< Return to Video

هانس ڕۆسلین دەربارەی ڤایرۆسی دژە بەرگری لەش: ڕاستەیە تازەکان و داتا سەرنڕاکێش و بینراوەکان

  • 0:00 - 0:00
    چەپڵە لێدان
  • 0:06 - 0:11
    نهخۆشی(ئایدز) لهساڵی ١٩٨١ دۆزرایهو و ڤایرۆسهکهش لهساڵی ١٩٨٣
  • 0:11 - 0:13
    ئهم خشتهیه ئهوهتان نیشان دهدات
  • 0:13 - 0:17
    که بڵاوبوونهوهی ئهم ڤایرۆسه لهساڵی ١٩٨٣ لهجیهاندا چۆن بوو
  • 0:17 - 0:19
    یان چۆن ئێمه دهی خهمڵێنین که چۆن بووه
  • 0:19 - 0:21
    ئهوهی که لیرهدا نیشانی دهدهین ئهوهیه
  • 0:21 - 0:28
    لهم تهوهرهدا، من گهنجانی توش بوو نیشان دهدهم
  • 0:28 - 0:33
    وه لهم تهوهرهدا، داهاتووی تاکه کهسێک به دۆلار نیشان دهدهم
  • 0:33 - 0:37
    قهبارهی ئهم ههڵاوسانه، ئهم قهبارانهی ئێره
  • 0:37 - 0:40
    که توش بووان لهههر وڵاتێک نیشان دهدات
  • 0:40 - 0:42
    وه ڕهنگه که (کیشوەرەکە ) نیشان دهدات
  • 0:42 - 0:44
    ئێستا، دهتوانن ئهمهریکا لهساڵی ١٩٨٣ ببین
  • 0:44 - 0:47
    ڕێژهیهکی کهمی توش بووانی ههبووه
  • 0:47 - 0:51
    بهڵام بۆ کۆمهڵگهیهکی گهوره، هێشتا قهبارهیهکی ههڵاوساوی لهم جۆره ههیه
  • 0:51 - 0:54
    ژمارهیهکی زۆر خهڵک توش بوو له ئهمهریکا
  • 0:54 - 0:56
    لهبهشی سهرهرهوه، ئۆگهندا دهبینن
  • 0:56 - 0:59
    نزیکهی (%٥) یان توش بوو
  • 0:59 - 1:02
    لهگهڵ ئهوهی که وڵاتێکی بچوکه، ههڵاوسانهکه زۆره
  • 1:02 - 1:07
    لهوانهیه ئهوان زۆرترین توش بوانیان ههبووبێت له جیهاندا
  • 1:07 - 1:09
    چی ڕویدا؟
  • 1:09 - 1:11
    ئێوه لهو هێڵکارییه تێگهیشتوون
  • 1:11 - 1:14
    ئێستا له (٦٠) چرکهی داهاتوودا
  • 1:14 - 1:17
    باسی بڵاوبونهوهی نهخۆشی ئایدز دهکهین لهجیهاندا
  • 1:17 - 1:20
    بهڵام، سهرهتا داهێنراوێکی تازهم پێیه لێره
  • 1:22 - 1:25
    پێکهنین
  • 1:27 - 1:31
    من تیشکی لهیزهرهکهم پتهو کردووه
  • 1:31 - 1:34
    پێهنین
  • 1:34 - 1:37
    چهپڵه لێدان
  • 1:40 - 1:44
    کهواته، ئامادهی، جێگیربه، بڕۆ
  • 1:44 - 1:48
    یهکهم، بهرزبونهوهیهکی خێرا له ئۆگهندا و زیمبابۆی دا ههیه
  • 1:48 - 1:50
    بهم شێوهیه بهرزبوونهتهوه
  • 1:50 - 1:54
    له ئاسیا، یهکهم وڵات که بهقورسی تووش بوو، تایلهند بوو
  • 1:54 - 1:56
    ئهوان گهیشتنه یهک بۆ دوو له سهدا
  • 1:56 - 1:58
    دوایی. ئۆگهندا دهستی کرد به کشانهوه
  • 1:58 - 2:00
    بهڵام زیمبابۆی بهرهو ههڵکشان ڕۆیشت
  • 2:00 - 2:04
