlarga
    "mushuk-sichqon"
  • 1:02 - 1:04
    o'yinini o'rgatish niyatim yo'q.
  • 1:04 - 1:06
    Yolg'onni biluvchilar —
    yosh bola emas,
  • 1:06 - 1:09
    ular "tutdimmi, fosh etdimmi!"
    deb baqirishmaydi.
  • 1:09 - 1:12
    Qovog'ingiz uchadi, burningizni
    "ishirasiz".
  • 1:12 - 1:15
    TVda "Meni alda" degan shou bor.
    Sevib tomosha qilaman.
  • 1:15 - 1:17
    Yolg'on biluvchilar yolg'onni aniqlash
  • 1:17 - 1:20
    borasidagi kerakli bilimlar
    bilan qurollangan. Ular bu bilimni
  • 1:20 - 1:22
    haqiqatni bilish uchun qo'llashadi.
  • 1:22 - 1:24
    Ular xuddi tajribali boshliqlar qiladigan
  • 1:24 - 1:27
    ishni qilishadi: murakkab insonlar bilan
    muzokaralar qilishadi.
  • 1:27 - 1:29
    Va ba'zida bu juda qiyin kechadi.
  • 1:29 - 1:31
    Ular bu yo'lni asosiy ma'lumotni
  • 1:31 - 1:33
    qabul qilishdan boshlashadi, u esa
  • 1:33 - 1:35
    quyidagicha jaranglaydi:
  • 1:35 - 1:38
    Yolg'on — birgalikda bajariladigan
    harakat.
  • 1:38 - 1:42
    O'ylab ko'ring, o'z-o'zidan yolg'on hech
    qanday kuchga ega emas, deyarli bo'sh gap.
  • 1:42 - 1:44
    Va u faqatgina unga kimdir ishonishga
  • 1:44 - 1:46
    rozi bo'lgandagina kuchga ega bo'ladi.
  • 1:46 - 1:48
    Bilaman, bu shafqatsizlik yaxshilikdan
  • 1:48 - 1:52
    degandek eshitiladi. Lekin o'ylab ko'ring,
    qaysidir vaziyatda sizni aldashlari
  • 1:52 - 1:54
    siz aldanishga rozi bo'lganingizdek gap.
  • 1:54 - 1:57
    Yolg'on haqida birinchi haqiqat:
    "Yolg'on bu birgalikda harakat"
  • 1:57 - 1:59
    Va hamma yolg'on ham zararli emas.
  • 1:59 - 2:02
    Ba'zida biz o'zimiz yolg'onda
    ishtirok etamiz,
  • 2:02 - 2:05
    insoniy qadr-qimmatni his etish yoki
    saqlab qolish uchun.
  • 2:05 - 2:08
    Ba'zan esa sir qolishi kerak bo'lgan
    narsani yashirish uchun.
  • 2:08 - 2:10
    Biz aytamiz: "Yaxshi qo'shiq".
  • 2:10 - 2:13
    "Azizam, yo'q, bu seni semiz qilib
    ko'rsatayotgani yo'q".
  • 2:13 - 2:15
    Yoki biz internet-elitaga taqlid qilib:
  • 2:15 - 2:18
    "Bilasanmi, bu xabarni men hozirgina men
    spamda ko'rib qoldim.
  • 2:18 - 2:21
    Uzr so'rayman".
  • 2:21 - 2:24
    Ba'zida o'zlarimiz istamay,
  • 2:24 - 2:27
    yolg'onda ishtirok etamiz.
    Va bu bizga qimmatga tushishi mumkin.
  • 2:27 - 2:30
    O'tgan yili korporativ qalloblik
    natijasida birgina
  • 2:30 - 2:34
    AQSHning o'zi 997 milliard
    dollar yo'qotdi.
  • 2:34 - 2:36
    Bu deyarli butun boshli trillion dollar.
  • 2:36 - 2:38
    Bu davlat daromadining 7%i.
  • 2:38 - 2:40
    Yolg'on milliardlar turishi mumkin.
  • 2:40 - 2:43
    "Enron", Meddof, ipoteka
    inqirozlarini eslang.
  • 2:43 - 2:46
    Yoki Robert Hansen, Oldrich Eyms kabi
    ikkiyoqlama agent va
  • 2:46 - 2:48
    sotqinlar bilan bog'liq voqealarni eslang.
  • 2:48 - 2:50
    Yolg'on orqali vatanga xiyonat qilish ham
  • 2:50 - 2:53
    mumkin, u bizni xavfga qo'yishi,
    tinchimizni buzishi va bizni
  • 2:53 - 2:56
    himoyalayotgan barcha narsani
    yemirishi mumkin.
  • 2:56 - 2:59
    Yolg'on aslida jiddiy biznes
    ko'rinishiga ega.
  • 2:59 - 3:01
    Genri Oberlender ismli firibgar,
  • 3:01 - 3:03
    shunday usta yolg'onchi ediki,
  • 3:03 - 3:05
    Britaniya rasmiylari fikricha, u butun
  • 3:05 - 3:08
    G'arb bank sistemasini buzib yuborishi
    mumkin edi. Va siz uni
  • 3:08 - 3:10
    Google orqali topa olmaysiz, siz uni hech
  • 3:10 - 3:13
    qayerdan topa olmaysiz. Undan intervyu
    olinganida shunday degan:
  • 3:13 - 3:15
    "Bilasizmi, menda faqat bitta qoida bor".
