Pençeler tırnaklara karşı - Matthew Borths

Tüm dersi görüntülemek için tıklayın: https://ed.ted.com/lessons/claws-vs-nails-matthew-borths

Pençeleri bir düşünün. Dünyadaki hayvanlarda sıklıkla bulunur, doğanın en çok yönlü araçlarından biridir. Ayılar pençelerini kazmak için olduğu kadar savunma için de kullanırlar. Bir kartalın iğne uçlu pençeleri, avının kafatasını delebilir. Primatların ataları bile pençeleri evrim geçirip tırnaklara dönüşene dek bu etkileyici uzuvları ustalıkla kullanırlardı. Peki bu adaptasyona ne sebep oldu? Matthew Borths soruşturuyor.

Ders: Matthew Borths, yönetmen: Augenblick Studios.

Pençeleri bir düşünün.

Tüm dünyada çoğunlukla
dört uzuvlu hayvanlarda bulunur,

doğanın en çok yönlü aletlerinden biri.

Ayılar pençelerini hem kazmak için
hem de savunma için kullanırlar.

Bir kartalın iğne uçlu pençeleri,
avının kafatasını delip geçebilir.

Aslanlar devasa pençelerini avlanmak için
ani bir şekilde hareket ettirmeden önce

kolay hareket etmek için
onları geri çekebilir.

Primatların ataları bile pençeleri
evrim geçirip tırnaklara dönüşene dek

bu etkileyici uzuvları
ustalıkla kullanırlardı.

Peki evrimsel geçmişimizde
bu manikürlü adaptasyona neden olan ne?

Tırnaklar daha keskin kuzenlerinin
yapamadığı neyi yapabilirler?

Tırnaklar fosil kalıntılarında
yaklaşık 55,8 milyon yıl önce

ilk kez ortaya çıktığında
pençeler çoktan 260 milyon yıldan fazladır

memelilerin ve sürüngenlerin
atalarında bulunuyordu.

Ama ortaya çıkışları arasındaki
zaman uçurumuna rağmen

bu adaptasyonlar aynı evrimsel
hikâyenin parçalarını oluşturuyorlar.

Hem tırnaklar hem pençeler
keratinden oluşur, keratin ayrıca

boynuzlarda, balık pullarında, toynaklarda
ve saçta bulunan sert ve ipliksi protein.

Bu protein keratin matris denen
bir sürü dokudan üretilir.

Kan damarlarında ve besinlerde zengin olan

bu protein fabrikası
sonsuz bir keratin akımı üretir,

keratinosid denen hücrelere
sıkı sıkı sıkıştırılmış durumdadırlar.

Yüksek yoğunluklu hücreler tırnak
ve pençeye kendine has sertliği verir.

Tırnaklar pençelerden
evrildiklerinden dolayı

her iki adaptasyon da
keratinosidi aynı şekilde üretir.

Hücreler matristen büyürler,

öldükleri deriden ortaya çıkıp su geçirmez
bir kılıf şeklinde sertleşirler.

İki keratin kaplama arasındaki ana fark

aslında sadece şekilleri,

bu şekilleri de hayvanların parmaklarının
ucundaki kemiğin şekline bağlıdır.

Pençelerde keratinosidlerin yatağı
dar bir parmak kemiğine uyar,

parmak ucunun etrafını sarmalar

ve koni şekilli bir yapı
oluşturmak için dışarı doğru yayılır.

Öte yandan, tırnakları olan hayvanların
çok daha geniş parmakları bulunur

ve keratinosidler geniş kemiklerinin
sadece üst yüzeyini kaplar.

Tırnaklar, muhtemelen
primatların fazla evrimleşip

becerikli parmaklara sahip olmalarının
bir yan etkisi olarak soylarını sürdürdü.

Ama primat atalarımızın doğal ortamları
hakkında bildiklerimiz göz önüne alınırsa

tırnakların kendi güçlü avantajlarıyla
ortaya çıktıkları daha muhtemel.

Orman örtüsünde yaşayan
yüksek sayıdaki bu primatların

geniş parmak kemikleri
ve devasa parmak tabanları

ince dalları yakalamak için uygundu.

Tırnaklar da bu tutuşu daha da geliştirdi.

Bastırmak için sert bir zemin bularak

primatlar ağaçlara daha fazla ulaşabilmek
adına ayak tabanlarını açabilirdi.

Ayrıca, tırnaklar tırmanma sırasındaki
basınç değişikliklerini saptamak için

ekstra zemin alanı sağlayarak
parmaklarının hassasiyetini geliştirdi.

Hassasiyet ile el becerisinin kombinasyonu

atalarımıza böcekleri, böğürtlenleri
ve tohumları yakalamak için

hassas motor becerisi ile ince dalları
sımsıkı kavramalarını sağladı.

Tırnakların evrimi ile karşı konulabilir
baş parmak ve ayak parmakları

birbirleriyle yakından bağlantılı.

Atalarımız ağaçlardan indikleri zaman

bu esnek beceri karmaşık araçlar yaratıp
onları ustalıkla kullanmalarını sağladı.

Geniş parmakların, pençeleri
taşıması muhtemel olsa bile

sivri uçları primatların sıradan işleriyle

çakışmış olabilir.

Pençeler bir şeyi delmek için,
patlatmak için ve tutmak için uygun

ama pençelerin uçları yakalamayı
zorlaştırıyor ve tehlikeli olabilir.

Yine de hem pençeler hem de tırnaklar
bazı beklenmedik şekillerde kullanırlar.

Deniz inekleri yiyeceklerini
kavramak için tırnaklarını kullanırlar

ve araştırmacılar, fillerin duymasına
yardımcı olması için

ayak tırnaklarının zemindeki titreşimi
hissettiği görüşündeler.

Bu arada, Madagaskar'daki
aye-aye maymunları gibi bazı primatların

tekrar edindikleri pençeleri var,
çok uzun olan bu uzantıları

ağaç dallarına ve gövdelerine
hafifçe vurmak için kullanırlar,

o sırada da yarasalara benzeyen
kulaklarıyla ağaç kovuklarını dinlerler.

Bir aralık olduğunu anlarlarsa
ağaca oyuk açarlar

ve iğne gibi olan orta
parmaklarıyla ağacı eşelerler.

Hayvanlar aleminde kullanılan
tüm tırnaklar ve pençelerin

inanılmaz biçimlerini
sadece yüzeysel olarak ele aldık.

Fakat bu adaptasyonlardan
hangisi daha iyi?

Bunun cevabını kesin olarak hiçbir zaman
açıklığa kavuşturamayabiliriz.