    وه دوای چهند ساڵێک باشوری ئهفهریقا بهرزبونهوهیهکی زۆری (شێرپهنجه )ی بهخۆوه بینی
  • 2:04 - 2:06
    تهماشاکه، لههیندستان ژمارهیهکی زۆر توش بوون
  • 2:06 - 2:08
    بهڵام ئاستێکی نزمی ههبوو
  • 2:08 - 2:10
    ئهوه بهههمان شێوه لێره ڕویدا
  • 2:10 - 2:13
    دهبینی ئۆگهندا بهرهو خوارهوه دیت، زیمبابۆی بهرهو خوارهوه دێت
  • 2:13 - 2:15
    ڕوسیا بهرهو یهک لهسهدا ڕۆیشت
  • 2:15 - 2:18
    له دوو بۆ سێ ساڵی ڕابردوودا
  • 2:18 - 2:22
    ئێمه گهیشتوینهته بڵاوبونهوهیهکی هاوسهنگی ئایدز لهجیهاندا
  • 2:22 - 2:25
    ئهوه (٢٥) ساڵی خایاند
  • 2:25 - 2:28
    بهڵام، حاڵهتی هاوسهنگی ئهوه ناگهیهنێت شتهکان بهرهو باشتر دهڕۆن
  • 2:28 - 2:31
    تهنها ئهوهیه که شتهکان بهرهو خراپتر ڕۆشتن وهستاون
  • 2:31 - 2:35
    هاوسهنگییهکی کهم یان زۆری ههیه
  • 2:35 - 2:39
    لە (%١)ی دانیشتوانی گهنجی جیهان توشی ئایدز بوون
  • 2:39 - 2:42
    که دهکاته (٣٠ بۆ ٤٠) ملیۆن خهڵک
  • 2:42 - 2:44
    ههموو کالیفۆڕنیا -- ههرکهسێک
  • 2:44 - 2:46
    ئهوه کهمتر یان زیاتره که ئهمڕۆ لهجیهاندا ههیه
  • 2:46 - 2:51
    ڕێگهم بدهن بهخێرایی بگهڕێمهوه بۆ باسی بۆتسوانا
  • 2:51 - 2:55
    بۆتسوانا -- وڵاتێکی داهات مام ناوهند لهبهشی سهرهوهی ئهفهریقا
  • 2:55 - 2:58
    حکومهتێکی دیموکرات و ئابوری یهکی باش
  • 2:58 - 3:00
    وه ئهم بوو که لهوێ ڕویدا
  • 3:00 - 3:02
    بهڕێژهیهکی نزم دهستیان پێکرد، ئهوان زۆر بهرزبوونهوه
  • 3:02 - 3:05
    ئهوان گهیشتنه لوتکه لهساڵی ٢٠٠٣
  • 3:05 - 3:07
    وه ئێستا هاتۆته خوار لهو ئاستهدا
  • 3:07 - 3:09
    بهڵام، ئهوان بههێواشی بهرهو ڕوخان دهڕۆن
  • 3:09 - 3:11
    چونکه له بۆتسوانا، لهگهڵ حکومهتێک و ئابورییهکی باشدا
  • 3:11 - 3:14
    ئهوان دهتوانن خۆیان لهگهڵ خهڵک بگونجینن
  • 3:14 - 3:17
    ئهگهر ئهو خهڵکانهی که توش بوون چارهسهر بکرێن، ئهوان بههۆی ئایدزهوه نامرن
  • 3:17 - 3:20
    ئهم ڕێژانه نایهنه خوارهوه
  • 3:20 - 3:22
    چونکه خهڵك دهتوانێت بژی(١٠) بۆ (٢٠) ساڵ
  • 3:22 - 3:25
    ئێستا چهند کێشهیهک ههیه له ئهم شێوازی مهتری یه
  • 3:25 - 3:29
    بهڵام وڵاته زۆر ههژارهکانی ئهفهریقا، وڵاته داهات کهمهکانی بهشی خوارهوه
  • 3:29 - 3:35
    تێکڕاکانی ئهوانهی که توش بوون بهخێرایی دێنه خوارهوه
  • 3:35 - 3:37
    چونکه هێشتا خهڵک ههر دهمرن
  • 3:37 - 3:40
    سهرهڕای چارهسهری دوور
