Evelyn Glennie toont hoe te luisteren met je lichaam

In deze scherpe demonstratie illustreert de dove percussionist Evelyn Glennie hoe luisteren naar muziek meer inhoudt dan enkel de geluidsgolven op je trommelvlies laten inwerken.

Ik weet nog niet zeker of ik werkelijk

een snaredrum wil zien om negen uur ’s morgens.

Hoe dan ook, het doet mij deugd om een volle zaal te zien

en ik moet écht Herbie Hancock

en zijn collega's bedanken voor hun uitstekende presentatie.

Eén van de interessante dingen

is de combinatie van de rauwe hand op het instrument

en technologie, en wat hij zei over luisteren naar onze jonge mensen.

Mijn werk gaat helemaal over luisteren.

Mijn doel is om de wereld te leren luisteren.

Dat is mijn enige echte doel in het leven.

Het klinkt misschien eenvoudig, maar eigenlijk is het best een grote opdracht.

Want als je naar een muziekstuk kijkt – bijvoorbeeld

als ik gewoon mijn kleine motorfietszak open -- hebben we hier, hopelijk,

een muziekstuk dat op een blad staat, vol met allemaal kleine zwarte bolletjes.

We openen het blad en ik lees de muziek.

Technisch gezien kan ik dit lezen.

Ik zal de instructies volgen, de tempomarkeringen, de dynamiek.

Ik zal precies doen wat mij verteld wordt.

Omdat de tijd kort is

zal ik het stuk letterlijk spelen voor jullie, de eerste paar lijnen. Het is heel duidelijk.

Er is niets te moeilijk aan dit stuk.

Het vertelt mij dat de muziek zeer snel is.

Ik weet wanneer ik op de trommel moet spelen.

Ik weet welk deel van de stok ik moet gebruiken.

Het vertelt mij wat de dynamiek is.

Het vertelt mij ook dat het een trommel is zonder snaren.

Snaren op, snaren af.

Als ik deze muziek vertaal, krijgen we dit.

Enzovoort. Mijn carrière zou waarschijnlijk ongeveer vijf jaar duren.

Mijn taak als muzikant is alles doen wat niet op het blad staat.

Alles waar je geen tijd voor hebt om het van een leraar te leren,

of om er zelfs over te praten met een leraar.

Het zijn de dingen die je opmerkt als je niet echt bij je instrument bent,

die in feite zo interessant worden en die je wilt ontdekken

via dit piepkleine oppervlak van een trommel.

Dat was de ervaring van de vertaling. Nu zullen we de interpretatie ervaren.

Nu zal mijn carrière een klein beetje langer duren!

In zekere zin is het alsof ik naar jou kijk en

een vriendelijke, slimme, jonge vrouw zie met een roos topje aan.

Ik zie dat je een teddybeer vasthoudt, enzovoort, enzovoort.

Zo krijg ik een basisidee hoe jij in elkaar zit, waar je van houdt

wat je doet als beroep, enzovoort, enzovoort

Dat is maar de eerste indruk die ik krijg, en die we allemaal krijgen

als we echt kijken. We proberen te interpreteren,

maar eigenlijk is het zo ongelooflijk oppervlakkig.

Op dezelfde manier kijk ik naar muziek. Ik krijg een basisindruk.

Ik vraag mij af wat technisch moeilijk is, of wat ik wil doen.

Gewoon het basisgevoel.

Maar dat is niet genoeg.

Ik denk aan wat Herbie zei -- alsjeblieft luister, luister.

We moeten eerst naar onszelf luisteren, eerst en vooral.

Als ik speel, en ik hou de stok vast
-- ik laat de stok letterlijk niet los --

zal je heel wat schokken voelen opkomen via je arm.

Je voelt jezelf tamelijk
-- geloof het of niet --

afgesneden van het instrument en de stok,

hoewel ik de stok vrij stevig vasthoud.

Door hem stevig vast te houden, voel ik mij vreemd genoeg meer afgesneden.