  • 3:15 - 3:18
    Genrining fikricha bu qoida shunday:
    "Qarang, har kim sizga
  • 3:18 - 3:20
    nimadir berishga tayyor.
    Insonlar sizga
  • 3:20 - 3:23
    nima bo'lsayam berishga tayyor, o'zlari
    olishni xohlayotgan
  • 3:23 - 3:25
    narsa evaziga".
    Savolning mazmuni shunda.
  • 3:25 - 3:27
    Agar siz aldanib qolishni xohlamasangiz,
  • 3:27 - 3:29
    tushunishingiz kerakki: siz aynan nimani
  • 3:29 - 3:32
    ko'proq xohlaysiz.
    Va bizga buni tan olish umuman yoqmaydi.
  • 3:32 - 3:35
    Biz eng yaxshi erkak,
    eng yaxshi ayol bo'lishni xohlaymiz,
  • 3:35 - 3:37
    aqlliroq bo'lishni, kuchlroq bo'lishni,
  • 3:37 - 3:39
    baland bo'yli, boy bo'lishni —
  • 3:39 - 3:41
    va bu ro'yxat cheksiz.
  • 3:41 - 3:43
    Yolg'on — bu faqat shu probellarni
  • 3:43 - 3:45
    to'ldirishga, kim bo'lishni xohlashimiz
  • 3:45 - 3:48
    bilan bog'liq xohish-istaklarimiz
    va fantaziyalarimizni
  • 3:48 - 3:51
    reallik bilan birlashtirishga urinish.
    Afsuski, biz
  • 3:51 - 3:54
    hayotimizdagi shunday probellarni yolg'on
    bilan to'ldirishga
  • 3:54 - 3:57
    tayyormiz. Bir kun davomida,
    tadqiqotlarga ko'ra, sizga
  • 3:57 - 3:59
    10 dan 200 martagacha yolg'on gapirishadi.
  • 3:59 - 4:02
    Aniqlanishicha, ularning ko'p qismi
    "oq" yolg'on.
  • 4:02 - 4:04
    Boshqa tadqiqotlar ko'rsatadiki, notanish
  • 4:04 - 4:06
    insonlar suhbatning ilk 10 daqiqasida
  • 4:06 - 4:08
    bir-biriga uch marta yolg'on gapirishgan.
  • 4:08 - 4:10
    (Kulgu)
  • 4:10 - 4:13
    Va hozir, biz bu haqda eshitayotib
    daxshatga tushamiz. Yolg'on
  • 4:13 - 4:15
    buncha ko'p uchrashiga ishona olmaymiz.
  • 4:15 - 4:17
    Tabiatan biz yolg'on gapirishga qarshimiz.
  • 4:17 - 4:19
    Lekin e'tibor bersak,
  • 4:19 - 4:21
    hammasi yanada nozik.
    Notanishlarga
  • 4:21 - 4:24
    biz hamkasblarimizga nisbatan
    ko'proq yolg'on gapiramiz.
  • 4:24 - 4:28
    Ekstravertlar introvertlarga qaraganda
    ko'proq aldashadi.
  • 4:28 - 4:31
    Erkaklar o'zi haqda boshqalar
    haqda aldagandan
  • 4:31 - 4:33
    sakkiz marta ko'proq aldaydi.
  • 4:33 - 4:36
    Ayollar esa ko'proq kimnidir
    himoya qilish uchun aldaydi.
  • 4:36 - 4:39
    Agar siz o'rtahol oilaviy juftlik
    bo'lsangiz,
  • 4:39 - 4:41
    siz bir-biringizga 1/10 miqdorda
  • 4:41 - 4:43
    yolg'on gapirasizlar.
  • 4:43 - 4:45
    Siz bu yomon deb o'ylashingiz mumkin.
  • 4:45 - 4:47
    Agar xali turmush qurmagan
    bo'lsangizlar,
  • 4:47 - 4:49
    bu ko'rsatkich 3/10.
    Yolg'on — murakkab.
  • 4:49 - 4:52
    U bizning kundalik hayotimiz va ishimiz
    bilan uzviy bog'liq.
  • 4:52 - 4:54
    Bu borada biz qarama-qarshilikka duch
  • 4:54 - 4:56
    kelamiz.
    Biz uni muhim bo'lgandagina
  • 4:56 - 4:58
    ishlatamiz.
    Ezgu amallar bahonasi bilan.
  • 4:58 - 5:01
    Ba'zida esa hayotimizdagi probellarni
    anglamayotganda.
  • 5:01 - 5:03
    Va bu yolg'on haqidagi ikkinchi haqiqat.
  • 5:03 - 5:05
    Biz yolg'onga qarshimiz,
  • 5:05 - 5:07
    lekin qalbimiz tub-tubida biz u
    tomondamiz,
  • 5:07 - 5:09
    azaldan beri shunday bo'lib kelmoqda,
  • 5:09 - 5:11
    va hozir ham.
  • 5:11 - 5:13
    Yolg'on dunyo kabi qadimiydir.
  • 5:13 - 5:15
    U bizning tariximiz va madaniyatimizning
  • 5:15 - 5:18
    bir qismiga aylangan.
    Dante, Shekspir, Bibliya va
  • 5:18 - 5:21
    dunyo yangiliklarini esalang.
  • 5:21 - 5:23
    (Kulgu)
  • 5:23 - 5:25
    Yolg'on biz uchun tur sifatida evolyutsion
  • 5:25 - 5:27
    ahamiyatga ega.
