Irkçılığı icat eden yalan

Irkçı düşünceyi anlamak ve yok etmek için kaynağından başlayın. Gazeteci ve belgeselci John Biewen de bunu yaparak ırkın "kökeni" hakkında şaşırtıcı ve düşündürücü bir bilgi hazinesine ulaştı. Irkçılık hakkında temel sorular için cevaplar sunan Biewen, bulgularını paylaşıyor ve ırkçılığa karşı etkili müttefik olmak için ibret alınacak bir yol haritası çiziyor.

Biz beyaz insanların sorunu ne?

(Gülüşmeler)

Son birkaç senedir bunu düşünüyorum

ve biliyorum ki yalnız değilim.

Bakın, biliyorum ki

beyaz olmayan insanlar
bunu yüzyıllardır soruyorlar.

Bence ülkemizde gerçekleşen
olayların da gösterdiği üzere

giderek artan sayıda

beyaz insan da soruyor.

Dikkat ederseniz "Biz beyaz
insanların sorunu ne?" dedim.

çünkü şu anda, diğer beyaz
insanlar hakkında konuşmuyorum

gamalı haç, kukuleta ve meşalelerle
dolaşanları konuşmuyorum.

Onlar bir sorun ve tehdit.

Ülkemizdeki terörizmin
çoğunu onlar yapıyor,

Charlottesville'de sizler
bunu herkesten iyi bilirsiniz.

Ama ben daha büyük ve daha
yaygın bir şeyden bahsediyorum.

Bütün hepimizden bahsediyorum,

apaçık beyaz olan insanlar.

Hatta özellike benim gibi

kendini ileri düşünceli gören

ırkçı olmak istemeyen insanlardan.

İyi beyaz insanlar.

(Gülüşmeler)

İyi beyaz insanlardan var mı burada?

(Gülüşmeler)

Ben böyle bir insan
olmak üzere yetiştirildim.

1960'lar ve 70'lerde küçük bir çocuktum,

ebeveynlerimin nasıl insanlar
olduğunu anlatmak gerekirse:

dönemin gerçek kamuoyu yoklamaları

şunu gösteriyor ki Martin Luther King
ve onun insan hakları mücadelesini

Dr. King halâ hayattayken

Amerikalıların sadece küçük
bir azınlığı, yüzde 20 kadarı,

tasvip ediyor ve destekliyordu.

Ailemin o grupta olduğunu
söylemekten gurur duyuyorum.

Evimizde ırk hakkında konuşuluyordu.

Irk hakkında programlar
televizyonda çıktığı zaman

biz çocukları oturtup
mutlaka izlememizi sağlarlardı:

Sidney Poitier filmleri, "Roots" dizisi...

Verilen mesaj açık ve netti,

ben de anladım:

ırkçılık yanlış, ırkçılar kötü insanlar.

Aynı zamanda

Minnesota'da çok beyaz
bir yerde yaşıyorduk.

Sadece kendi adıma konuşacağım

bence bu çevre, TV ekranında
gördüğüm beyaz ırkçıların başka bir yerden

ışınlandığını düşünmemi sağladı.

Bu bizim hakkımızda değildi gerçekten.

Beni kapsadığını hissetmedim.

Halâ bu ilk izlenimimden kurtulmaya
çalıştığımı düşünüyorum şimdi.

Gazeteciliğe kısmen

eşitlik ve adalet gibi şeylere
önem verdiğim için başladım.

Irkçılık benim için bir bilmece
olarak kaldı uzun bir zaman.

Yanlış olduğu çok açıkken
neden halâ bizimle?

Neden bu kadar kalıcı bir etken?

Belki de henüz doğru yere
bakmadığım ya da doğru soruları

sormadığım için şaşırıyordum.

