DNA'dan Silly Putty'ye polimerin farklı dünyası - Jan Mattingly
-
0:07 - 0:08İpek
-
0:08 - 0:09DNA,
-
0:09 - 0:09tahta,
-
0:09 - 0:10balonlar
-
0:10 - 0:13ve Silly Putty'nin ortak noktası nedir?
-
0:13 - 0:15Polimerler.
-
0:15 - 0:17Polimerler, hayatımızın
öyle büyük bir parçasıdırlar ki -
0:17 - 0:21onlarsız bir dünya düşünmek imkansız
-
0:21 - 0:22ama bunlar da ne?
-
0:22 - 0:26Polimerler, bir trenin vagonları gibi
birbirine bağlanmış -
0:26 - 0:30monomer denilen küçük birimlerden
yapılmış büyük moleküllerdir. -
0:30 - 0:31Poli "birçok"
-
0:31 - 0:33ve mono "bir,"
-
0:33 - 0:36mer veya mero "parçalar" anlamına gelir.
-
0:36 - 0:41Birçok polimer, aynı küçük monomerin
tekrarlanmasıyla yapılırken -
0:41 - 0:44diğerleri bir modele bağlı
iki monomerden yapılır. -
0:44 - 0:47Tüm canlılar polimerlerden yapılır.
-
0:47 - 0:51Organizmalardaki organik moleküllerin
bazıları küçük ve basittir, -
0:51 - 0:54birkaç fonksiyonel gruptan
sadece birine sahiptir. -
0:54 - 0:57Diğerleri, özellikle de
yapısal roller oynayanlar -
0:57 - 0:59veya genetik bilgi depolayanlar,
-
0:59 - 1:01makromoleküllerdir.
-
1:01 - 1:04Birçok durumda,
bu makromoleküller polimerlerdir. -
1:04 - 1:07Örneğin, kompleks karbonhidratlar
-
1:07 - 1:09basit şekerlerin polimerleri,
-
1:09 - 1:11proteinler amino asitlerin polimerleri
-
1:11 - 1:16ve genetik bilgimizi içeren
nükleik asitler, DNA ve RNA -
1:16 - 1:18nükleotidlerin polimerleridir.
-
1:18 - 1:22Ağaçlar ve bitkiler,
polimer selülozdan yapılır. -
1:22 - 1:24Ağaç kabuğu ve saplarda
bulduğunuz sert şeylerdir. -
1:24 - 1:27Tüyler, kürk, saç ve tırnaklar
-
1:27 - 1:31aynı zamanda bir polimer olan
protein keratinden oluşur. -
1:31 - 1:32Burada bitmiyor.
-
1:32 - 1:36Hayvanlar alemindeki en büyük filumun,
yani eklem bacakların, dış iskeletlerinin -
1:36 - 1:39polimer kitinden
yapıldığını biliyor muydunuz? -
1:39 - 1:45Polimerler, ayrıca sentetik elyaf,
kauçuk ve plastikler için temel oluşturur. -
1:45 - 1:48Tüm sentetik polimerler
petrol yağından elde edilir -
1:48 - 1:51ve kimyasal reaksiyonlarla üretilir.
-
1:51 - 1:55Polimer yapmak için kullanılan
en yaygın iki reaksiyon tipi -
1:55 - 1:58katılma reaksiyonları
ve yoğunlaşma reaksiyonlarıdır. -
1:58 - 1:59Katılma reaksiyonlarında,
-
1:59 - 2:03monomerler polimeri oluşturmak için
basitçe birlikte eklenir. -
2:03 - 2:05Süreç, serbest bir radikalle,
-
2:05 - 2:08eşleşmemiş elektronu olan
bir tür ile başlar. -
2:08 - 2:09Serbest radikal saldırır
-
2:09 - 2:12ve yeni bağlar oluşturmak için
bağları koparır. -
2:12 - 2:16Bu işlem, uzun zincirli
bir polimer oluşturmak için tekrarlanır. -
2:16 - 2:18Yoğunlaşma reaksiyonlarında,
-
2:18 - 2:22zincir uzatan her reaksiyonda
su gibi küçük bir molekül üretilir. -
2:22 - 2:24İlk sentetik polimerler,
-
2:24 - 2:28yanlışlıkla birçok kimyasal reaksiyonların
yan ürünleri olarak yapılmıştır. -
2:28 - 2:32Kullanışsız düşünsesiyle
kimyacılar genellikle onları attılar. -
2:32 - 2:35En sonunda, Leo Baekeland adında biri
işe yaramaz yan ürününün -
2:35 - 2:38belki de o kadar işe yaramaz
olmadığına karar verdi. -
2:38 - 2:41Çalışmaları, basınç
ve yüksek sıcaklıklar kullanılarak -
2:41 - 2:45kalıcı bir şekle sokulabilen
bir plastikle sonuçlandı. -
2:45 - 2:50Bu plastiğin adı olan
polioksibenzilmetilenglikolanhidrit -
2:50 - 2:54hatırlaması kolay olmadığından
reklamcılar buna Bakalit adını verdi. -
2:55 - 2:58Bakalit; telefonlar, oyuncaklar
ve elektrikli cihazlar için -
2:58 - 3:00yalıtkanlar haline getirildi.
