เดเนียล โกล์แมน (Daniel Goleman) ถกประเด็นเรื่อง ความกรุณาปราณี

เดเนียล โกล์แมน (Daniel Goleman) เจ้าของงานเขียน "ความฉลาดทางอารมณ์ (Emotional Intelligence)" ตั้งคำถามว่าทำไมเราจึงไม่แสดงความกรุณาปราณีต่อผู้อื่นมากกว่าที่เป็นอยู่นี้ในแทบทุกๆโอกาส

คุณรู้ไหมครับ ผมรู้สึกแปลกใจเหมือนกันนะว่าไปไงมาไง ประเด็นหนึ่งที่เป็นประเด็นไปโดยปริยายของ TED

คือประเด็นเรื่อง ความกรุณาปราณี ตัวอย่างสาธิตที่กระตุ้นใจตามเราเพิ่งได้เห็นเหล่านี้

เชื้อเอชไอวี (HIV) ในอัฟริกา ประธานาธิบดีคลินตันเมื่อคืน

และผมอยากจะพูดอะไรที่สอดคล้องกัน ถ้าคุณจะกรุณา

เกี่ยวกับเรื่องความกรุณาปราณี และดึงจากระดับสากลมาสู่ระดับบุคคล

ผมเป็นนักจิตวิทยา แต่กรุณามั่นใจเลยว่า

ผมจะไม่พูดเรื่องใต้สะดือ

(เสียงหัวเราะ)

เมื่อไม่นานมานี้ มีงานวิจัยชิ้นสำคัญมากชิ้นหนึ่ง

ที่โรงเรียนศาสนาแห่งเมือง Princeton ที่ตั้งคำถามขึ้นมาว่า เพราะเหตุใด

หลายๆครั้งที่เรามีโอกาสช่วยเหลือผู้อื่น

บางครั้ง เราก็ช่วย แต่บางครั้ง เรากลับไม่ช่วย

กลุ่มนักศึกษาศาสนศาสตร์ที่โรงเรียนสอนศาสนาแห่งเมือง Princeton

ได้รับแจ้งว่า พวกเขาจะได้รับการฝึกการเทศนา

และแต่ละคนได้รับหัวข้อการเทศนาคนละหนึ่งหัวข้อ

ครึ่งหนึ่งได้รับหัวข้อ

นิทานสอนใจเรื่องผู้ใจบุญ

ผู้ที่หยุดดูคนแปลกหน้าข้างถนน

เพื่อจะช่วยเหลือเขา

อีกครึ่งหนึ่งได้รับหัวข้ออย่างสุ่มๆจากในไบเบิล

จากนั้น พวกเขาได้รับแจ้งว่า จะต้องไปที่อีกอาคารหนึ่งทีละคนๆ

เพื่อเทศนา

เมื่อเขาเดินจากอาคารแรกไปอาคารที่สอง

แต่ละคนจะผ่านคนๆหนึ่งที่นอนคุดคู้และร้องคราญขอความช่วยเหลือ

ซึ่งเห็นได้อย่างชัดเจนว่าต้องการความช่วยเหลือจริงๆ แต่คำถามคือ พวกเขาหยุดช่วยหรือไม่