    Olimlar allaqachon
  • 5:27 - 5:29
    bilishadiki, tur qanchalik aqlli bo'lsa,
  • 5:29 - 5:31
    u turning miyasi shunchalik rivojlangan
  • 5:31 - 5:33
    va yolg'onga shu darajada moyil bo'ladi.
  • 5:33 - 5:35
    Kokoni eslang.
  • 5:35 - 5:38
    Kimdir Kokoni eslaydimi? Imo-ishoralarga
    o'rgatilgan gorillani.
  • 5:38 - 5:41
    Kokoni imo-ishoralar orqali muloqot
    qilishga o'rgatishadi.
  • 5:41 - 5:43
    Bu yerda esa biz Kokoni mushukcha bilan
  • 5:43 - 5:46
    ko'ryapmiz. Bu
    uning kichkinagina, sevimli mushukchasi.
  • 5:46 - 5:48
    Koko bir kuni o'zini aybini mushukchaga
  • 5:48 - 5:50
    to'nkaydi,
    devordan uzilgan rakovina uchun.
  • 5:50 - 5:52
    (Kulgu)
  • 5:52 - 5:54
    Tabiat bizga liderlik xususiyatini bergan.
  • 5:54 - 5:56
    Va bu juda juda erta boshlangan.
  • 5:56 - 5:58
    Qanchalik erta?
  • 5:58 - 6:00
    Go'dak ba'zida yolg'ondan yig'lay oladi,
  • 6:00 - 6:02
    kim kelayotganini bilish uchun bir to'xtab
  • 6:02 - 6:04
    oladi va yana yig'lashda davom etishadi.
  • 6:04 - 6:06
    Bir yoshdagi bolalar haqiqatni yashirishni
  • 6:06 - 6:08
    o'rganishadi.
    (Kulgu)
  • 6:08 - 6:10
    Ikki yoshli go'dak esa aldashga urinadi.
  • 6:10 - 6:12
    Besh yoshli esa qiynalmay yolg'on
    gapiradi.
  • 6:12 - 6:14
    Atrofdagilarni maqtov bilan
    manipulyatsiya
  • 6:14 - 6:17
    qiladi, 9 yoshda esa
    niqoblanish ustalariga aylanishadi.
  • 6:17 - 6:19
    Kollejga kiradigan yoshga yetib esa
  • 6:19 - 6:22
    siz onangizga 1/5 holatda aldashga
    tayyorsiz.
  • 6:22 - 6:25
    Katta bo'lib, o'zimizni ta'minlash uchun
    ish dunyosiga kirgach,
  • 6:25 - 6:27
    biz spamlarga to'la,
    soxta internet-
  • 6:27 - 6:29
    o'rtoqlarga, ig'vochi matbuotga,
  • 6:29 - 6:31
    ayyor shaxsiy ma'lumot o'g'rilariga,
  • 6:31 - 6:33
    dunyo darajasidagi moliyaviy piramida
  • 6:33 - 6:35
    quruvchilariga to'la,
  • 6:35 - 6:37
    va yolg'on epidemiyasiga duchor bo'lgan,
  • 6:37 - 6:39
    bir gap bilan aytganda, bitta muallif
  • 6:39 - 6:42
    ataganidek "post-haqiqat jamiyati"ga
    duch keladi.
  • 6:42 - 6:44
    Bu azaldan beri bizni tushkunlikka soladi,
  • 6:44 - 6:47
    va bu hozirgacha davom etmoqda.
  • 6:48 - 6:50
    Xo'sh, biz nima qilishimiz kerak?
  • 6:50 - 6:52
    Bu loyqa yo'l orqali o'zimizga yo'l qurish
  • 6:52 - 6:54
    oldini olishi kerak bo'lgan qadamlar bor.
  • 6:54 - 6:57
    Yolg'on sezuvchi insonlar haqiqatga
    90% holatda yetib boradi.
  • 6:57 - 7:00
    Boshqalari haqda aytadigan bo'lsak,
    ular 54% holatdagina aniq.
  • 7:00 - 7:02
    Nega buni o'rganish shunchalik oson?
  • 7:02 - 7:05
    Yaxshi va yomon yolg'onchilar bor.
    Asl yolg'onchilar bo'lmaydi.
  • 7:05 - 7:08
    Hammamiz bir xil xatolar qilamiz
    va bir xil texnikaga egamiz.
  • 7:08 - 7:10
    Hozir men sizlarga
  • 7:10 - 7:12
    yolg'onning ikkita belgisini ko'rsataman.
  • 7:12 - 7:15
    Keyin "issiq nuqtalarini" ko'rib chiqamiz,
    mustaqil ravishda
  • 7:15 - 7:18
    ularni topa olamizmi.
    Va biz mana bu nutqdan dan boshlaymiz.
  • 7:18 - 7:20
    (Video)
    Bill Klinton: Men sizlar meni
  • 7:20 - 7:22
    tinglashingizni xohlayman.
    Men yana bir bor
  • 7:22 - 7:25
    aytaman.
    Menda u ayol, miss Levinski bilan
  • 7:25 - 7:29
    jinsiy aloqa bo'lmagan.
    Men hech qachon hech
  • 7:29 - 7:31
    kimni yolg'on gapirishga majburlamaganman,
  • 7:31 - 7:33
    biror marta ham, hech qachon.
  • 7:33 - 7:36
    Va bu isibotsiz ayblovlar adolatsizdir.
    Va men ishga qaytishim
  • 7:36 - 7:38
    kerak, barcha amerikaliklar uchun.
  • 7:38 - 7:40
    Rahmat.