  • 3:40 - 3:43
    ههموو خهڵک چارهسهریان وهرنهگرتووه
  • 3:43 - 3:45
    وه لهناو ئهوانهی چارهسهریان وهرگرتووه له وڵاتانی ههژاردا
  • 3:45 - 3:48
    دوای دوو ساڵ تهنها (%٦٠)یان لهسهر چارهسهر ماونهتهوه
  • 3:48 - 3:52
    شتێکی ڕاستهقینه خوازانه نیه بۆ وهرگرتنی چارهسهره بهدرێژایی ژیان
  • 3:52 - 3:54
    بۆ ههموو کهسێک لهوڵاته زۆر ههژارهکان
  • 3:54 - 3:57
    بهڵام، ئهوه زۆر باشه که ئهوهی کراوه بکرێت
  • 3:57 - 4:01
    بهڵام، گرنگیهکه گهڕاوهتهوه بۆ قهدهغهکردن
  • 4:01 - 4:04
    تهنها لهڕێگهی وهستانی گواستنهوهیه
  • 4:04 - 4:07
    که جیهان دهتوانێت خۆی لهگهڵدا بگونجێنێت
  • 4:07 - 4:09
    دهرمان زۆر گرانه --ئێمه (ڤاکسین) مان ههیه
  • 4:09 - 4:12
    یان کاتێک (ڤاکسینهکه ) چارهسهرهکه وهردهگرین، ئهوه شتێکی کاریگهرتره
  • 4:12 - 4:14
    بهڵام دهرمان زۆر گرانه بۆ کهسانی ههژار
  • 4:14 - 4:16
    نهک تهنها دهرمانهکه خۆی، بهڵکو چارهسهر کردنهکه
  • 4:16 - 4:18
    وه ئهو چاودێرییهی که پێویسته ههبێت
  • 4:20 - 4:23
    لهبهرئهوه، کاتێک تهماشای شێوازهکه دهکهین
  • 4:23 - 4:25
    زۆر بهڕونی شتێک دهردهکهوێت
  • 4:25 - 4:27
    ئیوه بڵقی شین دهبینن
  • 4:27 - 4:29
    خهڵک دهڵێت ئایدز له ئهفوریقا زۆره
  • 4:29 - 4:32
    من دهڵێم، ئایدز له ئهفهریقا زۆر جیاوازه
  • 4:32 - 4:36
    تۆ بهرزترین ئاستی ئایدز لهجیهاندا دەدۆزیتەوە
  • 4:36 - 4:38
    له وڵاتانی ئهفهریقا دهیبینی
  • 4:38 - 4:40
    وه هێشتا دهیبینن سهنیگال لهبهشی خوارهوهیە
  • 4:40 - 4:42
    که ههمان ڕێژهی ئهمهریکای ههیه
  • 4:42 - 4:44
    وه مهدهشقه دهبینن
  • 4:44 - 4:46
    زۆربهی وڵاتانی ئهفهریقا دهبینن
  • 4:46 - 4:49
    کهههمان ئاستی نزمی جیهانیان ههیه
  • 4:49 - 4:53
    ئهوه لێکدانهوهیهکی باش نیه که یهک ئهفهریقا ههیه
  • 4:53 - 4:55
    شتهکان له ئهفهریقا بهیهک ئاڕاستهدا دهڕۆن
  • 4:55 - 4:57
    پێویسته ئهوه ڕاگرین
  • 4:57 - 5:00
    ئهوه بێ ڕێزییه و زیرهکانه نییه
  • 5:00 - 5:02
    بهو شێوهیه بیربکهینهوه
  • 5:02 - 5:06
    چهپڵه لێدان
  • 5:06 - 5:09
    بهختێکی باشم ههبوو که لهئهمهریکا بژیم و کاربکهم
  • 5:09 - 5:13
    بۆم دهرکهوت که شارهی (سالتی لهیک) و شاری (سان فرانسیسکۆ) که جیاوازن
  • 5:13 - 5:15
    پیکهنین
  • 5:15 - 5:18
    کهواته ئهوه له ئهفهریقا زۆر جیاوازه
  • 5:18 - 5:20
