Hukukun üstünlüğünü nasıl savundum

Her insan kendi ülkelerinin hukukları kapsamında -söz konusu hükümler unutulmuş ve reddedilmiş olsa da- korunmayı hak eder. Afganistan'da ve diğer yerlerde çalışan Amerikalı bir avukat, Kimberley Motley, uluslararası hukuki davalarından üç tanesini paylaşarak, bir devletin sahip olduğu hukuk kurallarının hakkaniyeti ve "adaleti" ortaya çıkaracağını, hukuku amaçlanılan şekilde, yani korumak için, kullanarak gösteriyor.

Size Naghma adında

küçük bir kız hakkında
bir hikaye anlatayım.

Naghma, ailesi ve sekiz kardeşiyle

mülteci kampında yaşadı.

Her sabah babası inşaat işinde

çalışabileceği umuduyla uyanıyor

ve iyi bir ayda 50 dolar kazanabiliyordu.

O kış çok sert geçmiş ve

ne yazık ki Naghma'nın erkek kardeşi ölmüş

ve annesi çok hastalanmıştı.

Babası da ümitsizlik içinde
komşuya gidip

2.500 dolar ödünç almış.

Birkaç aylık bekleyişten sonra

komşu sabırsızlanmaya başlamış

ve ödünç verdiği parayı geri istemiş.

Fakat, ne yazık ki, Naghma'nın
babasının parası yokmuş

ve iki adam jirga yapmaya
karar vermişler.

Kısaca jirga; Afganistan hukuk düzeninde

yer alan gayri resmi bir
arabuluculuk çeşididir.

Genellikle, dini liderler
ve köyün ileri gelenleri

tarafından yönetilir

ve jirgalar genellikle Afganistan gibi
resmi sisteme karşı

kökleşmiş bir kızgınlığın olduğu

kırsal ülkelerde kullanılır.

Jirga'da erkekler bir araya geldi,

borcun ödenmesinin en iyi
yolunun Naghma'nın, komşusunun

21 yaşındaki oğluyla evlenmesi
olduğuna karar verdiler.

Naghma altı yaşındaydı.

Bu tip hikayeler maalesef

çok yaygın ve bizler

bu tip olaylara, ev konforunda,

kadın hakları ihlalinin bir başka

boyutu olarak bakabiliriz.

Eğer Afganistan'ı haberlerde izlerseniz,

başarısız bir devlet
olarak düşünebilirsiniz.

Ancak, Afganistan'ın
bir hukuk sistemi var

ve jirgalar çok eskilerden beri süregelen
aşiret kanunlarına dayansalar da

jirgalarda da uygulanmak
zorunda olan yasalar var.

Tabii ki bir çocuğun

borç karşılığı verilmesinin hem
aşırı derecede ahlaka aykırı,

hem de yasa dışı olduğunu
söylemeye gerek yok.

2008 yılında, bir adalet programı için

Afganistan'a gittim.

Esasen bu dokuz aylık programa

Afgan hukukçulara
eğitim vermek için gitmiştim.

Bu dokuz ay boyunca,
ülkenin çeşitli yerlerine gittim

hapse atılmış yüzlerce insanla

ve Afganistan'da çalışan

birçok iş adamı ile konuştum.

Bu konuşmalar sırasında,

iş adamları ve halk arasında

bir bağ olduğunu ve

bariz ve yasadışı cezai önlemlerin

aşırı derecede kullanılmasına karşın,

onları koruyacak olan hukukun
gereken şekilde kullanılmadığını duydum.

Bu da beni adalet arayışına itti

ve adalet benim için

amacı korumak olan yasaları uygulamak

anlamına geliyordu.

Hukukun amacı korumaktır.

Sonuç olarak ben de özel
avukatlığa başlamaya karar verdim

ve Afgan Mahkemelerinde dava açan

ilk yabancı oldum.

Bu süre zarfında,
birçok hukuk üzerinde çalıştım,

birçok insanla konuştum,

birçok dava okudum

ve adaletsizliğin sadece

sadece Afganistan'da değil,

dünya çapında bir problem
olduğunu gördüm.

Esasen, insan hakları davalarını

temsilden kaçınmama rağmen,

çünkü bunun beni
profesyonel ve kişisel olarak

nasıl etkileyeceği konusunda
cidden endişeliydim,

bu durumu daha fazla
görmezden gelemeyeceğime

ve adalete olan ihtiyacın
önemli olduğuna karar verdim.

Ve karşılıksız olarak
Naghma gibi kişileri

temsil etmeye başladım.

