Zašto se Krivi toranj u Pizi ne sruši?

Pogledajte celu lekciju: https://ed.ted.com/lessons/why-doesn-t-the-leaning-tower-of-pisa-fall-over-alex-gendler

Godine 1990, italijanska vlada je okupila najbolje inženjere da stabilizuju Krivi toranj u Pizi. Taj poduhvat je više puta pokušavan tokom njegove osamstogodišnje istorije, međutim komjuterski modeli su otkrili da hitno mora nešto da se preduzme. Toranj bi se srušio, ukoliko bi dostigao ugao od 5,44 stepena - a u tom trenutku se naginjao 5,5 stepeni. Zbog čega Krivi toranj ima svoj čuveni nagib? Aleks Džendler istražuje istoriju ovog spomenika.

Lekcija: Aleks Džendler; režija: Aim Creative Studios.

Godine 1990, italijanska vlada
je okupila najbolje inženjere

kako bi stabilizovali čuveni Krivi toranj.

Tokom osamstogodišnje istorije tornja
bilo je mnogo pokušaja da se on ispravi,

ali kompjuterski modeli ove ekipe
su otkrili hitnost situacije.

Preptostavili su da će se toranj srušiti
ako dosegne ugao od 5,44 stepena -

a u tom trenutku se naginjao 5,5 stepeni.

Niko nije znao kako toranj i dalje stoji,
ali je kriza bila jasna:

morali su da reše problem
koji je vekovima zbunjivao inženjere

i morali su to da urade brzo.

Kako bismo razumeli situaciju,

od pomoći je da razmemo
zašto se toranj uopšte i nakrivio.

U XII veku, bogata pomorska republika Piza

se zaputila da trg sa katedralom
pretvori u veličanstvenu znamenitost.

Radnici su ulepšali
i proširili postojeću crkvu

i dodali su trgu
ogromnu kupolastu krstionicu.

Godine 1173, započeta je izgradnja
samostalne kampanile tj. zvonika.

Inženjeri i arhitekte tog doba
su bili majstori svog zanata.

Međutim, uprkos svom tom
inženjerskom znanju,

daleko manje su znali
o tlu na kom su stajali.

Ime Piza potiče od grčke reči
za „močvarnu zemlju”,

koja savršeno opisuje glinu, blato
i vlažni pesak pod površinom grada.

Drevni Rimljani su izlazili na kraj
sa sličnim uslovima

uz pomoć masivnih kamenih stubova

nazvanih pilonima koji su stajali
na stabilnom zemljinom kamenom tlu.

Međutim, arhitekte tornja su smatrali
da će temelji od tri metra biti dovoljni

za njihovu neveliku građevinu.

Na njihovu žalost, za manje od pet godina,

južna strana tornja
je već bila pod zemljom.

Takva promena u temeljima
bi obično bila fatalna greška.

Ukoliko bi radnici dodali još težine,

pritisak gornjih spratova
bi potopio građevinu

i nagib bi bio fatalno uvećan.

Međutim, skoro čitav vek
izgradnja je stajala na četvrtom spratu

dok je Piza srljala u sve duži rat.

Ova duga pauza je omogućila
tlu da se slegne

i kada je izgradnja
ponovo započeta 1272. godine,

temelji su bili
na nešto stabilnijoj podlozi.

Pod vođstvom arhtekte Đovanija di Simonea,

radnici su nadomestili manji nagib tornja

gradeći nekoliko narednih spratova
da budu viši sa južne strane.

Međutim, pod težinom dodatnih zidova
ta strana je još dublje tonula.

Dok su izgradili sedmi sprat i zvonik,

ugao nagiba je bio 1,6 stepeni.

Vekovima su inženjeri isprobavali
razne strategije da isprave nagib.

Godine 1838, iskopali su nogostup oko baze
kako bi ispitali potonule temelje.

Međutim, uklanjanjem potpornog peska,
nagib se samo pogoršao.

Godine 1935, Korpus italijanskih inženjera
je ubrizgao malter da ojača osnovu.

Međutim, malter nije nanesen
ravnomerno duž temelja

što je rezultiralo novim naglim potonućem.

Svi ovi neuspešni pokušaji,
zajedno sa temeljima koji stalno tonu

su gurali toranj
sve bliže prelomnoj tački.

A bez istinskog poznavanja
sastava zemljišta,

inženjeri nisu mogli da odrede
fatalni ugao tornja,

niti da pronađu način
da zaustave njegov pad.

U godinama nakon Drugog svetskog rata,

istraživači su razvili testove
da otkriju nedostajuće varijable.

A 1970. godine, inženjeri su izračunali
centar gravitacje nakrivljenog tornja.

S tim podacima i novom
kompjuterskom tehnologijom,

inženjeri su mogli da procene
čvrstinu tla, trajektoriju tornja,

kao i tačnu količinu iskopavanja
koja je potrebna da toranj opstane.

Godine 1992, ekipa je iskopala
dijagonalne tunele

kako bi uklonili 38 kubnih metara tla
ispod tornja blizu severnog kraja.

Potom su privremeno izbalansirali
građevinu sa 600 tona olovnih šipki

pre nego što su učvrstili bazu
čeličnim kablovima.

Više od šest vekova nakon izgradnje,

toranj je konačno ispravljen...
do nagiba od oko četiri stepana.

Niko nije želeo da se toranj sruši,

ali nisu ni želeli da izgube najčuveniju
karakteristiku ove znamenitosti.

Danas je ovaj toranj visok
55 ili 56 metara

i trebalo bi da bude stabilan
najmanje 300 godina

kao spomenik lepoti nesavršenosti.