  • 7:43 - 7:46
    Pamela Meyer:
    Yaxshi, qayerda yolg'on belgilari bor?
  • 7:46 - 7:50
    Birinchi navbatda biz mutlaqo
    inkorni eshitdik.
  • 7:50 - 7:53
    Tadqiqotlar ko'rsatadiki, inkor etish
    bilan band insonlar
  • 7:53 - 7:56
    norasmiyga qaraganda ko'proq
    rasmiy tilda gapirishadi.
  • 7:56 - 7:59
    Biz shuningdek, uzoqlashish tiliga
    guvoh bo'ldik: "u ayol".
  • 7:59 - 8:01
    Biz bilamizki, yolg'onchilar ongsiz holda
  • 8:01 - 8:03
    o'zlarini obyektdan ma'lum bir masofaga
  • 8:03 - 8:06
    olishadi, buni qurol sifatida
    ishlatishga urinib.
  • 8:06 - 8:09
    Agar Bill Klinton nutqini:
    "Xo'sh, to'g'risini aytganda..." yoki
  • 8:09 - 8:11
    Niksonning iborasi:
    "Butun samimiyat bilan"
  • 8:11 - 8:13
    deb boshlaganda, bu so'zlar
    aldov sezuvchi
  • 8:13 - 8:15
    har bir inson uchun rad etib
    bo'lmaydigan
  • 8:15 - 8:18
    dalil bo'lgan bo'lar edi.
    Bu kabi kvalifikatsion til,
  • 8:18 - 8:20
    yanada ko'proq shubha uyg'otadi.
  • 8:20 - 8:23
    Agar u savolini takrorlaganida,
    to'liq holida,
  • 8:23 - 8:27
    yoki nutqini tafsilotlar bilan
    bo'yaganida, u bu ishni
  • 8:27 - 8:29
    qilmaganidan xursandmizki, u o'zini
  • 8:29 - 8:31
    yanada obro'sizlantirgan bo'lar edi.
  • 8:31 - 8:33
    Freyd haq edi.
    Freyd haqiqatdan ham
  • 8:33 - 8:36
    muhimroq gapni aytgan:
    "Birorta ham shunday jonzot yo'qki,
  • 8:36 - 8:39
    sirlarni saqlay oladigan.
    Xattoki til gapirmasa ham, lablar
  • 8:39 - 8:42
    qimirlamasa ham, barmoq uchlari gapiradi".
    Biz qanchalik
  • 8:42 - 8:45
    o'zimizni boshqara olishimizdan qat'iy
    nazar hammamizda shunday.
  • 8:45 - 8:47
    Biz aslida barmoq uchlari bilan gapiramiz.
  • 8:47 - 8:50
    Hozir men sizga Dominik Strauss-Kanni
    ko'rsataman, Barak Obama
  • 8:50 - 8:53
    bilan, ularning barmoq uchlari bilan
    gaplashayotganini.
  • 8:53 - 8:56
    (Kulgu)
  • 8:56 - 8:59
    Xo'sh, bu bizni keyingi belgiga
    olib keladi,
  • 8:59 - 9:02
    u tana tili deyiladi.
    Bunga to'xtalsak,
  • 9:02 - 9:05
    mana siz uni qanday ishlatishingiz kerak.
    Kallangizdagi barcha
  • 9:05 - 9:08
    tahminlarni chiqarib tashlashingiz
    kerak bo'ladi. Ilm-fanga
  • 9:08 - 9:10
    yuzlanib bilimlarimizni
    kuchaytirib olamiz.
  • 9:10 - 9:13
    Chunki bizning fikrimizcha, yolg'onchilar
    doim asabiylashadi.
  • 9:13 - 9:16
    Aslida ular aldaganda tashqi belgilarni
    muzlatishni bilishadi.
  • 9:16 - 9:19
    O'ylaymizki, ular ko'zga
    tik qaramaslikni afzal bilishadi.
  • 9:19 - 9:21
    Ular aldayotib ko'zingizga tik qarashadi,
  • 9:21 - 9:23
    odatdagidan ham uzoqroq,
    ishontirish uchun.
  • 9:23 - 9:25
    Biz o'ylaymizki, suhbatdoshning
  • 9:25 - 9:27
    samimiyligi va tabassumi
  • 9:27 - 9:29
    to'g'rilik va samimiyatni anglatadi deb.
  • 9:29 - 9:31
    Lekin yolg'on aniqlashga usta inson bir
  • 9:31 - 9:34
    mil' naridagi yolg'on tabassumni
    ko'ra oladi. Bu yerda soxta
  • 9:35 - 9:37
    tabassumni aniqlay oladiganlar bormi?
  • 9:37 - 9:40
    Siz keragicha yanoq mushaklarini
    qisqartirishingiz mumkin.
  • 9:40 - 9:43
    Lekin chin tabassum ko'zlarda
    va atrofidagi ajinlardan bilinadi.
  • 9:43 - 9:45
    Undagi mushaklarni xohlagancha qisqartirib
  • 9:45 - 9:47
    bo'lmaydi, ayniqsa sizda boteks bo'lsa.
  • 9:47 - 9:50
    Boteksga unchalik berilmang,
    aks holda sizga hech kim ishonmay
  • 9:50 - 9:52
    qo'yadi. Endi esa issiq
    nuqtalarga o'tamiz.