Fark ettiniz mi

ekseriyetle beyaz olan basınımızda
insanlar ırkla ilgili olduğunu

düşündükleri sorunları,
bizim ırkla ilgili sorun olarak

düşündüğümüz şeyleri
haber yaptıkları zaman

çoğu zaman kastedilen şey kameralarımızı,

mikrofonlarımızı ve bakışımızı

beyaz olmayan insanlara yöneltmek ve

"Siyahi milletler ya da Amerika yerlileri,

Latin Amerikalılar, Asyalı
Amerikalılar söz konusu cemiyette

ya da söz konusu sorun hakkında,

ekonomi gibi eğitim gibi
mesela, ne durumdalar?"

gibi sorular sormak.

Bu türden gazeteciliğin ekmeğini ben de

yıllar boyunca yedim.

Fakat sonra George Zimmerman
Trayvon Martin'i öldürdü.

Arkasından gündeme oturan sonu gelmeyen

polisin silahsız siyahileri
vurması zinciri,

Siyahların Hayatı Değerli
hareketinin başlaması,

Dylann Roof ve Charleston katliamları,

#BembeyazOscarÖdülü,

gündelik Amerika
hayatından bütün bu hadiseler

akıllı telefonlar tarafından

kaydedilip internete
yüklendikleri için artık gördüğümüz

alenen ırkçı bütün bu hadiseler.

Görünen bütün hadiselerin
altında yatan yadsınamaz veri

sistemli ırkçılığın her kurumumuzda
var olduğunu gösteren çalışmalar:

konaklamada tecrit, işte ayrımcılık

okullarımızda ve ceza yargılaması
sistemimizde derinlemesine

ırksallaşmış eşitsizlikler.

Beni gerçekten etkileyen ise

ki bunda da yalnız olmadığımı biliyorum:

Donald Trump'ın yükselişi

ve beyaz Amerikalıların esaslı
çoğunluğunun böylesi çiğ ve keskin

beyaz kimlik politikalarını benimseyeceği

ya da en azından kabul
edeceğini keşfetmem.

Bunların hepsi bir insan
olarak beni rahatsız etti.

Bir gazeteci olarak kamerayı
çevreye tutar halde buldum kendimi,

dedim ki

"Vay canına, asıl hikaye beyaz ırk

beyazlık bir hikaye."

Bir yandan da şöyle dedim
"Bunu yapabilir miyim?

Beyazlık hakkında bir podcast
dizisi nasıl bir şey olurdu?"

(Gülüşmeler)

Bu arada -bu rahatsız edici olabilir.

Neredeyse hiç beyazlığı derinlemesine
irdeleyen gazetecelik görmemiştim

ama beyaz olmayan insanlar, özellikle de
siyahi entellektüeller yüzyıllardır

beyaz üstüncülük
kültürüne sivri eleştirilerde

bulunmuşlardı tabii.

Son yirmi, otuz yıl süresinde
bilim insanlarının

ırka beyazlık çerçevesinden bakan

ilginç çalışmalar
yaptıklarını da biliyordum,

nedir, nasıl ortaya çıktı
ve dünyada nasıl işlemekte.

Okumaya başladım,

ırk ve ırk tarihi hakkında önde gelen
isimlerden bazılarıyla temas kurdum.

Sorduğum ilk sorulardan bir tanesi şuydu:

"Bu beyaz insan olmak düşüncesi ilk başta

nereden ortaya çıktı?"

Bilim aşikar.

Hepimiz insan ırkıyız.

Hepimiz akrabayız,

hepimiz Afrika'da ortak
bir ata soyundan geliyoruz.

Bazı insanlar Afrika'dan çıkıp daha
soğuk daha karanlık yerlere gittiler

ve çok miktarda melanin
kaybettiler, bazılarımız

diğerlerinden daha fazla kaybetti.

(Gülüşmeler)

Yine de genetik olarak
yüzde 99,9 aynıyız hepimiz.

Irksal gruplar dediğimiz şeylerin içinde,
ırksal grupların arasında olandan

daha fazla genetik çeşitlilik var.

Beyazlık, siyahlık, Asyalılık

ya da başka bir şeylik için bir gen yok.

Peki bu nasıl oldu?

Bunu nasıl edindik?

Irkçılık nasıl başladı?

