Luaj me materiale inteligjente
-
0:01 - 0:03Kam nje mik ne Portugali
-
0:03 - 0:05gjyshi i te cilit ndertoi nje makine nga nje biciklete
-
0:05 - 0:08dhe nje makine larese ne menyre qe te transportonte familjen e tij.
-
0:08 - 0:11E beri sepse nuk kishte para per nje makine
-
0:11 - 0:14por dhe sepse dinte si ta ndertonte nje te tille.
-
0:14 - 0:17Kane qene kohe ku ne mund te kuptonim si funksiononin gjerat
-
0:17 - 0:21se si ato ishin te ndertuara, keshtu ne mund te ndertonim dhe te riparonim
-
0:21 - 0:22ose me e pakta
-
0:22 - 0:25te mernim vendime te informuara mbi ate cka blinim.
-
0:25 - 0:28Shume nga keto praktika beje-vete
-
0:28 - 0:31humben ne gjysmen e dyte te shekullit te 20te.
-
0:31 - 0:35Por tashme, komuniteti krijues dhe modelet e lira
-
0:35 - 0:38po sjellin ne jeten tone, kete lloj njohurie se si funksionojne gjerat
-
0:38 - 0:41dhe nga se perbehen,
-
0:41 - 0:44dhe une mendoj se ne duhet ti kalojme ato ne nivelin tjeter,
-
0:44 - 0:47tek perberesit e gjerave.
-
0:47 - 0:49Per pjesen me te madhe, ne ende jemi ne dijeni
-
0:49 - 0:53se nga se behen materialet tradicionale si letra dhe tekstile
-
0:53 - 0:55dhe se si ato prodhohen.
-
0:55 - 0:59Por tashme ne kemi keto perberes te mahnitshem te teknologjise moderne
-
0:59 - 1:01plastika qe ndryshojne forma,
-
1:01 - 1:03bojra qe percjellin elektricitet,
-
1:03 - 1:08pigmente qe ndryshojne ngjyren, pelhura qe ndricojne.
-
1:08 - 1:11Me lejoni t'ju tregoj disa shembuj.
-
1:14 - 1:18Bojrat e percueshme na lejojne te lyejme qarqe
-
1:18 - 1:20ne vend qe te perdorim
-
1:20 - 1:22panelet e qarqeve tradicional ose kabllot.
-
1:22 - 1:25Ne rastin e shembullit te vogel qe une po mbaj,
-
1:25 - 1:29e perdorem per te krijuar nje sensor prekes i cili reagon nga lekura ime
-
1:29 - 1:31duke ndezur kete driten e vogel.
-
1:31 - 1:35Bojrat e percueshme jane perdorur nga artistet,
-
1:35 - 1:38por zhvillimet e fundit tregojne se ne se shpejti do jemi ne gjendje
-
1:38 - 1:42ta perdorim ne printera me lazer dhe ne stilolapsa.
-
1:42 - 1:45Ketu kemi nje flete akrilik(plastik) te mbushur
-
1:45 - 1:48me grimca pa ngjyre qe perhapin driten.
-
1:48 - 1:50Ajo cka do te thote kjo eshte se ndersa akriliku normal
-
1:50 - 1:52thjesht perhap driten rreth skajeve,
-
1:52 - 1:56kjo ketu ndricon ne te gjithe siperfaqen
-
1:56 - 1:59kur une ndez dritat rreth saj.
-
1:59 - 2:01Dy nga aplikimet e njohura per kete material
-
2:01 - 2:06perfshijne projektimin e brendshem dhe sistemin shume-prekes.
-
2:06 - 2:08Pigmentet termokromike
-
2:08 - 2:11ndryshojne ngjyre ne nje temperature te caktuar.
-
2:11 - 2:13Ndaj do ta vendos kete mbi nje siperfaqe te nxehur
-
2:13 - 2:17me nje temperature pak me te larte se ajo e ambientit
-
2:17 - 2:23dhe mund te shihni se cfare ndodh.
-
2:23 - 2:26Pra, nje nga perdorimet me kryesore te ketij materiali
-
2:26 - 2:29eshte, nder te tjera, ne shishe bebesh,
-
2:29 - 2:34e cila te lajmeron kur permbajtja eshte e ftohte aq sa nevojitet per tu pire.