  • 9:52 - 9:54
    Bu suhbatda nima bo'layotganini aytib bera
  • 9:54 - 9:57
    olasizmi? So'zlar va harakatlar
    bir-biri bilan to'g'ri
  • 9:57 - 9:59
    kelmaydigan holatlarni qidirgan holda
  • 9:59 - 10:01
    issiq nuqtalarni qidira olasizmi?
    Bilaman,
  • 10:01 - 10:03
    bu oddiy ko'rinadi, lekin siz yolg'onda
  • 10:03 - 10:05
    shubha qilayotgan inson bilan o'zingiz
  • 10:05 - 10:08
    gaplashayotganingizda sizning u insonga
    munosabatingiz
  • 10:08 - 10:11
    yolg'on-rost aniqlashini og'irlashtiradi.
  • 10:11 - 10:13
    Rostgo'y inson hamkorlik qiladi.
  • 10:13 - 10:15
    U siz tomoningizda ekanini ko'rsatishga
  • 10:15 - 10:17
    harakat qiladi.
    Shijoatga to'la bo'ladi.
  • 10:17 - 10:19
    Haqiqatni qidirishda yordam berishga
  • 10:19 - 10:22
    tayyorligini bildiradi.
    Muammoni yechishda aloqada bo'lishga,
  • 10:22 - 10:24
    shubhalari bilan ulashishga
    tayyor bo'ladi.
  • 10:24 - 10:26
    U deydi: "Qara, cheklarni ishchilar
  • 10:26 - 10:29
    shtatidagi yigitlar sohtalashtirgan
    bo'lishi ham mumkin".
  • 10:29 - 10:32
    Undan sababsiz shubha qilinayotganini
    bilganda, jahli chiqadi,
  • 10:32 - 10:34
    butun intervyu davomida,
    har onda bir emas.
  • 10:34 - 10:37
    U butun intervyu davomida
    g'azabda bo'ladi. Va agar
  • 10:37 - 10:39
    siz kimdandir pullarni soxtalashtirgan
  • 10:39 - 10:42
    insonlarni qanday jazolash haqda
    fikrini so'rasangiz,
  • 10:42 - 10:44
    rostgo'y inson katta ehtimol bilan,
  • 10:44 - 10:48
    eng qattiqqo'l jazoni aytadi, yengilidan
    ko'ra. Endi keling faraz qilaylik,
  • 10:48 - 10:50
    yolg'onchi inson bilan aniq bir narsa
  • 10:50 - 10:52
    haqida gaplashayapsiz.
    Bu inson yopilib
  • 10:52 - 10:54
    qolishi mumkin, oyog'i ostiga qarashi,
  • 10:54 - 10:56
    pichirlab gapirishi, to'xtab qolishi,
  • 10:56 - 10:58
    taktsiz bo'lishi mumkin.
    Yolg'onchidan
  • 10:58 - 11:00
    o'zining tarixini so'zlab
    berishni so'rang,
  • 11:00 - 11:03
    va u hikoyasini keraksiz,
    aloqador bo'lmagan detallarga
  • 11:03 - 11:06
    to'ldirib tashlaydi.
    Undan tashqari, u hikoyasini aniq
  • 11:06 - 11:09
    xronologik tartibda aytib beradi.
    Tajribali tergovchilar
  • 11:09 - 11:11
    bir necha soatlab vaqt davomida
    shoshmasdan
  • 11:11 - 11:13
    tafsilotlarga chuqur kirib borishadi.
  • 11:13 - 11:15
    Keyin esa tergov qilinuvchidan
    shu hikoyani
  • 11:15 - 11:18
    teskari tartibda aytib berishni
    so'rashadi. Va qanday
  • 11:18 - 11:20
    asabiylashayotganining guvohi bo'lishadi,
  • 11:20 - 11:23
    shu tarzda aynan qaysi savollar
    uni aldashga majbur qilganini
  • 11:23 - 11:26
    bilib olishadi. Ular nega shunday qiladi?
    Menimcha hammamiz
  • 11:26 - 11:28
    bir xilmiz.
    Biz nutqimizni mashq qilamiz
  • 11:28 - 11:30
    lekin imo-ishoralarimizni deyarli mashq
  • 11:30 - 11:32
    qilmaymiz.
    Biz "xa" deymiz, lekin boshimiz
  • 11:32 - 11:35
    "yo'q" deb ishora qiladi.
    Biz juda ishonarli hikoylarni aytamiz
  • 11:35 - 11:37
    va ozgina yelkamizni qisib qo'yamiz.
  • 11:37 - 11:40
    Biz og'ir jinoyat qilib qo'yamizda,
    keyin jilmayamiz, suvdan
  • 11:40 - 11:43
    quruq chiqishni o'ylab.
    Savdoda bunaqa tabassum "ahmoq qildim"
  • 11:43 - 11:46
    deb nomlanadi. Hozir biz bu
    videoda shuning guvohi bo'lamiz.
  • 11:46 - 11:48
    Boshladik, bu insonni bilmaydiganlar
    uchun
  • 11:48 - 11:51
    — AQSH prezidentligiga
    nomzod Jon Edvards, nikohsiz farzandning
  • 11:51 - 11:54
    otasi bo'lib butun Amerikani
    hayron qoldirgan. Biz hozir uning
  • 11:54 - 11:57
    otalik genetik analizi o'tkazish
    haqidagi suhbatini kuzatamiz.
  • 11:57 - 11:59
    Kuzating, siz uni fosh eta olasizmi?
  • 11:59 - 12:01
    Xa deyayotib,
    u boshi bilan "yo'q" deyapti,
  • 12:01 - 12:03
    yelkalarini ozgina qisib qo'ygan holda.