Afganistan'a geldiğimden ve

on yıl boyunca avukat olduğumdan bu yana

Fortune 500'deki şirketlerin CEO'larını,

büyükelçileri, Naghma gibi küçük kızları

büyük bir başarı ile temsil ettim.

Başarımın sebebi ise çok basit:

düzeni tersyüz ederek çalıştım

ve hukuku

amaçlandığı şekilde kullandım.

Gördüm ki,

Afganistan gibi yerlerde adaleti sağlamak

oldukça zor ve bunun 3 sebebi var.

İlk sebep olarak, kısacası

insanlar yasal haklarının ne olduğu
konusunda çok eğitimsizler

ve ben bu durumu küresel
bir problem olarak görüyorum.

İkinci sebep ise

kitaplarda yer alan hukuk kuralları bile

Naghma'nın satıldığı ilk Jirga gibi

kabile gelenekleri tarafından
hükümsüz hale getiriliyor

veya görmezden geliniyor,

Adaletin tesis edilmesi ile
ilgili üçüncü problem:

kitaplarda yer alan,
makul hukuk kuralları için

savaşmaya niyetli
insanların veya hukukçuların

olmaması.

Benim yaptığım ise
mevcut hükümleri uygulamak,

sıklıkla da kullanılmayanları

ve müvekkillerim menfaatleri
yönünde çalışmak.

Hepimizin evrensel bir
insan hakları kültürüne

ve evrensel insan hakları

ekonomisinin yatırımcısı olmaya ve

bu zihniyetle çalışmaya ihtiyacı var.

Adaleti dünya çapında
önemli ölçüde ilerletebiliriz.

Şimdi Naghma'nın öyküsüne geri dönelim.

Birkaç insan bu hikayeyi duydu

ve 2.500 doları

ödemek istedikleri için
benimle irtibat kurdular.

Ancak bu o kadar da kolay değil.

Sadece parayı verip
bu sorunun çözüleceğini

düşünemezsin.

Afganistan'da işler böyle yürümüyor.

Ben de onlara bu olaya
dahil olmak istediğimi söyledim.

Ancak dahil olmam için
ikinci bir Jirga'nın,

yani Temyiz Jirga'sının,

açılması gerekliydi.

Ve bunun olması için

köyün yaşlıları, ileri gelenleri ve

dini liderleri ile

bir araya gelmemiz gerekti.

Naghma'nın babasının,

komşunun ve oğlunun

kabul etmesi gerekiyordu.

Eğer bu işe dahil olacaksam,
benim başkanlık yapmam

konusunda da anlaşmaları
gerektiğini düşündüm.

Böylelikle, saatlerce konuştuktan,

onları izleyerek takip ettikten

ve yaklaşık 30 bardak çaydan sonra

nihayet, ikinci bir Jirga için

toplamaya karar verdiler ve toplandık.

İkinci Jirganın diğerinden farkı ise

bu sefer, işin merkezine hukuku oturtmaktı

ve Naghma'nın da

haklarının olduğunu

herkesin anlaması benim
için çok önemliydi.

İkinci Jirganın sonunda,

hakimin emriyle

ilk jirga hükümsüz kılındı.

ve 2.500 dolar olan borç
karşılanmış olarak kabul edildi.

Ve hepimiz, yaptıkları şeyin

yasal olmadığını,

bunu tekrar yapmaları halinde

hapse gireceklerini kabul ettikleri
bir yazılı emri imzaladık.

En -

(Alkışlar)

Teşekkürler.

En önemlisi de,

sözleşme hükümsüz kılındı

ve Naghma özgürlüğüne kavuştu.

Naghma'yı ve onun özgür
olma hakkını korumak

bizi korur.

Artık, işim dolayısıyla,
ortalamanın üzerinde

riskler söz konusu.

Geçici bir süre için tutuklandım.

Genelev işlettiğim ve

ajan olduğum iddiası ile suçlandım.

Ofisime el bombası atıldı.

Ancak, patlamadı.

İşimle ilgili olarak aldığım mükafatın

risklerden daha ağır bastığını düşünüyorum

ve ben ne kadar fazla risk alırsam alayım,

müvekkillerim daha fazla risk alıyordu.

Çünkü davaları duyulmaz ve daha kötüsü,

beni avukatları tuttukları için

cezalandırılmaları halinde
kaybedecek çok şeyleri var.

Aldığım her davada,

fark ettim ki ben müvekkilerimin
arkasında durdukça,

onlar da benim arkamda durdular

ve bu da benim devam etmemi sağladı.