คำถามที่น่าสนใจกว่านั้นคือ

เกี่ยวกันไหมกับที่พวกเขากำลังครุ่นคิดพิจารณาถึงนิทานสอนใจ

เรื่องผู้ใจบุญ คำตอบก็คือ ไม่ ไม่เลยแม้แต่น้อย

สิ่งที่ดูเหมือนว่าจะกำหนดว่า คนเราจะหยุด

และช่วยคนแปลกหน้าที่ต้องการความช่วยหรือไม่นั้น

คือ การที่เขาคิดว่าเขารีบแค่ไหนต่างหาก

ว่าเขารู้สึกว่าเขากำลังจะไปสายอยู่หรือเปล่า หรือว่าเขาจดจ่อ

แต่กับสิ่งที่เขากำลังจะไปบรรยายอยู่หรือไม่

และผมคิดว่านี่เป็นสภาพเลวร้ายของชีวิตเรา

ที่เราไม่ช่วยเหลือผู้อื่นในทุกๆครั้งที่เรามีโอกาส

เพราะเราพุ่งความสนใจของเราไปอีกทางหนึ่ง

มีวิทยาศาสตร์ทางสมองแขนงใหม่ คือ ประสาทวิทยาศาสตร์เชิงสังคม

เป็นการศึกษาระบบสมองของคนสองคน

ที่เกิดการกระตุ้นเมื่อพวกเขามีปฏิสัมพันธ์กัน

และแนวคิดใหม่เกี่ยวกับความกรุณาปราณีจากแขนงวิชานี้

คือ เรามีธรรมชาติที่จะช่วยเหลือผู้อื่น

นั่นคือ เมื่อเราอยู่กับผู้อื่น

เราจะเข้าอกเข้าใจเขาไปโดยอัตโนมัติ เราจะรู้สึกร่วมไปกับพวกเขาได้โดยอัตโนมัติ

มีเซลล์ประสาทที่เพิ่งจะมีการค้นพบใหม่ เรียกว่า เซลล์กระจกเงา (mirror neuron)

ทำหน้าที่เหมือนการส่งสัญญาณในระบบประสาท กระตุ้นสมองของเรา

ในส่วนเดียวกันกับเซลล์ของคนอื่น เราจึงรู้สึกร่วมโดยอัตโนมัติ

และถ้าหากคนๆนั้นต้องการความช่วย หรือกำลังทุกข์ทรมาน

เราจะถูกเตรียมพร้อมอย่างอัตโนมัติที่จะช่วยเหลือ อย่างน้อยนี่ก็เป็นข้อโต้แย้ง

แต่แล้ว ก็มีคำถามว่า ทำไมเราจึงไม่ช่วย

และผมคิดว่านี่บอกอะไรหลายอย่าง

ตั้งแต่ การจดจ่อในตนเองอย่างสมบูรณ์

ไปถึงการสังเกต การเอาใจเขามาใส่ใจเรา และไปจนถึงความกรุณาปราณี

และด้วยความจริงง่ายๆที่ว่า หากเราสนใจในตนเองอยู่

หากเราจดจ่อกับอะไรอยู่ อย่างที่เรามักเป็นแบบนั้นตลอดทั้งวัน

เราก็จะไม่สังเกตเห็นผู้อื่นได้อย่างเต็มที่จริงจัง

และความแตกต่างระหว่างความสนใจในตนเองและความสนใจอื่นๆ

เป็นอะไรที่เข้าใจยาก

วันหนึ่ง ผมกำลังจัดการเกี่ยวภาษีอยู่และผมได้ไปถึง

ส่วนที่ผมต้องลงรายการการบริจาคทั้งหมด

และผมรู้สึกมีความสุขมาก ตอนนั้นผมกลับไปดูเช็ค

ที่ส่งไปที่ Seva Foundation และผมพบว่าผมกำลังคิดอยู่ว่า

เอ้อ จริงด้วย!! ลาร์รี่ บริลเลียนท์ (Larry Brilliant) เพื่อนของผมจะต้องดีใจมากแน่ๆ

