Што го прави зборот вистински

Можеме да расправаме за тоа дали жаргоните ‘hangry,’ ‘defriend’ и ‘adorkable’ пополнуваат значајни празнини во англискиот јазик иако не се појавуваат во речник. Навистина, кој всушност одлучува кои зборови ќе се стават на овие грижливо чувани страници? Ен Керзан, историчар на јазик, на симпатичен начин се осврнува на луѓето кои стојат зад речниците и на промените кои постојано се случуваат.

Најпрво треба да започнам да ви кажувам

за мојот социјален живот

кој може нема да ви се чини релевантен,

но е релевантен.

Кога ме запознаваат луѓето на забави

и дознаваат дека сум професор по англиски

и специјализирав за јазици,

генерално реагираат на два начина.

Едни изгледаат исплашено.
(Смеа)

Честопати велат:

„Да внимавам што ќе речам.

Сигурно ќе ја забележиш секоја грешка.“

И престануваат да зборуваат.
(Смеа)

И чекаат да заминам

и да зборувам со некој друг.

Другите пак,

изгледаат заинтересирани

и велат:

„Tокму со ваква личност
сакам да зборувам.“

Потоа ми кажуваат

што сè се случува со англискиот јазик.

(Смеа)

Пред неколку недели бев на една вечера

и човекот кој седеше десно од мене

почна да ми кажува за секој можен начин

на кој англискиот јазик е деградиран
на интернет.

Го спомена Фејсбук и рече:

„ Отстрани од пријатели?“
-Дали е овој вистински израз?“

Сакам да застанам малку на ова прашање:

Што го прави зборот вистински?

Мојот познаник и јас знаеме

што значи изразот „отстрани од пријатели“,

но кога станува фразата
„отстрани од пријатели“

вистинска?

Кој е овластен да ги прави тие видови

на официјални промени во јазикот?

За овие прашања сакам да зборувам денес.

Повеќето луѓе кога велат
дека зборот не е вистински

сметаат дека зборот го нема

во стандардниот речник.

Тоа, се разбира иницира и други прашања,

меѓу другите, кој пишува речници?

Пред да одам подалеку,

да ви ја објаснам
мојата улога во сето ова.

Јас не пишувам речници.

Но, јас собирам нови зборови

исто како и составувачите на речници,

и важноста да се биде историчар

на англискиот јазик

е тоа што морам ова да го наречам
„истражување“.

Кога предавам историја на ангискиот јазик,

барам студентите да ме научат

2 нови жаргони пред
да го почнам часот.

Низ годините научив

одличен жаргонски јазик,

вклучувајќи "hangry“-

(Аплауз)

кога некој е напнат (cranky)

бидејќи е гладен (hungry),

или "adorkable,"

за прекрасен ( adorable)

на чуден начин ( dorky ).

Очигледно, одлични зборови кои пополнуваат

значајни празнини во англискиот јазик.

(Смеа)

Но, колку се тие вистински

ако ги користиме како жаргони

а ги нема во речници?

Да се свртиме кон речниците.

Ќе го прикажам ова со раце.

Колкумина од вас сè уште

се осврнувате на речници,
книжни или дигитални?

Ок-изгледа повеќето од вас.

Второ прашање, пак со раце:

кој од вас некогаш видел

кој го издал речникот што го користите?

ОК-неколкумина.

Знаеме дека има човек

зад секој речник,

но не знаеме кој е тој човек.

Всушност, ме фасцинира ова.

Дури и најкритичните луѓе

не се многу критични кон речниците,

не ги разликуваат

и не поставуваат низа прашања

за тоа кој ги издал.

Помислете на фразата

„Погледни во речникот“,

што укажува дека сите речници

се всушност исти.

Земета ја студентската библиотека,
на пример,

кога одите во читална

и има голем, комплетен речник

на пиедестал, на почесно место,

отворен за да можете да пристапите

и добиете одговори.

Не ме сфаќајте погрешно,

речниците се одлични извори,

но тие се човечки

и не се безвременски.

Ме погодува како наставник

тоа што ги учиме студентите
критички да пристапуваат

кон секој текст што го читаат,
секоја веб страна што ја посетуваат,

освен речниците

кои ги третираме како да се без автори,

дојдени не знаеме од каде
за да ни дадат одговори

за вистинското значење на зборовите.

Ако ги запрашате издавачите на речниците,

ќе ви кажат дека

се обидуваат да држат чекор

со промените во јазикот.

Внимаваат што велиме и што пишуваме

и се обидуваат да откријат
што може да остане

а што може да се заборави.

Мора да се коцкаат,

бидејќи сакаат да бидат први

и да создаваат зборови

како LOL (гласно смеење),

но не сакаат тие да звучат помодарски

и да вклучат зборови кои се непроменливи

и мислам дека зборот кој го бараат

е YOLO- еднаш се живее.