-
2:34 - 2:37Keto jane vetem disa prej perdorimet me te mirenjohura
-
2:37 - 2:39te materialeve inteligjente.
-
2:39 - 2:42Ne vitet e ardhshme, ato do te gjenden ne shume objekte
-
2:42 - 2:45dhe teknologji ne perdorim te perditshem.
-
2:45 - 2:49Ndoshta nuk do te kemi akoma makinat fluturuese qe na premtuan librat e fantashkences,
-
2:49 - 2:52mund te kemi mure qe ndryshojne ngjyre
-
2:52 - 2:53ne varesi te temperatures,
-
2:53 - 2:55tastiera qe rrulosen,
-
2:55 - 3:00dhe dritaret qe kthehen ne opake me kthimin e celesit.
-
3:00 - 3:02Une jam shkencetare sociale nga trajnimi,
-
3:02 - 3:06pra perse jam ketu sot duke folur per materialet inteligjente?
-
3:06 - 3:09Se pari, sepse une jam nje 'beres'.
-
3:09 - 3:11Jam kurioze rreth menyres se si funksionojne gjerat
-
3:11 - 3:13dhe se si jane bere ato,
-
3:13 - 3:16por edhe sepse une besoj se duhet te kemi nje kuptueshmeri me te madhe
-
3:16 - 3:19te komponenteve qe perbejne boten tone,
-
3:19 - 3:22dhe deri me tani, ne nuk dime shume rreth
-
3:22 - 3:25ketyre perberesve high-tech te cilet do jene pjese e te ardhmes sone.
-
3:25 - 3:29Materialet inteligjente eshte e veshtire ti gjesh ne sasi te vogla.
-
3:29 - 3:33Ka shume pak informacion rreth perdorshmerise se tyre,
-
3:33 - 3:37dhe shume pak eshte thene rreth menyres se si jane prodhuar.
-
3:37 - 3:39Pra, per tani, ato ekzistojne vetem ne realitetin
-
3:39 - 3:42e sekreteve te tregetise dhe patentave
-
3:42 - 3:46ku vetem universitetet dhe koorporatat kane akses.
-
3:46 - 3:49Ne me pak se nje vit me pare, Kristi Boyle dhe une
-
3:49 - 3:52nisem nje projekt qe e quajtem Materiale te Hapura.
-
3:52 - 3:54Eshte nje faqe web ku ne,
-
3:54 - 3:57dhe cilido tjeter qe do te behet pjese,
-
3:57 - 4:00ndan experimente, publikon informacione,
-
4:00 - 4:03inkurajon te tjeret per te kontribuar kurdo munden,
-
4:03 - 4:07dhe shtojne burime informacioni si hulumtime
-
4:07 - 4:10dhe mesime nga te tjere krijues si vetja.
-
4:10 - 4:13Do te kishim deshire te beheshim
-
4:13 - 4:15nje baze te dhenash e madhe dhe kolektive
-
4:15 - 4:20per informacione "beje vete" mbi materialet inteligjente.
-
4:20 - 4:22Por perse duhet te kete rendesi per ne
-
4:22 - 4:26se si funksionojne materialet inteligjente dhe me se jane bere?
-
4:26 - 4:30Se pari, sepse nuk mund ti japim forme asaj cka nuk njohim,
-
4:30 - 4:32ajo cka nuk kuptojme dhe perdorim
-
4:32 - 4:34perfundon duke na dhene forme ne.
-
4:34 - 4:37Objektet qe perdorim, rrobat qe veshim,
-
4:37 - 4:41Shtepite ku jetojme, te gjitha kane nje impakt te madh
-
4:41 - 4:44ne sjelljen, shendetin dhe cilesine tone te jetes.
-
4:44 - 4:47Pra, nese do te jetojme ne nje bote me materiale inteligjente,
-
4:47 - 4:51duhet ti njohim dhe kuptojme ato.
-
4:51 - 4:53Se dyti, dhe po aq e rendesishme,
-
4:53 - 4:56Risite jane furnizuar gjithnje nga mendimtaret.
