Dil bilgisinin bir önemi var mı? - Andreea S. Calude

Dersin tümü için: http://ed.ted.com/lessons/does-grammar-matter-andreea-s-calude

Yazı yazarken bize rehberlik eden dil bilgisi kurallarının tümünü konuşurken hatırlamak bazen oldukça zor olabilir. Ne zaman ''köpekle ben'' demek doğru veya ne zaman ''köpek ve ben'' olmalı? Hatta bunun bir önemi var mı ki? Andreea S. Calude konu hakkında iki çok farklı görüşe sahip dil bilim kuralcıları ve betimleyicileri arasındaki asırlık tartışmanın derinine iniyor.

Ders: Andreea S. Calude, animasyon: Mike Schell.

Arkadaşınıza inanılmaz
bir hikâye anlatıyorsunuz

ve tam hikâyenin en güzel kısmında
bir anda araya giriyor,

"Ben ve uzaylı" değil,
"Uzaylı ve ben" diyor.

Muhtemelen çoğumuz rahatsız olurduk,

kabaca söz kesmesi bir kenara,

arkadaşınız haklı mı?

Kurduğun cümle dil bilgisi
açısından yanlış mıydı?

O söylemek istediğini anladıysa,
bu kadar önemli olan nedir?

Dil bilimi açısından bakıldığında,

gerek konuşma gerek yazma olsun,

dil bilgisi, cümle veya söz
öbekleri oluşturmak için

kelimelerin bir araya getirildiği
kalıplar bütünüdür.

Her dilin farklı kalıpları vardır.

İngilizce'de genellikle önce özne gelir,

ardından fiil,

onun da ardından nesne.

Japonca ve pek çok diğer dilde ise

sıralama özne, nesne, fiil şeklindedir.

Bazı akademisyenler tüm dillere özgü
ortak kalıpları belirlemeye çalıştı,

fakat isim ve fiil olması gibi

bazı temel özellikler dışında,

bu sözde evrensel dilbilim özelliklerinin
çok azı tespit edilebildi.

Her dil işlerlik açısından
tutarlı kalıplara ihtiyaç duysa da

bu kalıpların araştırılması
kuralcılık ve betimleyicilik

olarak bilinen iki husus arasında
süregelen bir tartışmayı açığa çıkarır.

Kabaca özetlersek,

kuralcılar, bir dilin istikrarlı kurallar
takip etmesi gerektiğini düşünürken,

betimleyiciler, değişim ve adaptasyonu

dilin doğal ve gerekli
bir parçası olarak görürler.

Tarih boyunca dilin büyük
kısmı konuşma olmuştur.

İnsanlar birbiriyle daha ilişkili
hâle gelip yazı önem kazandıkça da

yazı dili, daha geniş çapta iletişim
ve farklı bölgelerdeki insanların

birbirini anlaması için
standartlaştırılmıştır.

Konuşulan pek çok ağzın yalnızca birinden,

genellikle mevki sahibi
insanlara ait ağızdan türetilse de

bu standart biçim tek doğru
olarak kabul edilir.

Dil özleştiriciler, zamanlarının kurulu
dil bilgisi kurallarını yansıtan

bir kural dizisi belirleyerek
bu standardı yaydılar ve yerleştirdiler.

Böylece yazılı dil bilgisi kuralları
konuşmaya da uygulandı.

Yazılı kurallardan sapan konuşma
kalıpları dilde yozlaşma

veya düşük sosyal statü kabul edildi

ve bu şekilde konuşarak
yetişmiş pek çok kimse

bu standartlaştırılmış biçimi
benimsemeye zorlandı.

Son zamanlarda ise

dil bilimciler, konuşmanın yazıdan ayrı,
kendi düzen ve kalıpları olan

bir fenomen olduğunu öne sürdüler.

Çoğumuz o kadar erken yaşta konuşmayı
öğreniyoruz ki bunu hatırlamıyoruz bile.

Konuşma şeklimizi bilinçaltı
alışkanlıklarımızla oluşturuyoruz,

kuralları ezberleyerek değil.

Konuşma anlam kazanmak için ruh hâli
ve vurgulamadan faydalandığı için

yapısı genellikle daha esnek,

konuşmacı ve dinleyicinin
ihtiyaçlarına göre değişiklik gösteriyor.

Bu da anlaşılması güç ve karışık
söz öbeklerinden kaçınmak,

uygunsuz telaffuzdan kaçınmak için
değişiklik yapmak

ve konuşmayı hızlandırmak için
sesleri çıkarmak demektir.

Doğruları dikte etmeden
bu farklılıkları anlamaya çalışan

dil bilimsel yaklaşım
betimleyicilik olarak biliniyor.

Dilin nasıl kullanılması gerektiği yerine,

insanların bunu nasıl
kullandığıyla ilgileniyor

ve bu süreçte karşılaştıkları
tüm yeniliklerin de takibini yapıyor.

Kuralcılık ve betimleyicilik

arasındaki bu tartışma devam etse de

aslında ikisi de doğru olabilir.

Kuralcılık, insanları belli bir zamana ait

en yaygın yerleşik kurallar hakkında
bilgilendirmek için faydalıdır.

Bu yalnızca resmi içerikler değil,

o dili sonradan öğrenen,
farklı altyapıları olan insanların

iletişim kurabilmesi için de önemlidir.

Betimleyicilik ise

aklımızın nasıl çalıştığı

ve dünya görüşümüzü şekillendirdiğimiz
içgüdüler hakkında bize ışık tutar.

Sonuç olarak dil bilgisi için
dilin tüm kullanıcıları tarafından

sürekli tartışılan ve yeniden şekillenen

dil bilimsel alışkanlıklar bütünü
tanımını yapabiliriz.

Tıpkı dilin kendisi gibi,

uzak veya yakın,

konuşmacı ve dinleyicilerin,

yazar ve okuyucuların,

kuralcı ve betimleyicilerin ördüğü

harika ve karmaşık bir kumaş gibidir.