Return to Video

زانستی پێست - ئێما بریس

  • 0:07 - 0:10
    لە نێوان تۆ و هەموو جیهاندا ڕووکارێک هەیە
  • 0:10 - 0:13
    کە سەرووی ٪١٦ی کێشی جەستەت پێکدەهێنێت.
  • 0:13 - 0:17
    ئەمە پێستتە، گەورەترین ئەندامە لە لەشتدا:
  • 0:17 - 0:22
    ئەگەر بە کراوەیی دایبنێین، نزیکەی ١.٧م
    چوارگۆشە لە زەوی دادەپۆشێت.
  • 0:22 - 0:27
    پێدەچێت مەبەستەکەی دیاربێت، کە ئەویش
    پارێزگاری لە بەشەکانی ناوەوەمان دەکات.
  • 0:27 - 0:28
    بەڵام سەیرکردنێک لە سەروی ڕوکارەکەوە
  • 0:28 - 0:32
    ئەوە دەردەخات کە ژمارەیەکی چاوەڕواننەکراو
    ڕۆڵی هەیە لە ژیانماندا.
  • 0:32 - 0:34
    سەرەتا، بنچینەکان.
  • 0:34 - 0:38
    پێست بنچینەی سەرەکی سیستەمی داپۆشەرە،
  • 0:38 - 0:44
    کە قژت، نینۆکەکانت هاروەها لیمفەگرێکان
    و دەمارەکانت دەگرێتەوە.
  • 0:44 - 0:46
    لە سێ چین دروست کراوە،
  • 0:46 - 0:47
    چینی دەرەوەی پێست،
  • 0:47 - 0:48
    بن توێژ،
  • 0:48 - 0:49
    ژێر پێست،
  • 0:49 - 0:54
    ئەستووری پێست جیاوازە
    لە ٠.٥ ملیمەترەوە کە تەنکترینە
  • 0:54 - 0:57
    و تا چوار ملیمەتر کە بەرزترین ئاستە.
  • 0:57 - 1:00
    هەروەها سێ کاری سەرەکیش دەکات:
  • 1:00 - 1:01
    پارێزگاری کردن،
  • 1:01 - 1:02
    ڕێکوپێک کردن،
  • 1:02 - 1:05
    درک پێکردنی جیهان لە دەرەوەی سنوری خۆی.
  • 1:05 - 1:10
    بە شێوەیەکی ڕۆژانە، ڕووکاری پێست چارەی
    سەدان، ئەگەر هەزارانیش نەبێت،
  • 1:10 - 1:12
    لە هەستە جەستەییەکان دەکات،
  • 1:12 - 1:16
    زۆربەی کات پشت دەبەستێ بە پێکهاتە
    هەستیارەکانی پێست بۆ فشار کردن
  • 1:16 - 1:18
    بە خانەکانی مێرکل ناودەبرێت.
  • 1:18 - 1:20
    تەنها لە پەنجەکانتدا،
  • 1:20 - 1:25
    ٧٥٠ خانەی مێرکل هەیە
    بۆ هەر سانتیمەترێکی دووجا لە پێستدا،
  • 1:25 - 1:30
    لەگەڵ زیاتر لە ٢٥٠٠ وەرگر
    کە هەستی دەست لێدانت پێ دەدات.
  • 1:30 - 1:34
    ئەم ڕووکارە یەکەم هێڵی بەرگرییە لە لەشدا.
  • 1:34 - 1:38
    بەبێ ئەوە، تۆ دەبیتە بارستەیەکی
    زۆر لە شانە و شلە،
  • 1:38 - 1:41
    کە بە شێوەیەکی مەترسیدار بەردەست
    دەبێت بۆ توخمەکان.
  • 1:41 - 1:44
    پێست بە شێوەیەکی کاریگەر
    بەشی ناوەوەت دەپارێزێت
  • 1:44 - 1:47
    هەروەها فشار و شۆک هەڵدەمژێت
  • 1:47 - 1:51
    لەگەڵ کۆلاجینی نەرم کە زۆربەی چینی