Als ik gewoon loslaat en mijn hand, mijn arm, meer een ondersteuning laat zijn,

heb ik plots meer dynamiek met minder inspanning. Veel meer.

Ik voel me, eindelijk, één met mijn stok en één met de trommel.

Ik doe veel, veel minder.

Zoals ik tijd nodig heb met dit instrument,

heb ik tijd nodig met mensen om hen te kunnen interpreteren.

Niet gewoon hen vertalen, maar interpreteren.

Als ik enkel een paar lijnen van een muziekstuk speel,

waarbij ik mezelf als technicus zie --

iemand die in wezen een percussiespeler is ...

en zo verder. Als ik mezelf als muzikant zie ...

en zo verder. Er zit een klein verschil op, dat de moeite is -- (Applaus)

-- om over na te denken

Ik herinner mij dat ik op mijn twaalfde

op pauken en percussie begon te spelen. Mijn leraar zei:

"Wel, hoe gaan we dat doen? Muziek gaat om luisteren."

"Ja, akkoord. En wat is het probleem?"

Hij zei: "Hoe ga je dit horen? Hoe ga je dat horen?"

Ik zei: "Hoe hoor jij het?"

Hij zei: "Ik denk dat ik hierdoor hoor."

Ik zei: "Ik denk dat ik dat ook doe -- maar ik hoor ook via mijn handen,

via mijn armen, mijn kaken, mijn schedel, mijn buik, mijn borst, mijn benen en zo meer."

Onze les begon elke keer met trommels stemmen --

in het bijzonder de pauken of tympani --

tot een zo klein verschil in toonhoogte, iets zoals dit ...

zo'n kleine verschil. Dan geleidelijk ... en geleidelijk ...

en het is verbazingwekkend dat als je echt je lichaam opent,

en je hand opent om de vibratie te laten doorkomen,

dat je dan het allerkleinste verschil...

kan voelen met het kleinste deeltje van je vinger, daar.

Ik legde mijn handen dus op de muur van de muziekkamer

en zo luisterden we samen naar de geluiden van de instrumenten,

en probeerden écht te verbinden met de geluiden

veel, veel breder dan door gewoon voort te gaan op het oor.

Want het oor is onderhevig aan allerlei soorten dingen.

De kamer waar we ons bevinden, de versterking,
de kwaliteit van het instrument,

het type stokken, enzovoort, enzovoort.

Ze zijn allemaal verschillend.

Zelfde gewicht, maar verschillende klankkleuren.

Zo is het ook met ons mensen:

we hebben allemaal onze eigen kleine klankkleuren

die al deze uitzonderlijke persoonlijkheden maken,

en karakters en interesses en dingen.

Toen ik ouder werd, deed ik auditie voor de Royal Academy of Music in Londen,

en ze zeiden: "Nee, we accepteren jou niet, want we hebben geen idee

of een zogezegde 'dove' muzikant toekomst heeft."

Ik kon dat gewoon niet accepteren.

Daarom zei ik tegen hun: "Wel, als jullie mij weigeren --

om deze redenen,

in plaats van om mijn talent om te spelen, te begrijpen

en te houden van de kunst van het creëren van geluid --

dan moeten we heel hard nadenken over de mensen die jullie wel accepteren."

Het resultaat: eens ik over een kleine horde was, en tweemaal auditie had moeten doen --

accepteerden ze mij. Meer nog --

het veranderde de rol van de muziekinstellingen

doorheen heel het Verenigd Koninkrijk.

Onder geen beding mogen ze nog
een aanvraag weigeren op basis

van het feit of iemand geen armen of geen benen heeft --

ze zouden nog een blaasinstrument kunnen spelen als het op een staander stond.

Geen enkele omstandigheid wordt nog gebruikt om een aanvraag te weigeren.

Elke aanvraag moet beluisterd worden, ervaren worden

en op basis van de muzikale vaardigheid-- kan die persoon aanvaard worden of niet.

Als gevolg daarvan kwam er een extreem interessante

lichting studenten toe op de verschillende muziekinstellingen.

Velen van hen

vind je nu in de professionele orkesten over de hele wereld.