Понекогаш се среќавам
со издавачите на речници

и ќе ве изненади едно

од местата каде се среќаваме.

Секој јануари одиме

на собирот на американското
друштво за дијалекти,

каде покрај другото,

гласаме за зборот на годината.

Доаѓаат околу 200-300 луѓе,

најдобрите лингвисти во Америка.

Да ви ја доловам атмосферата на собирот,

се случува непосредно пред "happy hour".

Секој присутен може да гласа.

Најважното правило е

да се гласа со една рака.

Порано, некои од победниците беа:

„твит“ во 2009

и „хаштаг“ во 2012.

"Chad" (гласачки обележја) беше
збор на годината во 2000-та,

бидејќи кој знаеше што значеше
зборот пред 2000-та

и WMD во 2002
(оружје за масовно истребување).

Имаме и други категории за кои гласаме.

Мојата омилена категорија

е најкреативниот збор на годината.

Минати победници во оваа категорија се:

"recombobulation area," (комфор зона)

што се наоѓа на аеродромот во Милвоки
каде после контролата

може да чувствувате комфорно.

(Смеа)

Може да го ставите ременот пак,

да го вратите компјутерот во торбата.

Друг мој омилен збор од ова гласање е

"multi-slacking."

(Смеа)

"Мulti-slacking“ значи

да се отворат повеќе прозорци
на компјутерот

за да изгледа дека работите

кога всушност губите време на интернет.

(Смеа) (Аплауз)

Дали овие зборови ќе се
заджат во употреба? Апсолутно не!

Направивме и некои сомнителни избори,

на пример во 2006-та

кога зборот на годината беше „плутониран“,

со значење „деградиран“.

(Смеа)

Но, некои од минатите победници

сега изгледаат безначајни

како "app"

или „е-“ како префикс

и „гугла“ како глагол.

Неколку недели пред гласањето,

државниот универзитет Лејк Супериор

издава листа на забранети
зборови за годината.

Интересно е дека постои

прилично големо совпаѓање

помеѓу нивната листа и нашата листа

за збор на годината,

и ова е бидејќи ја забележуваме
истата работа.

Забележуваме зборови кои
почнуваат да се истакнуваат.

Се работи за прашање на ставови.

Дали ви пречат јазични новини и промени

или пак ви е интересно и забавно,

вредно за проучување

како дел од живиот јазик?

Листата на универзитетот Лејк Супериор

ја продолжува во англискиот јазик
долгата традиција

на поплаки во врска со новите зборови.

Еве на пример, Дин Хенри Алфорд во 1875-та

бил загрижен дека „посакуван“
или „посакувана“

е навистина ужасен збор.

Во 1766 Бенџамин Франклин

напишал писмо до Дејвид Хјум

посочувајќи го зборот
„колонизира“ како лош.

Низ годините гледаме загриженост

заради новиот изговор.

Семјуел Роџерс во 1855-та

бил загрижен за новиот, модерен изговор

за кој сметал дека е навредлив

и вели:„Како да не беше
доволно лош контемплира,

сега од балкон ми се лоши.

(Смеа)

Зборот е позајмен од италијанскиот

и се изговарал бал-КО-не.

Овие забелешки сега ни звучат чудно

ако не и "adorkable". (прекрасно+чудно)
(Смеа)

Но,еве за што се работи:

ние сè уште сме загрижени
за промените во јазикот.

Имам цело досие од новински написи

во мојата канцеларија

во кои се изразува загриженост
за неприфатени зборови

кои не треба да се во речниците

вклучително " LOL"

кога влезе во Оксфорд речниците

и „отстрани од пријатели“

кога влезе во американскиот
Оксфорд речник.

Исто имам написи за загриженост

во врска со "invite“ (кани) како именка,

"impact" (влијае) како глагол

зашто само забите можат
да бидат импактирани,

а „поттикнување“ е опишано како

досадно,бирократско, неточно изразување.

Не затоа што издавачите

ги игнорираат овие ставови за јазикот.

Тие се обидуваат да ни дадат
објаснување за зборовите

кои се сметаат за жаргони или неформални,

или навредливи, најчесто
со ознаки на користење

но тие се често нејасни

зашто објаснуваат што правиме,

и знаат дека често го земаме речникот

за да видиме како да го употребиме зборот

правилно и соодветно.

Како одговор на тоа
речникот Американ Херитиџ

додаде ознаки за користење.

Овие ознаки се појавуваат
со зборови

кои се проблематични

а проблематични се затоа што

го менуваат значењето.

Ознаките содржат човечки одлики,

и сметам дека ние
како корисници на речници

не сме во доволна мера свесни

за тие човечки одлики.

За да појаснам,

ќе видиме пример,

но прво да објаснам што
се обидуваат издавачите

да прават со овие ознаки на користење.

Помислете на зборот „прегледува“

и како го користите.

Сигурно многумина помислувате

на брзо препрочитување на текст.