    پێستی لێ پێک دێت.
  • 1:51 - 1:56
    پێست بە شێوەیەکی سەرەکی لەو خانانە
    پێک دێت کە پێی دەوترێت کێراتینۆسێت
  • 1:56 - 1:59
    هەر چوار هەفتە جارێک بەتەواوی
    جێگۆڕکێیان پێکراوە.
  • 1:59 - 2:04
    کاتێک خانە نوێیەکانی پێست دروست دەبن،
    پاڵ بە خانە کۆنەکانەوەی دەنێن.
  • 2:04 - 2:06
    کاتێک ئەم خانانە بەرەو سەرەوە دەڕۆن،
  • 2:06 - 2:10
    پڕبوون لە پرۆتینی ڕەق
    بە کێراتین ناودەبرێت.
  • 2:10 - 2:12
    کاتێک دەگەنە ڕووکاری سەرەوە،
  • 2:12 - 2:15
    چینێکی پتەو پێکدەهێنن، کە
    چینی دژە ئاوە
  • 2:15 - 2:19
    کە بۆ میکرۆبەکان قورسە بیشکێنن.
  • 2:19 - 2:22
    هەر میکرۆبێکی زیانبەخش کە دەچێتە پێست
  • 2:22 - 2:24
    تووشی خانەکانی لانگرهانس دەبێت.
  • 2:24 - 2:28
    ئەم کۆمەڵە خانە پارێزەرەی پێست
    داگیرکەری پێست دەپشکنن
  • 2:28 - 2:33
    و ئامادە بوونیان دەگوازێتەوە بۆ
    خانەکانی سیستەمی بەرگری،
  • 2:33 - 2:36
    کە کاردانەوەی هەیە بە ناردنی
    وەڵامی بەرگری.
  • 2:36 - 2:39
    تایبەتمەندیەکی گرنگی ئەم بەرگریە
  • 2:39 - 2:42
    بریتییە لە هەزاران جۆری زیندەوەر
  • 2:42 - 2:44
    کە لەسەر ڕووی دەرەوەی دەژین،
  • 2:44 - 2:45
    قەدەکان،
  • 2:45 - 2:47
    و درزەکانی پێستت.
  • 2:47 - 2:50
    ئەم میکرۆبانە کە بەکتریا و کەڕووی تێدایە،
  • 2:50 - 2:52
    لە چەوریەکان گەشە دەکات،
  • 2:52 - 2:55
    کە مادەیەکی چەورە ڕووی پێست دەریدەکات
  • 2:55 - 2:59
    لە ڕێگەی لیمفە چەوریەکانەوە شاردراوەتەوە
    لە ژێر پێست.
  • 2:59 - 3:04
    ئەم میکرۆبانەی پێست پارێزگاری لە سیستەمی
    بەرگری لەش دەکەن بە بەردەوامی،
  • 3:04 - 3:09
    دڵنیادەبن لەوەی کە ئامادەن بۆ کاردانەوە
    ئەگەر لەش لە مەترسیدا بێت.
  • 3:09 - 3:10
    لە دەرەوەی ئەم ڕۆڵە پارێزەرە،
  • 3:10 - 3:15
    پێستت یەکێکە لە ئەندامە هەستەوەرەکان کە
    یارمەتی ڕێکخستنی پلەی گەرمی لەشت دەدات،
  • 3:15 - 3:18
    دوو ئەرک کە بە نزیکی بەیەکەوە بەستراون.
  • 3:18 - 3:21
    دەمارەکان پشکنین دەکەن کە ئایا پێستت
    ساردە یان گەرم
  • 3:21 - 3:24
    ئەم زانیاریەش بۆ مێشک دەنێرن.
  • 3:24 - 3:27
    لە بەرامبەردا، مێشک ناوەندی خوێن
    ئاگادار دەکاتەوە
  • 3:27 - 3:30
    ئەگەر جەستەکە زۆر گەرم بێت،
  • 3:30 - 3:32
    گەرمی لە خوێنەکە دەردەکرێت