ที่ผมบริจาคเงินให้ Seva

ต่อมา ผมจึงตระหนักได้ว่าสิ่งที่ผมได้จากการให้นั้น

มันเป็นผลเชิงหลงตนเอง นั่นคือผมรู้สึกดีต่อตัวผมเอง

จากนั้น ผมเริ่มคิดเกี่ยวกับคนบนเทือกเขาหิมาลัย

ซึ่งพวกเขาจะได้รับการรักษาต้อกระจก และผมจึงตระหนักว่า

ผมได้ออกจากความรู้สึกหลงตน

ไปสู่ความปิติจากการช่วยเหลือ ไปสู่ความรู้สึกดี

ต่อคนที่จะได้รับความช่วยเหลือ ผมคิดว่านั่นแหละที่เป็นแรงบันดาล

แต่ความแตกต่างระหว่างการสนใจตนเอง

กับผู้อื่นนั้น

คือสิ่งที่ผมอยากให้ทุกคนใส่ใจ

คุณๆจะเห็นมันในง่ายๆในของโลกของการเดท

มีอยู่ครั้งหนึ่ง ผมนั่งอยู่ในร้านซูชิ

และผมเผอิญได้ยินผู้หญิงสองคนพูดถึงน้องชาย(หรือพี่ชาย)ของผู้หญิงอีกคนหนึ่ง

ที่เป็นโสดอยู่ และผู้หญิงคนนั้นพูดว่า

"น้องชายเรามีปัญหาในการหาคู่เดท

เขาเลยลองการเดทด่วน" ผมไม่รู้ว่าคุณรู้จักการเดทด่วนไหม

ผู้หญิงนั่งประจำโต๊ะ ส่วนผู้ชายย้ายโต๊ะไปเรื่อยๆ

จะมีนาฬิกาและระฆัง และเมื่อครบห้านาที บิงโก

จบการสนทนา และผู้หญิงจะตัดสินว่า

จะให้นามบัตรหรืออีเมลล์แก่ผู้ชายหรือไม่

เพื่อติดต่อกันภายหลัง และผู้หญิงคนนั้นบอกว่า

"น้องเราไม่เคยได้นามบัตรเลย และเรารู้แหละว่าทำไม

คือตอนที่น้องเรานั่ง น้องเราไม่หยุดพูดเกี่ยวกับตัวเองเลย

น้องเราไม่เคยถามอะไรผู้หญิงเลย

และตอนที่ผมกำลังหาข้อมูลในคอลัมน์หมวด Sunday Styles

ของหนังสือพิมพ์ New York Times หาดูเรื่องราวเบื้องหลังการแต่งงาน

เพราะน่าสนใจมากๆ และผมได้พบกับเรื่องราวการแต่งงานของ

อลีซ ชาร์นี เอ็บสไตน์ (Alice Charney Epstein) ซึ่งเธอบอกว่า

เมื่อเธออยู่ในช่วงเดท

เธอมีวิธีทดสอบง่ายๆ

บททดสอบคือ ตั้งแต่ที่ได้พบได้รู้จักกัน

นานแค่ไหนกว่าที่ชายหนุ่มก็เริ่มถามเธอ

ด้วยคำถามที่มีคำว่า "คุณ" อยู่ในนั้น

และดูเหมือนว่าเธอประสบความสำเร็จกับการใช้แบบทดสอบนี้ แล้วก็เลยได้กลายเป็นบทความนั้นไงครับ

(เสียงหัวเราะ)

ตอนนี้เรามาดูแบบทดสอบชิ้นเล็กๆชิ้นหนึ่งกันดีกว่า

ผมอยากให้คุณทดลองใช้ในงานปาร์ตี้ดูนะครับ

ที่นี่ ที่ TED เต็มไปด้วยโอกาสที่ยิ่งใหญ่

ในวารสาร Harvard Business Review มีบทความหนึ่งชื่อว่า

"ณ ช่วงขณะของมนุษย์" ซึ่งเกี่ยวกับว่า ทำอย่างไรเราจะสามารถมีปฏิสัมพันธ์จริงๆ

กับเพื่อนร่วมงาน และเขาบอกว่าอย่างนี้ครับ

พื้นฐานเลยก็คือคุณต้องปิด BlackBerry ของคุณก่อน

ปิดเครื่องคอมพิวเตอร์ และเลิกฝันกลางวัน

และให้ความสนใจอย่างเต็มที่กับคนๆนั้น

มีศัพย์ใหม่คำหนึ่งในภาษาอังกฤษ

สำหรับเวลาที่คนที่เราอยู่ด้วยหยิบเอา BlackBerry ขึ้นมา

หรือรับโทรศัพท์มือถือ และ ก็เหมือนกับว่าเราได้อันตรธานไปโดยฉับพลัน

คำนั้นคือ "pizzled" มันเป็นการผสมคำของ puzzled [งงงัน] กับ pissed off [โมโห]