    بۆچی ئهوهنده بهرزه؟ ئایه ئهوه شاره؟
  • 5:20 - 5:22
    نهخێر، تهماشای ئێره بکه
  • 5:22 - 5:25
    شهڕ کۆنگۆی لهبهشی خوارهوه بۆ (%٢،٣،٤)بهش کردووه
  • 5:25 - 5:29
    ئهمە زامبیای ئاشتی خوازه دراوسێی ئهوه، لە (%١٥)یه
  • 5:29 - 5:32
    توێژینهوهیهکی باش دهردهچێت سهبارهت به ئاوارهکانی کۆنگۆ
  • 5:32 - 5:34
    ئهوان بهڕێژهی (%٢،٣) توش بوون
  • 5:34 - 5:36
    وه له زامبیای ئاشتی خواز زۆر زیاتره
  • 5:36 - 5:38
    ئێستا توێژینهوهکان زۆر بهڕونی ئهوه نیشان دهدهن
  • 5:38 - 5:41
    که شارهکان سامناکن، ئهو زهوت کردنانه سامناکن
  • 5:41 - 5:44
    بهڵام، ئهمانه له ئهفهریقا بهرهو ئاستێکی بهرز ناڕۆن
  • 5:44 - 5:46
    کهواته ههژارییه؟
  • 5:46 - 5:48
    باشه، ئهگهر تهماشای ئاستی بهرز بکهی
  • 5:48 - 5:50
    له پارهی زیاتر دهچێت، ئایدزی زیاتر
  • 5:50 - 5:53
    بهڵام، ئهوه زۆر ئاسانه
  • 5:53 - 5:55
    با بهرهو خوارهوه بچین و تهماشای تانزانیا بکهین
  • 5:55 - 5:59
    تانزانیا دهکهم به پێنج داهاتی گرووپهوه
  • 5:59 - 6:01
    لهبهرزترین داهاتهوه بۆ نزمترین داهات
  • 6:01 - 6:03
    وه ئهوهتا
  • 6:03 - 6:06
    ئهوانهی که داهاتیان بهرزه، دهڵێم دهوڵهمهندهکان
  • 6:06 - 6:08
    ڕێژهیهکی بهرزی ئایدزیان ههیه
  • 6:08 - 6:11
    جیاوازییهکهی (%١١)ه وه بۆ (%٤) دادهبهزێت
  • 6:11 - 6:13
    ڕێژهکه لهناو ئافرهتهکاندا زیاد دهبێت
  • 6:13 - 6:17
    شتی زۆر ههیه کهئێمه بیرمان لێکردۆتهوه که توێژینهوهی باش
  • 6:17 - 6:20
    ئهنجام دراوه لهلایەن دهزگاکان و توێژهرهوه ئهفهریقییهکان
  • 6:20 - 6:23
    پێکهوه لهگهڵ توێژهرهوه نێودهوڵهتییهکان، ئهوه نیشان دهدات که بابهتهکه ئهوه نییه
  • 6:23 - 6:25
    ئهمه جیاوازییهکه لهنێوان تانزانییا دا
  • 6:25 - 6:27
    ناتوانم نیشاندانی کینیا پشت گوێ بخهم
  • 6:27 - 6:29
    تهماشای کینیا بکه
  • 6:29 - 6:31
    کینیام بۆ ههرێمهکانی دابهش کردووه
  • 6:31 - 6:33
    بهم شێوهیه دهڕوات
  • 6:33 - 6:36
    تهماشای جیاوازی لهیهک وڵاتی ئهفهریقا بکه
  • 6:36 - 6:39
    لهئاستێکی زۆر نزمهوه دهڕوات بۆ ئاستێکی بهرز
  • 6:39 - 6:42
    وه زۆربهی ههرێمهکانی کینیا بێ هێزن
  • 6:42 - 6:44
    که دوای چی دهبێت؟
  • 6:44 - 6:48
    بۆچی ئهو ئاسته بهرزانه لهچهند وڵاتێک وا دهبینن؟
  • 6:48 - 6:51
    چهند شێوازێکی هاوبهش ههیه
  • 6:51 - 6:54
    بهکارهێنانی (کۆندۆم) کهمه