    لە ڕێگەی پێست،
  • 3:32 - 3:37
    یان بۆ تەنگ کردنی ئەگەر جەستە سارد بێت،
    کە ئەمەش گەرمی دەپارێزێت.
  • 3:37 - 3:42
    لە هەر کاتێکدا، ٪٢٥ی خوێن بە ناو ژێر پێست
    بەناو دەخولێنەوە،
  • 3:42 - 3:45
    کە ئەم کردارە زۆر کارامە دەکات.
  • 3:45 - 3:47
    لە باری گەرمدا،
  • 3:47 - 3:51
    لیمفەکانی ئارەقەکردنەوە لە پێست ئارەقە
    دەردەکەن بۆ دەرەوە لە رێگەی جۆگەکان،
  • 3:51 - 3:53
    گەرمی دەگوازنەوە بۆ دەرەوەی لەش.
  • 3:53 - 3:58
    مووش بە هەمان شێوە دەتوانێت پارێزگاری لە
    گەرمی بکات یان دەری بکات.
  • 3:58 - 4:01
    بە تێکڕایی مرۆڤ ٥ ملیۆن تاڵە مووی هەیە
  • 4:01 - 4:03
    لە هەموو شوێنێک بە جەستەکە جێگیر کراوە
  • 4:03 - 4:07
    جگە لە ناوپەلی دەستت و بنی پێیەکانت.
  • 4:07 - 4:10
    نەوەد تا ١٥٠ هەزاریان لە بێخی قژتە،
  • 4:10 - 4:14
    کە ئەمەش پارێزگاری لە ڕووبەری
    پێستی سەرت دەکات
  • 4:14 - 4:16
    لە زیانی جەستەیی و سووتانی خۆر.
  • 4:16 - 4:20
    لە کاتی هەستکردن بە سەرما، ماسولکەی
    بچوک کە پێیان دەوترێ ئەرێکتەر پێلا
  • 4:20 - 4:23
    دەبێتە هۆی وەستانی قژ
    لە لاشەکە.
  • 4:23 - 4:29
    ئەم دیاردە بە گوسبام ناسراوە و گەرمی
    لە نزیک پێستت دائەگیرسێت.
  • 4:29 - 4:32
    ڕووی گەورەی پێست تەنها قەڵغان نییە؛
  • 4:32 - 4:35
    بەڵکو ڕێگەمان پێدەدات کە پەیوەندی
    بە جیهانی دەرەوە بکەین.
  • 4:35 - 4:39
    چینێکی هەمەجۆرە کە ساردمان دەکاتەوە
    یانیش بە گەرمی دەمان هێڵێتەوە.
  • 4:39 - 4:42
    سیستەمی داپۆشەر زۆر شت دەگرێتەوە،
  • 4:42 - 4:45
    بەڵام بێگومان لە قوڵای پێست زیاترە.
Title:
زانستی پێست - ئێما بریس
Description:

پیشاندانی وانەی تەواو: https://ed.ted.com/lessons/the-science-of-skin-emma-bryce

‎لەنێوان تۆ و جیهاندا، نێوانێک هەیە کە ٪١٦ی کێشی جەستەت دروست دەکات. ئەمە پێستتە، گەورەترین ئەندامە لە لەشتدا: ئەگەر بە کراوەیی دایبنێین، نزیکەی ١.٧ مەتر چوارگۆشە زەوی دادەپۆشێت. بەڵام بێجگە لە هێشتنەوەی ئەندامەکانت لە ناوەوە، هۆکاری هەبوونی چییە؟ ئێما بریس ئێمە دەباتە ناو سیستەمی داپۆشەر تا تێبگەین.

‎وانەکە لە لایەن ئیما بریس ، ئەنیمەیشن لەلایەن ستۆدیۆکانی ئۆگنبلیک

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:11

Kurdish (Central) subtitles

Revisions