(เสียงหัวเราะ)

ผมว่าก็เหมาะนะ มันเป็นความเอาใจเขามาใส่ใจเราของเรา เป็นการที่เราเข้าหาผู้อื่น

ที่แยกเราจากพวกปลิ้นปล้อน และพวกต่อต้านสังคม

ผมมีน้อง(หรือพี่)เขยคนหนึ่ง เขาชำนาญเรื่องน่ากลัวและสยดสยอง

เขาเขียนหนังสือ the Annotated Dracula, the Essential Frankenstein

เขาถูกฝึกมาในแนวของ Chaucer (สไตล์นักเขียนคนหนึ่ง)

แต่เขาเกิดที่ ทรานซิลเวเนีย

และผมคิดว่านั่นส่งผลต่อเขาเล็กน้อย

ยังไงก็ตาม ณ จุดหนึ่ง ลีโอนาร์ด (Leonard) น้องเขยผมคนนี้

ตัดสินใจเขียนหนังสือเกี่ยวกับ ฆาตกรต่อเนื่อง

คนที่เคยสร้างความสยดสยองไปทุกหัวระแหง

หลายปีที่ผ่านมา เขาเป็นที่รู้จักในนาม นักบีบคอแห่ง Santa Cruz

และ ก่อนที่เขาจะถูกจับ เขาได้ฆ่าปู่ย่าตายายของเขา

แม่เขา และนักศีกษาในมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนียวิทยาเขต Santa Cruz อีก 5 คน

น้องเขยผมไปสัมภาษณ์ฆาตกรคนนี้

และเขาตระหนัก เมื่อเขาได้พบฆาตกรผู้นี้

ว่า ชายคนนี้ช่างน่ากลัวยิ่งนัก

ประการหนึ่งเพราะเขาสูงเกือบ 7 ฟุต (210 เซ็นติเมตร)

แต่นั่นไม่ใช่สิ่งที่น่ากลัวที่สุดเกี่ยวกับเขา

ที่น่ากลัวที่สุดคือ IQ เขาสูงถึง 160 ซึ่งเป็นระดับอัจฉริยะ

แต่มันไม่มีความสัมพันธ์ระหว่าง IQ และความเห็นอกเห็นใจ

ความรู้สึกที่ร่วมไปกับผู้อื่น

สิ่งเหล่านั้นมันถูกควบคุมด้วยสมองส่วนอื่น

ณ จุดหนึ่ง น้อยเขยผมรวบรวมความกล้า

เพื่อถามคำถามหนึ่งที่เขาอยากรู้มากๆ

และนั่นคือคำถามว่า คุณทำอย่างนั้นได้อย่างไร

คุณไม่รู้สึกสงสารเหยื่อของคุณแม้สักนิดเลยหรือ

การฆาตกรรมเหล่านั้นเป็นระยะประชั้นตัวกับคนใกล้ชิดคุ้นเคย เขาบีบคอเหยื่อ

และเขาตอบในสิ่งที่สำคัญมากคือ

"ไม่เลย หากผมรู้สึกเสียใจ ผมคงทำเช่นนั้นไม่ได้

ผมต้องเอาส่วนนั้นออกไป ผมต้องทำอย่างนั้น"