-
4:56 - 5:00Ne shume raste, amatoret, jo ekspertet,
-
5:00 - 5:02kane qene shpikesit dhe permiresuesit
-
5:02 - 5:05e gjerave duke filluar nga bicikletat per relieve malore
-
5:05 - 5:08gjysem tejcuesit, kompjuterit personale,
-
5:08 - 5:11aeroplanet.
-
5:11 - 5:15Pengesa me e madhe eshte fakti qe materialet inteligjente jane komplekse
-
5:15 - 5:17dhe kerkojne paisje te shtrenjta.
-
5:17 - 5:20Por ky nuk eshte gjithnje rasti.
-
5:20 - 5:23Dy shkencetare te Universitetit te Illinois e kuptuan kete
-
5:23 - 5:26kur publikuan nje artikull ne nje metode me te thjeshte
-
5:26 - 5:28per te prodhuar boje te percueshme.
-
5:28 - 5:30Jordan Bunker, i cili nuk kishte patur eksperience
-
5:30 - 5:33me kimine deri me atehere,
-
5:33 - 5:36e lexoi kete artikull dhe e riprodhoi eksperimentin
-
5:36 - 5:40ne hapesiren e tij te punes duke perdorur substanca te blera ne dyqan
-
5:40 - 5:42dhe vegla te thjeshta.
-
5:42 - 5:43Ai perdori nje tostiere,
-
5:43 - 5:46ai madje beri vete miksuesen e vorbulles e tij ,
-
5:46 - 5:50duke u bazuar ne nje tutorial nga nga shkencetar tjeter.
-
5:50 - 5:53Jordan pastaj i vendosi rezultatet online,
-
5:53 - 5:57duke perfshire gjithe perpjekjet cfare kish provuar e kish deshtuar,
-
5:57 - 6:00ne menyre qe te tjeret te mund ti studiojne dhe riprodhojne ato.
-
6:00 - 6:02Pra forma e tij kryesore e inovacionit
-
6:02 - 6:06ishte te merrte nje eksperiment te krijuar ne nje laborator te mire-pajisur
-
6:06 - 6:08ne universitete
-
6:08 - 6:11dhe riprodhimin e tyre ne nje garazh ne Chicago
-
6:11 - 6:15duke perdorur vetem materiale te lira dhe paisje te krijuara vete.
-
6:15 - 6:18Dhe tashme qe i ka publikuar keto pune,
-
6:18 - 6:19te tjere mund te vazhdojne aty ku e ka lene ai
-
6:19 - 6:24dhe te shpikin permiresime dhe procese te tjera edhe me te thjeshta.
-
6:24 - 6:26Nje tjeter shembull qe do te me pelqente te permendja
-
6:26 - 6:30eshte projekti "Kit of no parts" te Hannah Perner-Wilson.
-
6:30 - 6:33Qellimi i projektit te saj eshte te ravijezoje
-
6:33 - 6:35cilesite ekspresive te materialeve
-
6:35 - 6:40ndersa fokusohet ne kreativitetin dhe aftesite e ndertuesit.
-
6:40 - 6:43Paketat elektronike jane shume te fuqishme
-
6:43 - 6:45sepse na mesojne se si funksonojne gjerat,
-
6:45 - 6:48por kufizimet e natyrshme ne dizenjot e tyre
-
6:48 - 6:50ndikojne ne menyren se si mesojme.
-
6:50 - 6:53Qasja e Hannah nga ana tjeter,
-
6:53 - 6:56eshte formulimi i nje seri teknikash
-
6:56 - 6:59per te krijuar objekte jo te zakonta
-
6:59 - 7:01te cilet na japin liri prej ndertimeve te gatshme
-
7:01 - 7:05duke na mesuar rreth materialeve.
-
7:05 - 7:08Nder eksperimentet me impresionante te Hannahs,
-
7:08 - 7:10ky eshte nje nder me te preferuarit e mi.
-
7:10 - 7:13[Foles prej letre]
-
7:13 - 7:16Ajo cka shohim ketu eshte vetem nje cope letre
-
7:16 - 7:21me nje shirit bakri te lidhur me nje mp3
-
7:21 - 7:22dhe nje magnet.
-
7:22 - 7:30(Muzike: "Happy Together")
-
7:33 - 7:37Pra, bazuar ne hulumtmin e Marcelo Coelho te MIT,
-
7:37 - 7:40Hannah krijoi nje seri altoparlante letrash
-
7:40 - 7:42nga nje sere materialesh
-
7:42 - 7:46nga shiritat e thjeshte prej bakri deri tek tekstilet dhe bojrat percuese.