Het interessante hieraan is ook --

(Applaus) --

dat mensen niet alleen verbonden waren via geluid --

wij allemaal dus, en we weten heel goed dat muziek echt ons dagelijkse medicijn is.

Ik zeg muziek, maar ik bedoel eigenlijk geluid.

Want sommige van de bijzonderste dingen die ik ervaren heb

als muzikant -- stel dat je een 15-jarige jonge kerel hebt

die de meest ongelooflijke uitdagingen heeft,

die misschien zijn bewegingen niet kan controleren,

die misschien doof is, blind, enzovoort, enzovoort.

Plots, als die jonge kerel dicht bij het instrument zit,

en misschien onder deze marimba ligt,

en je speelt iets dat ongelooflijk orgel-achtig is, bijna --

Ik heb niet echt de juiste stokken, misschien --

maar iets zoals dit -- even verwisselen. (Muziek)

Iets dat zo ongelooflijk eenvoudig is --

maar hij zou iets ervaren dat ik niet ervaar

omdat ik boven het geluid sta.

Het geluid komt bij mij van deze kant.

Bij hem zou het geluid door de resonantiebuizen komen.

Als hier geen resonantiebuizen aan waren,
zouden we dit hebben --

hij zou dus een volheid van geluid ervaren, die jullie hier op de eerste rijen

niet zouden ervaren, en ook niet op de achterste rijen.

Elk van ons, afhankelijk waar we zitten,

zal het geluid helemaal anders ervaren.

Omdat we deelnemen aan het geluid,

en dat begint van bij het idee van het soort geluid dat ik wil maken --

bijvoorbeeld, dit geluid --

Hoor je iets?

Juist, omdat ik het niet eens aanraak.

Toch hebben we het gevoel dat er iets gebeurt.

Zoals wanneer ik bomen zie bewegen,

ik mij verbeeld dat die boom een ruisend geluid maakt.

Zie je wat ik bedoel?

Wat de ogen ook zien, er is altijd een geluid.

Er is dus altijd die enorme --

deze caleidoscoop van dingen om uit te putten.

Al mijn uitvoeringen zijn helemaal gebaseerd op wat ik ervaar,

niet door het leren van een muziekstuk, voortgaande op andermans interpretatie,

door alle mogelijke CD's te kopen van dat muziekstuk, en zo meer.

Omdat dat me niet genoeg geeft van iets dat zo rauw en essentieel is,

en waarvan ik het hele verhaal kan ervaren.

Misschien werkt deze dynamiek goed in bepaalde zalen,

maar gaan ze in andere zalen helemaal niets ervaren,

en zal mijn niveau van zacht, teer spelen

zo moeten zijn --

zie je wat ik bedoel? Deze explosie in toegang tot geluid,

vooral door de dove gemeenschap,

heeft niet alleen beïnvloed hoe muziekinstellingen,

hoe scholen voor de doven geluid behandelen. Niet alleen als een middel tot therapie --

alhoewel deelnemen aan de muziek

dat zeker ook is.

Specialisten akoestiek hebben diep moeten nadenken over het type zalen

die ze maakten. Er zijn maar een paar zalen in deze wereld

die een echte goede akoestiek hebben, durf ik te zeggen.

Daar bedoel ik mee dat je er absoluut alles wat je je maar kan voorstellen, kunt doen.

Van het kleinste, zachtste, zachtste geluid tot iets dat zo ruim is,

zo enorm, zo ongelofelijk! Er is altijd iets --

dat hier goed kan klinken, maar niet goed daar.

Het kan geweldig zijn hier, maar verschrikkelijk daarboven.

Het kan verschrikkelijk zijn hier, niet zo slecht daar, enzovoort, enzovoort.

Dus het is geweldig om een bepaalde zaal te vinden

-- waar je precies dat kan spelen wat je je voorstelt,

zonder dat het cosmetisch verbeterd is.

Daarom zijn specialisten akoestiek in gesprek met mensen die

doof zijn, en die deelnemen aan geluid.

En dit is interessant.