  • 6:54 - 6:57
    وه جیاوازی تهمهنی ڕهگهزهکان
  • 6:57 - 7:00
    ئهوهتا، پیاوێکی بهتهمهن دهیهوێت سێکس لهگهڵ ئافرهتێکی گهنجتر بکات
  • 7:00 - 7:03
    ڕێژهیهکی بهرز له ئافرهتان گهنج دهبینن زیاتر له پیاوان
  • 7:03 - 7:05
    لهزۆربهی وڵاتانی توش بوودا
  • 7:05 - 7:07
    بهڵام ئهمانه دهکهوێته کوێوه؟
  • 7:07 - 7:09
    من بڵقهکان دهگۆڕم بۆ نهخشهیهک
  • 7:09 - 7:13
    تهماشا بکه، ڕێژهی بهندی توش بووان لە (%٤)ی ههموو دانیشتوانه
  • 7:13 - 7:16
    وە له (%٥٠)یان نهخۆشی ئایدزیان ههڵگرتووه
  • 7:16 - 7:19
    ئایدز لهههموو جیهاندا ههیه
  • 7:19 - 7:21
    تهماشابکه، تۆ لێره بڵقت لهههموو جیهاندا ههیه
  • 7:21 - 7:24
    بهڕازیل ڕێژهیهکی زۆر توشبوانی ئایدزی ههیه
  • 7:24 - 7:27
    له وڵاتانی عهرهبی ڕێژهیهکی زۆر نییه، بهڵام ئێران تاڕادهیهک بهرزه
  • 7:27 - 7:31
    ئالودەبوو بە هیرۆین ههیه و ههروهها (سۆزانی)(داوێن پیس) یشیان ههیه
  • 7:31 - 7:33
    هندستان زۆرێک لهوانهی ههیه چونکه دانیشتوانیان زۆره
  • 7:33 - 7:35
    باشوری ڕۆژههڵاتی ئاسیا و.دواتریش
  • 7:35 - 7:37
    بهڵام بهشێک له ئهفهریقا ههیه
  • 7:37 - 7:39
    لهههمان کاتدا، شته قورسهکه ئهوهیه
  • 7:39 - 7:43
    ڕونکردنهوهی هاوبهش دهردهکهن لهبارهی ئهفهریقا
  • 7:43 - 7:47
    لهلایهکهوه، نهگهیته بڕیاری ئاسان که بۆچی ئهوشته بهو شێوهیهیه
  • 7:47 - 7:50
    لهلایهکی ترهوه، ههوڵ بده ئهوه بڵێ که ئهوه بابهتهکه نییه
  • 7:50 - 7:54
    چهونکه ئێستا یهکگرییهکی زانستی هاوبهش ههیه لهبارهی ئهو شێوازهوه
  • 7:54 - 7:57
    لهکۆتایدا (بەرنامەی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ ئایدز) چهند داتایهکی خستۆته بهردهست
  • 7:57 - 8:00
    لهبارهی بڵاوبونهوهی ئایدز
  • 8:00 - 8:03
    لهوانهیه ئهوه ڕێکهوتن بێت
  • 8:03 - 8:06
    لهوانهیه چهند جۆرێک ڤایرۆس بێت
  • 8:06 - 8:10
    لهوانهیه ئهوهبێت که شتی تر ههیه
  • 8:10 - 8:13
    که گواستنهوهکه دروست دهکات بهڕێژهیهکی بهرز
  • 8:13 - 8:16
    سهرهڕای ئهوانه، ئهگهر تۆ بهتهواوی تهندروست بیت و سێکس دهکهی لهگهڵ ڕهگهزی جیاوزدا
  • 8:16 - 8:21
    مهترسی توش بونی لهیهک حاڵهت دا یهک له (١٠٠)ه
  • 8:21 - 8:23
    ئێستا خۆت ههڵمهده بۆ کۆتایی چۆن
  • 8:23 - 8:25
    ئهم شهو ههڵسوکهوت دهکهین و ئهو شتانه
  • 8:25 - 8:27
    پێکهنین
  • 8:27 - 8:30
    بهڵام - -ئهگهر تۆ لهدۆخێکی باشدا نیت