  • 12:03 - 12:05
    Jon Edvards:
    Men bunda qatnashishdan mamnun
  • 12:05 - 12:08
    bo'lgan bo'lar edim.
    Men bilamanki, bu go'dak meniki bo'lishi
  • 12:08 - 12:10
    mumkin emas, agar muddatini hisobga olsak.
  • 12:10 - 12:12
    Men aniq bilaman, buning iloji yo'q.
    Men bu
  • 12:12 - 12:14
    testdan o'tishdan baxtiyor bo'lar edim va
  • 12:14 - 12:16
    uning natijasini ko'rib hursand bo'lardim.
  • 12:16 - 12:19
    Jurnalist: Va siz buni tez orada
    qilasizmi? Kimdir...
  • 12:19 - 12:22
    Jon Edvards: Bilasizmi, men bu testning
    bir tomoniman xolos.
  • 12:22 - 12:25
    Lekin men bunda qatnashishdan hursand
    bo'lgan bo'lar edim.
  • 12:25 - 12:27
    Pamela: Agar siz bu yerda nima izlashni
  • 12:27 - 12:29
    bilsangiz, aynan bosh
    harakatlaridan bilish
  • 12:29 - 12:31
    osonligini bilasiz.
    Vaqti-vaqti bilan
  • 12:31 - 12:33
    insonning yuzi bir xil ifoda ko'rsatadi,
  • 12:33 - 12:36
    aslida boshqa ifodani niqoblagan va
    onda-sonda ko'ringan holda.
  • 12:37 - 12:39
    Ma'lumki, qotillarni qayg'u fosh etadi.
  • 12:39 - 12:41
    Yangi biznes-sherigingiz siz bilan qo'l
  • 12:41 - 12:43
    tashlashi mumkin, siz bilan ovqatlanishi,
  • 12:43 - 12:46
    va birdan g'azab belgilarini sezib
    qolishi mumkin.
  • 12:46 - 12:49
    Biz bir kechada yuz ifodalari bo'yicha
    ekspert bo'lib qolmasmiz,
  • 12:49 - 12:52
    lekin bir narsa borki, men sizga buni
    oson o'rgata olaman.
  • 12:52 - 12:55
    Bu nafrat ifodasi.
    Gap g'azab haqda ketganda,
  • 12:55 - 12:58
    biz buni bir xil sharoyitda turgan
    ikkita insonning ishi deymiz.
  • 12:58 - 13:00
    Bu sog'lom munosabatlarga o'xshaydi.
  • 13:00 - 13:02
    Lekin agar g'azab nafratga aylansa,
  • 13:02 - 13:04
    siz hisobdan o'chirilasiz.
  • 13:04 - 13:06
    Nafrat axloqiy ustunlik bilan bog'liqdir.
  • 13:06 - 13:09
    Va shu sabab undan qutulish juda
    ham qiyin.
  • 13:09 - 13:11
    Mana u nimaga o'xshaydi.
  • 13:11 - 13:13
    Nafratda shunday lab burchaklari bo'ladi,
  • 13:13 - 13:15
    sal ko'tarilgan va orqaga tortilgan.
  • 13:15 - 13:18
    Bu assimetrik yuz ifodasi xolos.
    Agar nafrat mavjud bo'lsa va
  • 13:18 - 13:20
    uning ortida yolg'on yashiringan
    bo'lishiga
  • 13:20 - 13:22
    qaramay,
    odatda ular nafratli
  • 13:22 - 13:24
    munosabatlarda yonma-yon kelmaydi,
  • 13:24 - 13:26
    belgilarni boshqa tomondan qidiring,
  • 13:26 - 13:28
    bitimni ko'rib chiqing,
  • 13:28 - 13:32
    shunday deng: "Yo'q, rahmat.
    Menimcha shu joyida to'xtaymiz. Rahmat".
  • 13:32 - 13:34
    Fan tomonidan
  • 13:34 - 13:36
    juda ko'p indikatorlar aniqlangan.
  • 13:36 - 13:38
    Masalan, biz bilamizki, aldayotgan insonda
  • 13:38 - 13:40
    ko'z ochib-yumish chastotasi o'zgaradi,
  • 13:40 - 13:42
    oyoqlari esa chiqish tomonga qarab turadi.
  • 13:42 - 13:44
    Ular turli metodlarni qo'llashadi,
  • 13:44 - 13:47
    to'siq sifatida ularni o'zi va suhbatdoshi
    orasiga qo'yadi.
  • 13:47 - 13:49
    Ular ovoz tonini o'zgartirishadi,
  • 13:49 - 13:52
    odatda, uni sal tushirgan holda.
  • 13:52 - 13:54
    Endi esa — eng muhimi.
  • 13:54 - 13:57
    Bunday harakat — oddiy bir harakat xolos.
  • 13:57 - 13:59
    Uni yolg'onning isboti deyish mumkin emas.
  • 13:59 - 14:01
    Bu qizil bayroqchalar.
    Hammamiz insonmiz.
  • 14:01 - 14:03
    Kun davomida hammamiz yolg'on haqida xabar
  • 14:03 - 14:06
    beruvchi turliv ishoralar qilamiz.
    Yakka holda ular ko'p narsa
  • 14:06 - 14:08
    anglatmaydi.