Sanırım bunun hakkında bir
tahminde bulunmamı isteseydiniz

birkaç yıl öncesinde, cehaletimle

şöyle derdim muhtemelen

"Sanırım ki çok eski
tarihlerde bir yerlerde

insanlar birbiriyle karşılaşmışlar

ve karşı tarafın
tuhaf olduğunu düşünmüşler.

"Senin cildin farklı
renkte, senin saçın değişik

sen komik giyiniyorsun.

Sanırım daha ileri gidip
hemen şuna karar vereceğim

benden farklı olduğun için

bir şekilde benden daha aşağıdasın

belki de bu sana kötü
davranmamı haklı çıkarır."

Değil mi?

Düşündüğümüz ya da
benimsediğimiz böyle bir şey mi?

Böyle bir durum söz konusuysa,

bunların hepsi büyük,
trajik bir yanlış anlaşılma.

Görünen o ki bu doğru değil.

Öncelikle, ırk yakın tarihli bir icat.

Sadece birkaç yüzyıldır var.

Bundan öncesinde de
insanlar kendilerini

dine, kavimlerine, dillerine
ve benzeri tanımlara göre

sınıflandırıyordu tabii.

Ama insanlık tarihinin çoğunda

insanlarda ırk kavramı yoktu.

Antik Yunanistan'da mesela

ki bunu da tarihçi Nell
Irvin Painter'den öğrendim.

Yunanlar tanıdıkları diğer milletlerden
daha iyi olduklarını düşünüyorlardı

ama doğuştan daha üstün
oldukları düşüncesinden dolayı değil.

Sadece en gelişmiş medeniyeti
kendilerinin inşa ettiğini düşünüyorlardı.

Yani çevrelerindeki
Etiyopyalılara bakmışlar

ancak Perslere ve Keltlere de bakmışlar

ve demişler ki "Bize göre
hepsi biraz barbar kalıyor.

Kültürel olarak Yunan değiller sonuçta."

Antik dünyada da her
türlü kölelik vardı elbette

ama insanlar kendilerine
benzemeyenleri köle yaptıkları

kadar kendilerine benzeyenleri
de köle yapmışlar.

İngilizce "slave" sözcüğünün "Slav"
sözcüğünden türediğini biliyor muydunuz?

Slav halkı yüzyıllar boyunca

Batı Avrupalılar da dahil

her türden millet
tarafından köleleştirilmiş.

Üstelik kölelik de ırkla ilgili değildi

çünkü hiç kimse ırkı icat etmemişti henüz.

Peki kim icat etti?

Bu soruyu tanınmış başka bir
tarihçi Ibram Kendi'ye yönelttim.

Soruya bir kişinin adı ve tarih şeklinde

ampulden bahsediyormuşuz gibi

cevap vermesini beklemiyordum.

(Gülüşmeler)

Ama öyle cevap verdi.

(Gülüşmeler)

Dedi ki zahmetli çalışmalarında

ırkçı düşüncelerin ilk defa ortaya
çıkması olduğuna inandığı şeyi bulmuş.

Zanlının adını da verdi.

Bu herif daha meşhur olmalı

ya da kötü şöhretli.

Adı Gomes de Zurara.

Portekizli bir adam.

1450'li yıllarda yazdığı bir kitapta

Dr. Kendi'ye göre

daha önce kimsenin
yapmadığı bir şey yapıyor.

Devasa, muhtelif Afrika
kıtasındaki halkların hepsini

bir öbek halinde birleştiriyor

ve bunları farklı bir grup halinde

aşağılık ve hayvanca olarak tanımlıyor.

Sömürgeleştirilme öncesi
zamanlarda dünyadaki

en sofistike kültürlerin bazılarının
Afrika'da olması umurunda değil.

Bu adam neden böyle bir iddiada bulunuyor?

Anlaşılan o ki, parayı
takip etmekte fayda var.

Her şeyden önce
Zurara, Portekiz Kralı tarafından

bu kitabı yazması için işe alınmıştı

ve sadece birkaç yıl öncesinde

köle tacirleri

-şimdi başlıyoruz işte-

Portekiz hükümdarına
bağlı olan köle tacirleri

Atlantik köle ticaretine
bilfiil öncülük etmişlerdi.