Ik kan je geen detail geven van wat er echt gebeurt

met deze zalen, maar het is gewoon het feit dat ze naar een groep mensen gaan

van wie we zoveel jaren gezegd hebben:

"Hoe kunnen die in hemelsnaam muziek ervaren? Ze zijn doof."

We zeggen dat gewoon, en we beelden ons in dat het dat is wat doofheid betekent.

Of we zeggen iets anders, en we beelden ons in dat het dat is wat blindheid betekent.

Als we iemand zien in een rolstoel, nemen we aan dat die persoon niet kan stappen.

Het kan zijn dat ze 3, 4, 5 stappen kunnen zetten. Voor hen is dat hetzelfde als kunnen stappen.

Een jaar later kunnen ze misschien twee stappen extra zetten.

Nog een jaar later drie extra stappen.

Dit zijn enorm belangrijke aspecten om over na te denken.

Als we naar elkaar luisteren,

is het ongelooflijk belangrijk dat we onze luistervaardigheden testen.

Om onze lichamen werkelijk te gebruiken als resonantiekamers. Stoppen met oordelen.

Voor mij, als muzikant die omgaat met 99 procent nieuwe muziek,

is het gemakkelijk te zeggen: "O ja, ik houd van dat stuk.

Oh nee, ik houd niet van dat stuk." En zo verder.

Ik vind gewoon dat ik die muziekstukken echt tijd moet geven.

Het kan zijn dat de chemie niet helemaal klopt tussen mij en dat bepaalde muziekstuk.

Maar dat geeft mij niet het recht om te zeggen dat het slechte muziek is.

Het is gewoon één van de mooie dingen aan muzikant zijn,

dat het ongelooflijk veranderlijk is.

Er zijn geen regels, geen juist, geen fout, deze manier, die manier.

Als ik jullie vraag om te klappen -- misschien kan ik dat doen.

Als ik gewoon kan zeggen: "Klap, alsjeblieft." En doe het geluid van donder na.

Ik ga ervan uit dat we allemaal al donder ervaren hebben.

Ik bedoel niet gewoon alleen maar het geluid,

ik bedoel écht luisteren naar die donder binnen in jezelf.

Probeer dat na te doen door te klappen. Probeer. Gewoon -- probeer, alsjeblieft.

(Geklap)

Zeer goed! Sneeuw. Sneeuw. Hebben jullie dat al ooit gehoord?

Publiek: Nee.

Evelyn Glennie: Wel, stop dan met klappen. (Gelach) Probeer opnieuw.

Probeer opnieuw. Sneeuw.

Zie je wel, jullie zijn wakker.

Regen. Niet slecht. Niet slecht.

Wat hier interessant is, is dat ik niet zo lang geleden,

exact dezelfde vraag aan een groep kinderen stelde.

Uitstekende verbeelding, heel erg bedankt.

Maar niemand van jullie is opgestaan uit zijn zetel om te bedenken:

"Juist! Hoe kan ik klappen? OK, misschien ...

-- misschien kan ik mijn juwelen gebruiken om extra geluid te maken.

Misschien kan ik andere delen van mijn lichaam gebruiken om extra geluid te maken."

Niet één van jullie dacht eraan om op een iets andere manier te klappen,

anders dan te blijven zitten in jullie stoelen en twee handen te gebruiken.

Net zoals wanneer we naar muziek luisteren,

gaan we ervan uit dat het allemaal hierlangs gevoed wordt.

Dit is hoe we muziek ervaren. Natuurlijk is het dat niet.

We ervaren donder -- donder, donder. Denk denk denk.

Luister luister luister. Nu -- wat kunnen we doen met donder?

Ik herinner mij mijn leraar. Toen ik net startte met mijn aller- allereerste les,

was ik voorbereid, met stokken, klaar om te beginnen.