    Lekin siz bunday belgilarning
  • 14:08 - 14:11
    juda ko'pini bir vaqtda ko'rsangiz,
    bu sizga signal bo'lishi
  • 14:11 - 14:14
    kerak. Kuzating, yaxshilab
    tinglang, qiyin savollar bering va
  • 14:14 - 14:17
    oson o'rganish rejimini tark eting,
    qiziquvchanlik rejimiga
  • 14:17 - 14:20
    o'ting, ko'proq savollar bering,
    shaxsiy qadr-qimmatingizni
  • 14:20 - 14:23
    saqlab qoling, suhbatdosh
    bilan o'zaro tushinishga erishing.
  • 14:23 - 14:26
    O'z o'ljasini tan olishga majburlaydigan
    "Qonun va tartib" kabi
  • 14:26 - 14:28
    TV-shoulardagilardek bo'lishga intilmang.
  • 14:28 - 14:31
    Haddan ortiq agressiv bo'lmang,
    bu ishlamaydi.
  • 14:31 - 14:33
    Demak, biz yolg'onchi bilan
    qanday muloqot
  • 14:33 - 14:35
    qilish kerakligi va qanday uni fosh etish
  • 14:35 - 14:37
    mumkinligi haqda biroz gaplashib oldik.
  • 14:37 - 14:40
    Va'da qilganimdek, endi rost nimaga
    o'xshashini ko'rib chiqamiz.
  • 14:40 - 14:42
    Sizga ikki videoni ko'rsatishni
    xohlayman,
  • 14:42 - 14:45
    biri rost, biri yolg'on gapirayotgan
    ikkita onani.
  • 14:45 - 14:47
    Bu roliklar Kaliforniyalik tadqiqotchi
  • 14:47 - 14:49
    Devid Matsumoto tomonidan o'rganilgan.
  • 14:49 - 14:51
    Va menimcha, ular haqiqat nimaga o'xshash
  • 14:51 - 14:53
    ekanligining yorqin misoli bo'la oladi.
  • 14:53 - 14:55
    Bu ona Dian Dauns, u o'z bolalarini
  • 14:55 - 14:57
    masofadan otib tashlagan, ularni
  • 14:57 - 14:59
    shifoxonaga olib borgan, ular mashinada
  • 14:59 - 15:01
    qonga botib yotgan
    bir paytda buni notanish
  • 15:01 - 15:03
    kal odam qildi deb ko'rsatma bergan.
  • 15:03 - 15:05
    Videoni ko'rib, bolalari
    uchun kuyinayotgan
  • 15:05 - 15:07
    onaga umuman o'xshamasligini tushunasiz.
  • 15:07 - 15:09
    Bunda siz topishingiz mumkin bo'lgan
    jihat,
  • 15:09 - 15:11
    u aytib berayotgan daxshatli
    voqealar bilan
  • 15:11 - 15:13
    uning sovuq, ehtiyotkor o'zini tutishi
  • 15:13 - 15:15
    o'rtasida aqlbovar qilmas
    nomuvofiqlikdir.
  • 15:15 - 15:18
    Butun video davomida "ahmoq qildim"
    ifodasini ko'rish mumkin.
  • 15:18 - 15:20
    Diana Dauns:
    Tunda ko'zimni yumganimda,
  • 15:20 - 15:23
    men mashinadan menga qo'lini uzatayotgan
    Kristini ko'raman,
  • 15:23 - 15:26
    va uning og'zidan qon kelishda davom
    etayotgan bo'ladi.
  • 15:26 - 15:28
    Balki, vaqt o'tib bu o'tib ketar,
  • 15:28 - 15:30
    lekin men unday o'ylamayman.
  • 15:30 - 15:33
    Mana meni nima ko'proq xavotirlantiradi.
  • 15:40 - 15:42
    Pamela Meyer:
    Hozir esa men sizlarga
  • 15:42 - 15:44
    haqiqiy ona qayg'usini, Erin Runnion,
  • 15:44 - 15:48
    qizining qotiliga qarshi suddagi nutqini
    ko'rsataman.
  • 15:48 - 15:50
    Siz bunda soxta emotsiyalarni
    ko'rmaysiz,
  • 15:50 - 15:53
    faqat onaning chuqur qayg'usi.
  • 15:53 - 15:55
    Erin Runnion:
    Men bu arizani sen qizimni
  • 15:55 - 15:57
    o'g'irlab ketganingdan uch kun
    o'tib yozdim
  • 15:57 - 15:59
    va sen uni qiynading,
  • 15:59 - 16:01
    sen uni yo'q qilding,
  • 16:01 - 16:05
    sen uni yuragi to'xtab
    qolgunicha qo'rqitding.
  • 16:05 - 16:08
    U kurashgan, men bilaman,
    u sen bilan kurashgan.
  • 16:08 - 16:10
    Men bilaman, u senga ajoyib jigarrang
  • 16:10 - 16:12
    ko'zlari bilan qaragan,
  • 16:12 - 16:15
    sen esa shundayam uni o'ldirishni
    xohlagansan.
  • 16:15 - 16:17
    Va men buni tushunmayman,
  • 16:17 - 16:20
    hech qachon tushuna olmayman.
  • 16:20 - 16:24
    Pamela Meyer: Xo'sh, bu hissiyotlarning
    haqiqiy ekaniga hech qanday shubha yo'q.
  • 16:24 - 16:27
    Bugungi kunda haqiqatni aniqlovchi
    texnologiya
  • 16:27 - 16:30
    ilm-fan yutuqlari bilan borgan sari
    rivojlanmoqda.