Afrikalı insanları kaçırmak ve
köle yapmak için Sahraaltı Afrika'ya

doğrudan yelken açan
ilk Avrupalılar onlardı.

Bu yeni ticareti diğer insanlara,

kiliseye, hatta kendilerine bile
haklı göstermek için

Afrikalı halkların aşağılığı hakkında

bir öyküye sahip olmak

birdenbire çok faydalı bir hal almıştı.

Kaleminin bir darbesiyle

Zurara hem siyahlığı
hem beyazlığı icat etti

çünkü Afrikalıları bu şekilde tanımlayarak

siyahlık düşüncesini oluşturdu aslında

ve Dr. Kendi'nin de söylediği gibi

beyazlık olmadan siyahlığın
hiçbir anlamı yoktur.

Portekiz'in öncülüğünü hem insan mülkiyeti

ve bedava iş gücü için
Afrika'ya yönelmekte

hem de Afrikalı insanların
aşağılık olduğu kurgusunu

kabul etmekte diğer
Avrupa ülkeleri takip etti.

Bunun aydınlatıcı olduğunu düşünüyorum.

Irkçılık bir yanlış
anlaşılma ile başlamadı

bir yalan ile başladı.

Bu zaman zarfında,
burada, sömürge Amerika'da

artık kendilerini beyaz olarak tanımlayan
insanlar bu ırkçı düşünceleri tartışmak

ve yasalaştırmakla meşguldü.

Siyah olarak adlandırılan insanların
bütün haklarını ellerinden alan

ve onları menkul köleliğin bilhassa
hırçın türüne hapseden yasalar

ve beyaz insanların en fakirine
bile menfaat sağlayan,

maddi olarak büyük olmayan
ama hayatları boyunca köleleştirilmemeyi

sevdiklerinin ellerinden
alınıp satılmamasını

ve bazen de gerçek ödüller almalarını

sağlayan yasalardı bunlar.

Virginia gibi yerlerde
özgür toprakların sadece

beyaz olan insanlara dağıtılması

Amerikan Devrimi'nden
çok öncelerde başladı

ve sonrasında da uzun süre devam etti.

Tahmin ediyorum ki

beni dinleyen insanlardan,
halâ dinliyorlarsa tabii,

şöyle düşünenler olabilir:

"Hadi ama, bunların hepsi çoktan
olmuş bitmiş. Şimdi ne önemi var?

Her şey değişti.

Bunları unutup yolumuza
devam edemez miyiz?"

Haklı mıyım?

Ama ben, bu tarihi öğrenmenin günümüzdeki

ırkçılığı anlama şeklimde
gerçek bir değişime

yol açtığını, benim için
kesinlikle, öne sürüyorum.

Tekrar edersek, şimdiye kadar
söylediklerimden iki temel düşünce:

Birincisi, ırk biyolojik bir şey değil,

bazı insanların anlatmayı
tercih ettiği bir öykü

ve ikincisi, insanlar bu öyküyü

kendi kazançları adına insanları zalimce
istismar etmeyi aklamak için anlatıyorlar.

Bu iki gerçeği okulda öğrenmedim.

Sanırım çoğumuz öğrenmedi.

Öğrendiyseniz özel
bir öğretmeniniz varmış.

Ancak nüfuz ettiği zaman

ırkçılığın temel olarak bir tavır sorunu,

bireysel bağnazlık sorunu olmadığı

bir kere kesinlik kazanıyor.

Hayır, bu bir araç.

Bizi bölmek ve bir grup
insana fayda sağlayıp

diğerlerine zarar veren sistemleri

ekonomik, politik ve sosyal
sistemleri desteklemek için bir araç.

Bir hayli sınıflanmış
toplumdan büyük ölçüde

faydalanan yada faydalanamayan beyaz
halkın bir çoğunu statükoyu desteklemeye

ikna etmek için bir araç bu.

"Daha kötü olabilirdi.
En azından beyazım."