Baskı gücü olarak hukuk

hepimizi koruması açısından çok önemli.

Gazeteciler bilginin halka aktarılmasının

temin edilmesi konusunda
çok büyük öneme sahipler.

Çok sıklıkla, gazetecilerden
bilgi alıyoruz

ancak o bilginin nasıl
verildiğini unutuyoruz.

Bu fotoğraf Afganistan'daki

İngiliz gazetecilerin fotoğrafı.

Birkaç yıl önce arkadaşım
David Gill tarafından çekildi.

Gazetecileri Koruma Komitesi'ne göre,

2010'dan beri, binlerce gazeteci

tehdit edildi, yaralandı,

öldürüldü ve tutuklandı.

Genellikle biz bu bilgiyi aldığımızda,

bunun kimleri etkilediğini

veya bu bilginin nasıl bize
ulaştırıldığını unutuyoruz.

Hem yabancı hem de yerel
birçok gazetecinin yaptığı

kayda değer, özellikle de
Afganistan gibi yerlerde olanları

ve bunu asla unutmamamız çok önemli

çünkü onların koruduğu şey

sadece bizim bilgiye ulaşma hakkımız değil,

aynı zamanda demokratik halklar için

hayati öneme sahip olan basın özgürlüğü.

Matt Rosenberg Afganistan'da
çalışan bir gazeteci.

The New York Times için çalışıyor

ve maalesef ki, birkaç ay önce

hükümetten memnun olmayan halk hakkında

bir makale yazdı.

Sonuç olarak, geçici süreliğine tutuklandı

ve ülkeden kanunsuz bir
şekilde sınır dışı edildi.

Ben Matt'i temsil ediyorum

ve hükümetle anlaştıktan sonra

Matt'in kanunsuz olarak

sınır dışı edildiği ve Afganistan'da
basın özgürlüğünün

var olduğu konusunda
hukuki kabul alabildim

ve bu izlenmezse sonuçları olacaktı.

Birkaç gün önce

Afgan Hükümetinin

Matt'i resmi olarak ülkeye

geri davet ettiğini söylemekten mutluyum.

Ayrıca onun sınır dışı edilme
kararını da geri çektiler.

(Alkışlar)

Eğer bir gazeteciye sansür uygularsanız,
bu diğerine gözdağı verir

ve bir süre sonra halklar susturulur.

Gazetecilerimizi ve basın özgürlüğünü

korumamız çok önemli.

Çünkü bu, hükümetleri daha sorumlu

ve daha şeffaf yapmaktadır.

Gazetecileri ve bilgiye

erişim hakkımızı korumak
bizi de koruma altına alır.

Dünyamız değişiyor.
Şu anda farklı bir dünyada yaşıyoruz

ve bir zamanlar kişisel olan sorunlar

şimdilerde hepimiz için
dünya çapında sorunlar oldu.

İki hafta önce, Afganistan

ilk demokratik seçimle iktidarı devretti

ve başkan olarak Ashraf Ghani'yi seçti
ki bu çok büyük bir olay

ve ben de Ashraf Ghani hakkında iyimserim.

İnanıyorum ki, Ashraf Ghani Afganistan'a

ihtiyacı olan değişiklikleri sağlayacak,

özellikle de hukuki alanda.

Farklı bir dünyada yaşıyoruz.

Öyle ki, sekiz yaşındaki kızımın
sadece siyahi bir başkanı

bildiği bir dünyada yaşıyoruz.

Bir sonraki başkanın bir kadın olma

ihtimali çok yüksek

ve kızım büyüdükçe, şunu sorabilir:

beyaz bir kişi başkan olabilir mi?

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Dünyamız değişiyor ve
bizim de değişmeye ihtiyacımız var

ve bir zamanlar kişisel olan problemler

artık hepimizin problemi haline geldi.

UNICEF'e göre,

şu anda 15 yaşın altındaki

evli kız ve erkeklerin

sayısı 280 milyon.

İki yüz seksen milyon.

Çocuk yaşta evlilik
yoksulluk, sağlıksızlık ve

eğitim eksikliği döngüsünü devam ettiriyor.

Sahar 12 yaşında evlendi.

Bu evliliği yapması için zorlandı

ve kardeşi tarafından satıldı.

Eşinin ailesinin yanına taşındığında,

aile onu fuhuş yapmaya zorladı.

Bunu yapmayı reddettiği için
işkenceye maruz kaldı.

Metal çubuklarla şiddetle dövüldü.

Vücudunu yaktılar.