-
3:00 - 3:051907'deki gelişimi ile
plastik endüstrisi patladı. -
3:05 - 3:09Bir başka tanıdık polimer,
Silly Putty de kazara icat edildi. -
3:09 - 3:122. Dünya Savaşı'nda, Birleşik Devletler
orduya destek olmak için -
3:12 - 3:14sentetik kauçuğa aşırı ihtiyaç duyuyordu.
-
3:14 - 3:18General Electric'de bir kimyager ekibi
bir tane yapmayı denedi -
3:18 - 3:20ama sonunda yapışkan,
yumuşak bir macun oldu. -
3:20 - 3:22Kauçuk yerine iyi bir şey değildi
-
3:22 - 3:24ama acayip bir özelliği vardı:
-
3:24 - 3:27Aşırı derecede zıplıyor gibi görünüyordu.
-
3:27 - 3:29Silly Putty işte böyle doğdu!
-
3:29 - 3:31Sentetik polimerler dünyayı değiştirdi.
-
3:31 - 3:32Bunu bir düşünün.
-
3:32 - 3:36Plastik kullanmadan tek bir gün
geçirmeyi hayal edebiliyor musunuz? -
3:36 - 3:38Ama polimerlerin hepsi yararlı değildir.
-
3:38 - 3:42Strafor, örneğin,
çoğu Çevre Koruma Ajansı tarafından -
3:42 - 3:46olası bir kanserojen olarak
tanımlanan stirenden yapılır. -
3:46 - 3:48Strafor ürünleri üretilirken
-
3:48 - 3:51ya da düzenli depolama sahalarında
ya da okyanusta yavaşça bozuldukça -
3:51 - 3:54toksik stireni çevreye salabilirler.
-
3:54 - 3:58Ayrıca katılma polimerizasyon
reaksiyonları ile oluşturulan -
3:58 - 4:01Strafor, plastik torbalar
ve PVC gibi plastikler -
4:01 - 4:04dayanıklı ve gıda güvenliğine
uygun olarak üretilir -
4:04 - 4:06ama bu, çevrede
bozulmadıkları anlamına gelir. -
4:06 - 4:10Her yıl milyonlarca ton plastik
atık depolama alanlarına atılmaktadır. -
4:10 - 4:13Bu plastik biyolojik olarak parçalanmıyor;
-
4:13 - 4:16sadece daha küçük parçalara ayrılıyor,
-
4:16 - 4:17deniz yaşamını etkiliyor
-
4:17 - 4:20ve sonunda insanlara geri dönüyor.
-
4:20 - 4:22Polimerler yumuşak veya sert,
-
4:22 - 4:23yumuşak veya katı,
-
4:23 - 4:25kırılgan veya saglam olabilir.
-
4:25 - 4:29Aralarındaki büyük değişim,
DNA dan naylon çoraplara kadar -
4:29 - 4:33inanılmaz çeşitlilikte bir madde dizisi
oluşturabilir anlamına gelir. -
4:33 - 4:37Polimerler o kadar kullanışlı ki
her gün onlara daha da bağlı hale geldik. -
4:37 - 4:41Ama kimileri, daha yeni anlamaya
başladığımız sağlığımıza etkisiyle -
4:41 - 4:45okyanuslarımızı, şehirlerimizi
ve su yollarımızı kirletiyor.
- Title:
- DNA'dan Silly Putty'ye polimerin farklı dünyası - Jan Mattingly
- Description:
-
Tüm dersi görüntüle: http://ed.ted.com/lessons/from-dna-to-silly-putty-the-diverse-world-of-polymers-jan-mattingly
Polimerlerden yapılmışsınız; ağaçlar, telefonlar ve oyuncaklar da öyle. Bir polimer, dayanıklılık veya esneklik gibi çeşitli yararlı özelliklere sahip uzun bir özdeş molekül (veya monomerler) zinciridir -- ve anlaşılan, onlarsız yaşayamayız. Polimerler hem doğal olarak -- DNA'mız bir polimerdir -- hem de plastik, Silly Putty ve strafor gibi sentetik olarak oluşur. Jan Mattingly, polimerlerin dünyamızı nasıl değiştirdiğini açıklıyor.
Ders: Jan Mattingly, animasyon: TED-Ed.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:00
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for From DNA to Silly Putty, the diverse world of polymers - Jan Mattingly | ||
Gözde Alpçetin accepted Turkish subtitles for From DNA to Silly Putty, the diverse world of polymers - Jan Mattingly | ||
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for From DNA to Silly Putty, the diverse world of polymers - Jan Mattingly | ||
ayse ogul edited Turkish subtitles for From DNA to Silly Putty, the diverse world of polymers - Jan Mattingly | ||
ayse ogul edited Turkish subtitles for From DNA to Silly Putty, the diverse world of polymers - Jan Mattingly | ||
ayse ogul edited Turkish subtitles for From DNA to Silly Putty, the diverse world of polymers - Jan Mattingly | ||
ayse ogul edited Turkish subtitles for From DNA to Silly Putty, the diverse world of polymers - Jan Mattingly | ||
ayse ogul edited Turkish subtitles for From DNA to Silly Putty, the diverse world of polymers - Jan Mattingly |