  • 8:30 - 8:33
    زیاتر گواستنهوهی نهخۆشییه ڕهگهزییهکان لهوانهیه یهک له (١٠٠) بێت
  • 8:33 - 8:36
    بهڵام، ئهوهی که ئێمه بیری لێدهکهینهوه که لهوانهیه ڕێکهوتن بێت
  • 8:36 - 8:38
    ڕێکهوتنی چی؟
  • 8:38 - 8:40
    له سوید، ڕێکهوتنمان نییه
  • 8:40 - 8:42
    زنجیرهیهک ژن هێنانی یهک جاریمان ههیه
  • 8:42 - 8:44
    ڤۆدگا، لهئێوارهی سهری ساڵدا- - هاوڕێیهکی نوێ بۆ بههار
  • 8:44 - 8:46
    ڤۆدگا، ئێوارەی ناوهڕاستی هاوین -- هاوڕێیهکی تازه بۆ پایز
  • 8:46 - 8:48
    ڤۆدگا، بهم شێوهیه دهڕوات دهزانی؟
  • 8:48 - 8:51
    تۆ ژمارهیهکی زۆر وشهی (لهمهوپێش) کۆدهکهیتهوه
  • 8:51 - 8:53
    ئێمه نهخۆشییهکی داپۆشراوی سامناکمان ههیه
  • 8:53 - 8:57
    نهخۆشییهکی داپۆشراوی سامناک که بۆ چهندین ساڵ له دهوروبهرماندا
  • 8:57 - 9:00
    ئایدز دهگاته لوتکه دوای سێ بۆ شهش ههفته لهتوش بوون
  • 9:00 - 9:03
    لهگهل ئهوهی، دهست کهوتنی زیاتر له هاوڕێیهک لهیهک مانگ دا
  • 9:03 - 9:06
    زۆر مهترسیداره بۆ ئایدز زیاتر له شتهکانی تر
  • 9:06 - 9:08
    لهوانهیه، پێکهوه بهستنی ئهوه بێت
  • 9:08 - 9:11
    ئێستا ئهوهی کهمن دڵخۆش دهکات ئهوهیه که ئێمه بهرهو
  • 9:11 - 9:13
    ڕاستی دهڕۆین کاتێک تهماشای ئهمه دهکهین
  • 9:13 - 9:15
    دهتوانی بهبێ بهرامبهر ئهم هێڵکارییهت دهست بکهوێ
  • 9:15 - 9:18
    ئێمه داتاکانی(بەرنامەی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ ئایدز)مان لهسایتی (گاپ مایندهر)هوه وهرگرتووه
  • 9:18 - 9:22
    هیوامان وایه کاتێک ههڵوێست لهسهر کێشه جیهانیهکان دهکهین لهداهاتوودا
  • 9:22 - 9:25
    تهنها دڵمان نهبێت
  • 9:25 - 9:27
    تهنها پهرهمان نهبێت
  • 9:27 - 9:30
    بهڵکو مێشکمان بهکار بهێنیین
  • 9:30 - 9:32
    زۆر سوپاس
  • 9:32 - 9:38
    چهپڵه لێدان
Title:
هانس ڕۆسلین دەربارەی ڤایرۆسی دژە بەرگری لەش: ڕاستەیە تازەکان و داتا سەرنڕاکێش و بینراوەکان
Speaker:
Hans Rosling
Description:

Hans Rosling unveils new data visuals that untangle the complex risk factors of one of the world's deadliest (and most misunderstood) diseases: HIV. He argues that preventing transmissions -- not drug treatments -- is the key to ending the epidemic.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
09:41

Kurdish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.