และการคิดแบบนั้นนั่นแหละที่ผมคิดว่าเป็นปัญหาอย่างยิ่ง

และในแง่หนึ่ง ผมจึงได้ไตร่ตรองเกี่ยวกับการที่เราตัดเอาความคิดส่วนนั้นออกไป

เมื่อเรามุ่งความสนใจมาที่ตัวเราเองในการทำอะไรก็ตาม

เราได้ตัดความคิดที่ว่านี่มีผู้อื่นอยู่หรือไม่

ลองคิดเกี่ยวกับการไปช็อปปิ้ง และคิดเกี่ยวกับความเป็นไปได้

ของแนวบริโภคนิยมเชิงอนุรักษ์

ตอนนี้ เหมือนที่ บิลล์ แม็คโดนอฟ (Bill McDonough) ได้ชี้ไว้

สิ่งที่เราซื้อและใช้มักมีผลกระทบที่ซ่อนเร้นอยู่

พวกเราทั้งหมดนั้นเป็นเหยื่อโดยที่ไม่รู้ตัวของสิ่งซ่อนเร้นพวกนี้

เราไม่ได้สังเกต และ ไม่ได้สังเกตว่าเราไม่ได้สังเกตเกี่ยวกับ

โมเลกุลที่เป็นพิษจากพรมหรือผ้าปูเบาะ

หรือเราไม่รู้ว่าผ้านั่นใช้เทคโนโลยีหรือการผลิตที่

สามารถนำกลับมาใช่ใหม่ได้หรือไม่

หรือเราจะต้องทิ้งมันไป อีกนัยหนึ่ง

เรานั้นไม่ได้สนใจเรื่องนิเวศและสาธารณสุข

และ ผลลัพธ์ที่เป็นธรรมทางเศรษฐกิจและสังคม

ของสิ่งที่เราซื้อและใช้

จะว่าไป ก็เหมือนกันห้องหนึ่งที่ตัวห้องเองเป็นช้างที่อยู่ในห้อง

และเรามองไม่เห็นมัน และเรากลายเป็นเหยื่อ

ของระบบที่เกี่ยวกับเราในที่อื่นๆ ลองพิจารณาอันนี้ครับ

มีหนังสือที่เยี่ยมมากเล่มหนึ่งชื่อ

สิ่งของ:ชีวิตที่ซ่อนอยู่ของใช้ประจำวัน

มันเกี่ยวกับเรื่องราวเบื้องหลังของของบางอย่างเช่น เสื้อยืด

และมันบอกเกี่ยวกับว่าฝ้ายปลูกที่ไหน

และปุ๋ยที่ใช้รวมทั้งผลกระทบของปุ๋ย

ที่มีต่อดิน และมันบอกว่า นี่ครับตัวอย่าง

ฝ้ายนั้นทนทานมากต่อสีย้อมผ้า

ราว 60 เปอร์เซ็นต์จะถูกล้างออกมาไปกับน้ำทิ้ง

และเป็นที่รู้กันดีในหมู่นักระบาดวิทยาว่าเด็กๆ

ที่อาศัยอยู่ใกล้โรงย้อมผ้าจะมีอัตราการเป็นโรคลูคีเมียสูง

มีบริษัทหนึ่งชื่อว่า Bernett and Company ซึ่งเป็นผู้ผลิตสินค้าให้กับ Polo.com

Victoria's Secret ด้วยเหตุที่ว่า CEO ของเขาที่สนใจในเรื่องนี้

ได้ทำการร่วมทุนที่จีนกับบริษัทย้อมผ้า

เพื่อให้แน่ใจว่าน้ำทิ้งนั่น

จะถูกบำบัดด้วยวิธีที่เหมาะสมก่อนมันจะเทลงในแหล่งน้ำธรรมชาติ

ตอนนี้ เรายังไม่มีหนทางที่จะเลือกซื้อเสื้อยืดที่ผลิตด้วยกระบวนที่มีความรับผิดชอบต่อสังคม