In plaats van te zeggen: "Oké, Evelyn. Voeten een beetje uit elkaar,

armen min of meer in een hoek van 90 graden, stokken min of meer in een V-vorm,

houd deze hoeveelheid ruimte hier, enzovoort,

houd alsjeblieft je rug recht, enzovoort ." --

waardoor ik dan waarschijnlijk helemaal stijf en bevroren zou eindigen,

en niet in staat zou geweest zijn om te trommelen,

omdat ik teveel aan het denken was aan zoveel andere dingen. Hij zei:

"Evelyn, neem deze trommel mee voor zeven dagen, en ik zie je volgende week."

Mijn hemel! Wat moest ik doen? Ik had de stokken niet langer nodig,

ik mocht die stokken niet hebben.

Ik moest kijken naar een bepaalde trommel,

zien hoe hij gemaakt was, wat deze kleine uitsteeksels deden, wat de snaren deden.

Ik draaide hem ondersteboven, experimenteerde met het omhulsel, met de bovenkant,

met mijn lichaam, met juwelen

met allerlei soorten dingen.

Ik keerde terug met allerlei blauwe plekken en dat soort dingen,

maar niettemin, het was zo een ongelooflijke ervaring.

Want waar ter wereld ga je dat ervaren in een muziekstuk?

Waar ter wereld ga je dat in een studieboek ervaren?

We werkten dus nooit met echte studieboeken.

Eén van de dingen die we leren

als percussie-speler, in tegenstelling tot een muzikant,

is eenvoudige 'enkele slag'-roffels.

Zoals dit. En dan gaan we een beetje sneller en een beetje sneller en een beetje sneller.

En zo verder. Wat heeft dit stuk nodig?

Enkele slag-roffels. Waarom kan ik dat niet doen terwijl ik een muziekstuk leer?

Dat is precies wat hij deed.

Interessant, hoe ouder ik werd, toen ik voltijds student werd

aan een zogenaamde "muziekinstelling", gooide ik dat allemaal overboord.

We moesten studeren uit studieboeken.

Constant vroeg ik me af: waarom? Waar verwijst dit naar?

Ik moet een muziekstuk spelen. "Dit zal je helpen controle te verwerven!"

Hoe dan? Waarom moet ik dat leren? Ik moet het in verband brengen met een muziekstuk.

Ik moet iets vertellen.

Waarom oefen ik tromroffels?

Is het letterlijk om de controle, de hand-stok-controle? Waarom doe ik dat?

Ik heb een reden nodig,

en de reden moet zijn om iets te zeggen via de muziek.

Door iets te zeggen via muziek, wat neerkomt op geluid,

kunnen we allerlei dingen bereiken bij allerlei mensen.

Maar ik wil geen verantwoordelijkheid nemen voor jouw emotionele bagage.

Dat is jouw opdracht, als je door de zaal wandelt.

Omdat dat dan bepaalt wat en hoe we luisteren naar bepaalde dingen.

Ik kan me verdrietig, gelukkig, opgewonden of boos voelen wanneer ik

bepaalde muziekstukken speel, maar daarom wil ik nog niet noodzakelijk

dat jij precies hetzelfde voelt.

Alsjeblieft, de volgende keer dat je naar een concert gaat,

laat je lichaam toe zich te openen, sta je lichaam toe een resonantiekamer te zijn.

Wees je ervan bewust dat je niet hetzelfde zal ervaren als de muzikant.

De muzikant zit in de slechtst mogelijke positie voor het eigenlijke geluid,

zij horen het contact van de stok op de trommel,

of de hamer op het stuk hout, of de strijkstok op de snaar.

Of de adem die het geluid produceert van hout- en koperblazers.

Zij ervaren de rauwheid daar.

Maar toch ervaren zij iets dat zo ongelooflijk puur is,

dat er is voor het geluid echt ontstaat.

Merk alsjeblieft het leven op van het geluid na de eerste slag,

of adem. Ervaar de reis van dat geluid

zoals ik graag de hele reis had kunnen ervaren

van deze conferentie, in plaats van gewoon aan te komen gisterenavond.

Ik hoop dat we misschien een paar dingen kunnen delen naarmate de dag vordert.

Maar dank je wel dat jullie mij hier wilden ontvangen!

(Applaus)