Некои од вас можеби ќе вклучат и одење

зашто може да прегледувате
и полици во продавница

или нешто слично.

Ќе се изненадите да чуете

дека во повеќето стандардни речници

првата дефиниција е „чита внимателно“

или проучува.

Така најпрво го објаснува
Американ Херитиџ.

Второто објаснување е брзо, кратко читање

а веднаш до него стои
„проблем со користење“.

(Смеа)

Потоа додаваат ознака за користење

која вреди да се види.

Еве ја ознаката за користење:„

„Прегледува“ долго значеше темелно чита“.

Но зборот често се користи послободно

со едноставно значење „чита“.

Другото значење на зборот
„летимично чита“

традиционално се смета за грешка

но резултатите на нашето
гласање покажуваат

дека станува прифатливо.

Кога ги прашаа за реченицата:

„Имав само миг брзо да го
прегледам упатството,“

66% од Комисијата за употреба

го сметаа за неприфатливо во 1988 год.

58% во 1999,

а 48% во 2011-та.

Ах, Комисијата за употреба,

тоа тело од доверба составено
од јазични стручњаци

кои стануваат поблаги во критериумите.

Се надевам дека во моментов си велите:

„Чекај кој е во таа Комисија за употреба?

И зошто се важни нивните изјави?“

Ако погледнете на предната страна

на Американ Херитиџ

ќе ги видите имињата на луѓето

кои се во Комисијата за употреба.

Но, кој гледа на почетната страна?

Има околу 200 луѓе во Комисијата.

Тука има академици,

новинари, креативни писатели.

Има и луѓе од Врховниот суд

и неколку лингвисти.

Од 2005-та на листата е и моето име.

(Аплауз)

Еве што можеме да сториме за вас.

Може да ви претставиме

низа на мислења за спорна употреба.

Тие се, и треба да бидат
нашите овластувања.

Ние не сме јазична академија.

Еднаш годишно добивам гласачко ливче

и ме прашуваат дали новите употреби,

новиот изговор и новите значења
се прифатливи.

Ева што правам за да одговорам
на гласачкото ливче.

Слушам што зборуваат и пишуваат луѓето.

Не го слушам сопствениот глас дали

ми се допаѓа или не нешто
во врска со англискиот јазик.

Ќе бидам искрена:

Не го сакам зборот „влијателен“,

но тоа не е важно во смисла

дали „влијателен“ ќе се прифати
во употреба

и сè повеќе ќе се прифаќа во
пишувана прозна форма.

За да бидам одговорна,

одам да ја видам употребата,

што опфаќа пребарување

на онлајн датотеки како Гугл книги

Ако го побарате „влијателен“ на Гугл книги

еве што ќе најдете.

Изгледа дека „влијателен“

е мошне корисен

за одреден број писатели,

и станал сè покорисен

последните 20 години.

Сега, ќе има промени во јазикот

кои нема секому да му се допаднат.

Ќе има промени и таму каде што ќе речете:

„Навистина?

Мора јазикот да се менува на тој начин?

Јас велам

дека треба да сме внимателни

со одлуката дека промените се ужасни,

да не брзаме со наметнување

на другите нешто што нам
ни се допаѓа или не

и треба да се олабавиме

во однос на мислењето дека
англискиот јазик е во невоља.

Не е. Тој е богат, динамичен и исполнет

со креативноста на оние кои го зборуваат.

Гледајќи назад, фасцинантно ни звучи

дека зборот „фино“ некогаш
значел будалесто,

а зборот „десеткува“

значел убивање на секој десетти.

(Смеа)

Сметаме дека Бен Франклин бил луд

што бил загрижен дека „забележи“
станал глагол.

Знаете што?

Прилично глупаво ќе звучиме за 100 години

што сме загрижени
за „влијае“ како глагол.

и „покани„ како именка.

Јазикот нема да се смени толку брзо

што не ќе можеме да се носиме со него.

Јазикот не функционира на тој начин.

Се надевам,

нема да сметате дека јазичните промени
се загрижувачки

туку забавни и фасинантни,

како што сметаат и издавачите.

Верувам дека ќе уживате да сте дел

од креативноста која постојано
го преобликува

нашиот јазик и го одржува моќен.

Па, како влегува збор во речникот?

Влегува зашто го користиме

и продолжуваме да го користиме

а издавачите внимаат на нас.

Ако мислите:„Ајде сите да одлучуваме

што значат зборовите,“

јас би рекла: „Да, така е.

Отсекогаш било така.“

Речниците се прекрасен извор и водич

но не постои објективен
авторитет за речник

кој е врховен судија
за значењето на зборовите.

Ако заедница на говорници
го употребуваат зборот

и знаат што значи, тогаш тој е вистински.

Тој збор може да е жаргон,

може да е неформален,

може да е збор за кој мислите дека

е нелогичен или непотребен,

но зборот кој сите го користиме,

тој збор е реален.

Ви благодарам!

(Аплауз)