แทนที่จะเป็นอันที่ไม่ดีได้ แล้วอะไรหล่ะที่จะทำให้เรามีหนทาง

อืม ผมคิดว่า อย่างหนึ่ง

มีเทคโนโลยีติดแถบป้ายอิเล็กทรอนิกส์ที่ทำให้ร้านค้าใดๆก็ตาม

รู้ประวัติทั้งหมดของสิ่งของบนชั้นวางที่ร้านนั้น

คุณสามารถตามย้อนรอยไปถึงโรงงาน และเมื่อคุณทำเช่นนั้น

คุณจะสามารถดูกระบวนการผลิต

ที่ถูกใช้ในการผลิตสินค้านั้น และถ้ามันผลิตด้วยกระบวนที่มีความรับผิดชอบต่อสังคม

คุณก็สามารถจะมั่นใจได้ หรือว่ามันไม่ใช่

ณ วันนี้ คุณสามารถไปที่ร้านไหนก็ได้

เอาเครื่องตรวจทาบบนแถบรหัสสินค้า

ซึ่งจะพาคุณไปที่เว็บไซต์

เขาทำขึ้นเพื่อคนที่แพ้ถั่วลิสง

และเว็บนั้นจะบอกคุณเกี่ยวกับสินค้านั้น

อีกนัยหนึ่ง ขณะที่ซื้อสินค้า

เราสามารถจะเลือกทางเลือกที่รับผิดชอบต่อสังคมได้

นี่เป็นที่สิ่งบอกว่าในโลกแห่งวิทยาการสารสนเทศ

ท้ายสุดแล้ว ทุกคนจะรู้ทุกอย่าง

และคำถามคือว่า มันจะทำให้เกิดความแตกต่างไหม

ย้อนกลับไปพักหนึ่ง ตอนที่ผมทำงานกับ New York Times

ในช่วงทศวรรษ 80s ผมเขียนบทความ

ว่าอะไรจะเป็นปัญหาใหม่สำหรับมหานครนิวยอร์ก

นั่นคือคนเร่ร่อนบนถนน

และผมใช้เวลาสองสัปดาห์ไปกับหน่วยงานด้านสังคม

ที่ดูแลคนเร่ร่อน และผมตระหนักว่า จากการมองเห็นผ่านคนเร่ร่อน

ผ่านสายตาพวกเขานั้น พวกเขาเกือบทั้งหมดเป็นคนไข้จิตเวช

ที่ไม่มีที่จะไป พวกเขาได้รับการตรวจวินิจฉัยแล้ว มันทำให้ผม

มันปลุกผมออกจากภวังค์ของเมืองที่ซึ่ง

เมื่อเราเห็น เมื่อเราเดินผ่านคนที่เร่ร่อน

เขาไม่อยู่ในตาสายเลย

เราไม่สังเกต และด้วยเหตุนี้เราจึงไม่ทำอะไร

วันหนึ่งหลังจากนั้นไม่นาน มันเป็นวันศุกร์ ตอนช่วงเย็นๆค่ำๆ

ผมกำลังเดินไปที่รถไฟใต้ติน ในชั่วโมงเร่งด่วน

ฝูงชนก็พากันกรูลงบันได

และทันทีที่ผมกำลังจะเดินลงบันไดนั้น

ผมสังเกตเห็นชายคนหนึ่งทรุดฮวบลงข้างทาง

ไม่มีเสื้อผ้าใส่ ไม่เคลื่อนไหว และคนต่างก็เดินเหยียบเขา

คนเป็นไม่รู้จะเท่าไหร่

และเพราะว่าภวังค์หลงในความเมืองผมนั้นได้ลดลง

ผมหยุดคิดว่าอะไรที่มันไม่ผิดปกติ

เวลาที่ผมหยุดนั้น คนสักครึ่งโหลได

ได้ล้อมไปช่วยที่ชายผู้นั้นทันที

และเราพบว่าเขาเชื้อสายสเปน เขาพูดอังกฤษไม่ได้เลย

เขาไม่มีเงินเลย เขาได้เดินเตร่ตามถนนเป็นเวลาหลายวันแล้ว อย่างหิวโหย

และหมดสติลงด้วยความหิว

ทันใดนั้น ใครบางคนไปซื้อน้ำส้มให้

บางคนซื้อฮอทดอก บางคนเรียกตำรวจรถไฟใต้ดินมาช่วย

ชายคนนี้กลับมาเป็นปกติในทันใด

แต่สิ่งง่ายๆที่เราต้องการคือแค่ การสังเกต

และ ผมเป็นคนมองโลกในแง่ดีด้วยสิ

ขอบคุณมากครับ

(เสียงปรบมือ)