Onu bodrumda bir yere
bağladılar ve aç bıraktılar.

Tırnaklarını çıkarmak için
pense kullandılar.

Bir noktada,

bu işkence odasında kaçmayı başardı

ve komşusunun evine gitti

ama Sahar oraya gittiğinde,
komşular onu korumak yerine

onu eşinin evine

geri götürdüler

ve Sahar daha şiddetli bir
işkenceye maruz kaldı.

Sahar ile ilk tanıştığımda, çok şükür,

Women for Afghan Women

ona güvenli bir sığınak oldu.

Bir hukukçu olarak, tüm müvekkillerim için

çok güçlü olmaya çalışırım.

Çünkü bu benim için çok önemli.

Fakat onu

incinmiş ve çaresiz halde
gördüğümde güçlü olmak

çok zordu.

O evdeyken, ona gerçekten

ne olduğunu anlamamız

haftalarımızı aldı,

fakat sonunda bana açılmaya başladı

ve görüşmeye başladığımızda

haklarının ne olduğunu

bilmediğini ama onu
yüzüstü bırakan hükümetin

belirli bir seviyede onu koruduğunu

bildiğini öğrendim.

Böylece biz de onunla,

hukuki seçeneklerinin
ne olduğunu konuşabildik.

Ve dahası bu davayı yüksek mahkemeye

götürmeye karar verdik.

Burası son derece önemli,

çünkü Afganistan'da

aile içi şiddet mağdurunun
bir hukukçu tarafından

temsil edilmesi bir ilkti.

Yıllardır kitaplarda olan yasa
Sahar'ın davasına kadar

hiç uygulanmamıştı.

Buna ek olarak,
maddi ve manevi zararların

tazmini için dava açmaya karar verdik.

Yine belirteyim, bunu yaparken daha önce

hiç kullanılmamış hükümleri kullandık.

Böylece Amerikalı kadın
bir avukat olarak ben

ve onunla tanıştığımda

fısıltı ile konuşan Sahar

12 Afgan hakimin önünde,

yüksek mahkemede davayı savunuyorduk.

Sahar ayağa kalktı,

ve benim kızım, gür bir şekilde,

adalet istediğini söyledi

ve elde etti de.

Her şeyin sona ermesiyle birlikte,
mahkeme oy birliğiyle,

eşinin ailesinin ona
yaptıkları için tutuklanmasına,

lanet olası kardeşinin, onu sattığı için

tutuklanmasına --

(Alkışlar) --

ve maddi ve manevi zararlarının

karşılanmasına karar verdi.

Sahar bize, hukuku
kullanılması gerektiği gibi

kullanarak var olan

kötü uygulamalara karşı
gelebileceğimizi gösterdi

ve Sahar'ı koruyarak

kendimizi koruyoruz.

6 yıldan fazla bir süre

Afganistan'da çalıştıktan sonra,

Ailemin ve arkadaşlarımın çoğu

yaptığım şeyin böyle bir şey
olduğunu düşünüyorlardı.

(Kahkahalar)

Ama gerçekte olan böyleydi.

Hepimiz bir şeyler yapabiliriz.

Hepimiz bir bilet almalı ve
Afganistan'a gitmeli demiyorum.

Fakat hepimiz evrensel
insan hakları ekonomisine

birer destekçi olabiliriz.

Bizler hukuka karşı şeffaflık ve

hesap verilebilirlik
kültürü oluşturabiliriz

ve bizim onlara olduğumuz gibi
hükümetleri de bize karşı

daha sorumlu kılabiliriz.

Birkaç ay önce, Güney Afrikalı bir avukat

beni ofisimde ziyaret etti

ve dedi ki: "Seninle tanışmak istedim.

Çılgın bir kişinin neye
benzediğini görmek istedim."

Etnik kökeniniz, milletiniz,

cinsiyetiniz, ırkınız

ne olursa olsun yasalar bizimdir,

onlar bize aitler ve adalet için savaşmak

bir delilik göstergesi değildir.

İşletmelerin de bir programı olması gerekir.

İnsan haklarına yapılan şirket yatırımı

gerek işletme, gerek STK veya

gerek sivil vatandaş için

için bir değer artışıdır.

Ortak bir zihniyetle birlikte çalışarak,

insanlar, kamu ve özel sektör yoluyla,

evrensel insan hakları
ekonomisi oluşturabiliriz

ve hepsi insan haklarına
evrensel destekçi olur.

Bu şekilde hareket ederek,

adaleti tesis edebiliriz.

Teşekkür ederim.

(Alkış)