-
7:46 - 7:49Sikunder Jordan dhe shume krijues te tjere,
-
7:49 - 7:51Hannah publikoi recetat e saj
-
7:51 - 7:56qe lejon gjithkend ti kopjoje dhe riprodhoje ato.
-
7:56 - 7:59Por elektronikat prej letre eshte nje nga deget me premtuese
-
7:59 - 8:01te shkencave materiale
-
8:01 - 8:05qe na lejon te krijojme elektronike te lire dhe fleksible.
-
8:05 - 8:07Pra puna artizanale e Hannahs,
-
8:07 - 8:10dhe fakti qe ajo i beri publike gjetjet e saj,
-
8:10 - 8:14hap dyert e nje seri mundesish te tjera
-
8:14 - 8:19qe jane dhe te bukura ne pamje por edhe inovatore.
-
8:19 - 8:22Pra, gjeja me interesante per shpikesit
-
8:22 - 8:25eshte qe ne krijojme nga pasioni dhe kurioziteti,
-
8:25 - 8:27dhe nuk kemi frike nese deshtojme.
-
8:27 - 8:31Ndodh shpesh qe i trajtojme problemet nga kende te ndryshme,
-
8:31 - 8:34dhe gjate procesit, perfundojme duke zbuluar rruge alternative
-
8:34 - 8:36ose rruge me te shkurtra per te bere gjerat.
-
8:36 - 8:40Pra, sa me shume njerez qe eksperimentojne me materiale,
-
8:40 - 8:44me shume kerkues jane te gatshem te ndajne zbulimet e tyre,
-
8:44 - 8:46dhe njohurite e fabrikuesve,
-
8:46 - 8:49aq me teper rriten shanset per te krijuar teknologji
-
8:49 - 8:52qe me te vertete jane te dobishme per ne.
-
8:52 - 8:54Pra, ndjehem pak si Ted Nelson
-
8:54 - 8:58kur, ne fillim te viteve 1970, shkroi,
-
8:58 - 9:01"Tashme duhet ti njihni kompjuterat."
-
9:01 - 9:05Atehere, kompjuterat ishin keto paisje te medha
-
9:05 - 9:07qe merreshin vec shkencetaret,
-
9:07 - 9:10dhe qe askujt nuk i shkonte mendja te kishte nje ne shtepi.
-
9:10 - 9:13Pra, eshte disi e cuditshme qe jam duke qendruar ketu e them,
-
9:13 - 9:16"Duhet te kuptosh se c'jane materialet inteligjente tani."
-
9:16 - 9:19Vetem kini parasysh se pervetesimi i njohurive parandaluese
-
9:19 - 9:22ne lidhje me teknologjite e reja
-
9:22 - 9:24eshte menyra me e mire per tu siguruar qe dhe ne e kemi nje ze
-
9:24 - 9:26ne krijimin e te ardhmes sone.
-
9:26 - 9:29Faleminderit.
-
9:29 - 9:33(Duartrokitje)
- Title:
- Luaj me materiale inteligjente
- Speaker:
- Catarina Mota
- Description:
-
Boje që percon energjinë elektrike; një dritare që kthehet nga transparente ne opake nën kthimin e nje celesi; një pelte që krijon muzikë. E gjithë kjo ekziston dhe Catarina Mota thotë: Është koha për të luajtur me të. Mota na çon në një turne materialesh te reja të habitshme dhe te lezetshme, dhe sugjeron se mënyra per të kuptuar se çfarë shërbejnë është që të eksperimentojmë dhe te argetohemi.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 09:55
![]() |
Helena Bedalli approved Albanian subtitles for Play with smart materials | |
![]() |
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Play with smart materials | |
![]() |
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Play with smart materials | |
![]() |
Helena Bedalli accepted Albanian subtitles for Play with smart materials | |
![]() |
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Play with smart materials | |
![]() |
Iris Xholi edited Albanian subtitles for Play with smart materials | |
![]() |
Iris Xholi edited Albanian subtitles for Play with smart materials | |
![]() |
Iris Xholi edited Albanian subtitles for Play with smart materials |