Irkçılığın kökenini bir kere anladığımda

halâ bizimle olması gerçeğine
olan şaşkınlığım kayboldu.

Sanıyorum ki geriye bakınca

ırkçılığın düz dünya gibi bir
şey olduğunu düşünüyordum

çok geçmeden kendiliğindan
kaybolacak kötü

ve çağ dışı bir görüş sadece.

Hayır, beyazlığın bu aracı

halâ yapmak üzere icat
edildiği görevi sürdürüyor.

Güçlü insanlar her gün işlerine gidip

bu eski silahı politik güç merkezlerinde

bildiğimiz bazı yayın stüdyolarında

geliştiriyor ve güçlendiriyorlar.

Bunların söyledikleri şeye

inandıkları ya da gerçekten
ırkçı olup olmadıkları

üzerinde fazla durmamıza gerek yok.

Bununla ilgisi yok.

Bu cüzdanlar ve güç ile ilgili.

Son olarak, bence
alınacak en önemli ders şu,

müsaadenizle bir dakikalığına
yalnızca beyaz halka hitap edeyim:

Irkçılık düşüncesinin en başta
bizim gibi görünen

insanlar tarafından
kendilerine ve bizlere

fayda sağlamak için icat
edildiğini anladığımız zaman

çözülecek sorunun bize ait olduğuu
görmek daha kolay değil mi?

Bu bir beyaz insan sorunu.

Söylemeye utanıyorum ki uzun bir süre için

ırkçılığın beyaz olmayanların vermesi
gereken bir mücadele olduğunu düşündüm,

aynı ben çocukken ekranlarda
gördüğüm insanlar gibi.

Ya da bir spor karşılaşmasında
taç çizgisinde duruyormuşum gibi

bir tarafta beyaz olmayan insanlar

diğer tarafta da gerçek ırkçı insanlar,

güneyli şerif,

kukuleta giymiş insanlar.

Mücadeleyi beyaz olmayan insanların
kazanmasını yürekten istiyordum.

Ama hayır.

Burada taç çizgisi yok.

Hepimiz sahadayız.

Mücadele hepimizi kapsıyor.

Eğer ben bana fayda sağlayan bir sistemi

ortadan kaldırma
mücadelesine katılmıyorsam

bu suça ortağım demek.

Bu utanç ya da suçluluk ile ilgili değil.

Beyazların suçluluğu
hiç bir şey getirmiyor

ve dürüst olursam ben çok
da suçluluk duymuyorum.

Tarih benim ya da sizin hatanız değil.

Hissettiğim bir şey yapmak için daha güçlü

bir sorumluluk hissi.

Bunların hepsi bir belgesel
öykücüsü ve öğretmen olarak

mesleğim hakkında düşündüklerimi

ve yaklaşımımı değiştirdi.

Bunun ötesinde, bundan
başka ne anlam ifade ediyor?

Her birimiz için anlamı ne bunun?

Onarım hakkında görüşmeleri ileri götürmek

isteyen liderleri desteklediğimiz
anlamına mı geliyor?

Çevremizde adaletsiz kurumları
değiştirmek için çalışan insanları bulup

yaptıklarını destekliyor muyuz?

İş yerimde

çeşitlilik ve eşitlik toplantılarına

gönülsüz bir şekilde katılan
beyaz insan mıyım

yoksa beyaz olmayan meslektaşlarıma

gerçekten nasıl destek
olacağımı anlamaya mı çalışıyorum?

Bana öyle geliyor ki
nerede boy gösteriyorsak

tevazu, hassasiyet ve
hak etmediğimiz bu güçten

vazgeçmeye istekli bir
şekilde boy göstermeliyiz.

Kimseyi istismar etmek ya da sindirmek

üzerine kurulu olmayan
bir toplum oluşturmanın da

bize fayda sağlayacağına inanıyorum.

Nihayetinde yapmamız gereken şu;

meydana çıkmalı ve nasıl
harekete geçeceğimizi çözmeliyiz.

Çünkü doğru olan bu.

Teşekkürler.

(Alkış)