  • 16:30 - 16:32
    Masalan, bizga ma'lumki, hozirda
  • 16:32 - 16:35
    ko'z harakatlari trekeri va infraqizil
    miya skanerlari, rezonans
  • 16:35 - 16:38
    magnitli tomograflar bor va
    ular biz aldashga urinayotganimizda
  • 16:38 - 16:40
    bu haqda signallar beradi.
  • 16:40 - 16:43
    Va bu texnologiyalar tez orada hammamizga
    taklif qilinadi,
  • 16:43 - 16:45
    yolg'ondan qutilishning yo'li sifatida.
  • 16:45 - 16:48
    Qachondir ular o'zining foydasini
    isbotlashadi. Lekin shunday
  • 16:48 - 16:50
    vaqtda siz o'zingizdan so'rashingiz kerak:
  • 16:50 - 16:52
    Kim bilan siz barrikadaning bir tarafida
  • 16:52 - 16:55
    bo'lishni xoxlardingiz,
    haqiqatni aniqlay oladigan inson bilanmi
  • 16:55 - 16:57
    yoki 200 kg elektroensefalografni joyidan
  • 16:57 - 16:59
    siljitishga intilayotgan inson bilanmi?
  • 16:59 - 17:03
    Yolg'onni ko'ra oluvchilar ko'proq insoniy
    emotsiyalar mavjudligiga qarashadi.
  • 17:03 - 17:05
    Bir paytlar kimdir ushbu gapni aytgan:
  • 17:05 - 17:07
    "Xarakter bu sening qorong'ulikda kim
  • 17:07 - 17:09
    ekanligingdir".
    Va eng qizig'i shuki,
  • 17:09 - 17:11
    bugun shu qorong'ulik juda kam.
  • 17:11 - 17:14
    Bizning dunyoda sutkasiga 24 soat
    chiroqlar yoniq.
  • 17:14 - 17:16
    U shaffof,
  • 17:16 - 17:18
    ijtimoiy hayotni tanlagan butun
  • 17:18 - 17:20
    yangi avlodning mish-mishlarini keng
  • 17:20 - 17:23
    yoyadigan bloglar va ijtimoiy tarmoqlar
    hisobiga.
  • 17:23 - 17:27
    Hozirgi dunyo ancha shovqinli.
  • 17:27 - 17:29
    Shuning uchun ham bizning vazifamiz qiyin:
  • 17:29 - 17:31
    haddan tashqari ochiqlik —
  • 17:31 - 17:34
    rostgo'ylik emasligini unutmaslik.
    Bizning daxshatli darajada
  • 17:34 - 17:36
    Twitterda muloqot qilishga va xabarlar
  • 17:36 - 17:38
    almashishga tashnaligimiz qadr-qimmatga
  • 17:38 - 17:41
    ega bo'lib kelgan insoniyat xulqining
    nozik jihatlari, xarakter
  • 17:41 - 17:44
    butunligi kabi faktorlarni soyada
    qoldirishi mumkin.
  • 17:44 - 17:46
    Shuning uchun hozirgidek shovqinli dunyoda
  • 17:46 - 17:48
    axloqiy me'yorlarimiz bilan bog'liq
  • 17:48 - 17:50
    bo'lgan jihatlarga yanada jiddiyroq
  • 17:50 - 17:53
    yondashish alohida o'rin tutadi.
  • 17:53 - 17:55
    Siz yolg'onni fosh etishni o'rganish bilan
  • 17:55 - 17:57
    diqqat bilan eshitish va kuzatishni
  • 17:57 - 18:00
    birlashtirsangiz o'zingizni yolg'onlardan
    asragan bo'lasiz.
  • 18:00 - 18:02
    Atrofingizdagilarga: "Mening dunyoyim,
  • 18:02 - 18:04
    bizning dunyo rost dunyo bo'ladi.
  • 18:04 - 18:06
    Mening dunyoyimda rost hamma narsaga qodir
  • 18:06 - 18:09
    va yolg'onni fosh etib, unga e'tibor
    bermaydilar"
  • 18:09 - 18:11
    deyotgandan holda,
  • 18:11 - 18:13
    siz ushbu katta aniqlikka qarab
  • 18:13 - 18:16
    yo'l boshlaysiz.
  • 18:16 - 18:18
    Va siz buni uddalaganingizda
  • 18:18 - 18:21
    atrofingizdagi dunyo asta-sekin
    o'zgarishni boshlaydi.
  • 18:21 - 18:24
    Va bu chin haqiqat. Rahmat.
  • 18:24 - 18:29
    (Qarsaklar)
Title:
Yolg'onchini qanday aniqlash mumkin?
Speaker:
Pamela Meyer
Description:

Biz har kuni yolg'on bilan 10 dan 200 martagacha yuzlanamiz va ularni fosh etish uchun belgilar turlicha va tushunish uchun qiyin bo'lishi mumkin. Pamela Meyer, "Yolg'onni fosh etish" asarinig muallifi, yolg'onni aniqlashning "issiq nuqtalari" va unda insonning o'zini tutishi haqidagi sirlari haqida so'zlab beradi. Uning hisoblashicha, rostgo'ylik bu biz qadriga yetishimiz va avaylashimiz kerak bo'lgan boyligimizdir.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
18:30
TED Translators admin approved Uzbek subtitles for How to spot a liar
Nazarbek Nazarov accepted Uzbek subtitles for How to spot a liar
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for How to spot a liar
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for How to spot a liar
Parvina Khujaeva edited Uzbek subtitles for How to spot a liar
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for How to spot a liar
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for How to spot a liar
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for How to spot a liar
Show all

Uzbek subtitles

Revisions