WEBVTT

00:00:06.648 --> 00:00:09.226
Arkadaşınıza inanılmaz
bir hikâye anlatıyorsunuz

00:00:09.226 --> 00:00:13.637
ve tam hikâyenin en güzel kısmında
bir anda araya giriyor,

00:00:13.637 --> 00:00:17.819
"Ben ve uzaylı" değil, 
"Uzaylı ve ben" diyor.

00:00:17.819 --> 00:00:19.813
Muhtemelen çoğumuz rahatsız olurduk,

00:00:19.813 --> 00:00:21.907
kabaca söz kesmesi bir kenara,

00:00:21.907 --> 00:00:23.713
arkadaşınız haklı mı?

00:00:23.713 --> 00:00:26.837
Kurduğun cümle dil bilgisi
açısından yanlış mıydı?

00:00:26.837 --> 00:00:30.867
O söylemek istediğini anladıysa,
bu kadar önemli olan nedir?

00:00:30.867 --> 00:00:32.722
Dil bilimi açısından bakıldığında,

00:00:32.722 --> 00:00:36.547
gerek konuşma gerek yazma olsun,

00:00:36.547 --> 00:00:39.096
dil bilgisi, cümle veya söz
öbekleri oluşturmak için

00:00:39.096 --> 00:00:41.905
kelimelerin bir araya getirildiği
kalıplar bütünüdür.

00:00:41.905 --> 00:00:44.090
Her dilin farklı kalıpları vardır.

00:00:44.090 --> 00:00:47.433
İngilizce'de genellikle önce özne gelir,

00:00:47.433 --> 00:00:48.689
ardından fiil,

00:00:48.689 --> 00:00:50.007
onun da ardından nesne.

00:00:50.007 --> 00:00:52.554
Japonca ve pek çok diğer dilde ise

00:00:52.554 --> 00:00:55.898
sıralama özne, nesne, fiil şeklindedir.

00:00:55.898 --> 00:01:00.151
Bazı akademisyenler tüm dillere özgü
ortak kalıpları belirlemeye çalıştı,

00:01:00.151 --> 00:01:02.496
fakat isim ve fiil olması gibi

00:01:02.496 --> 00:01:04.593
bazı temel özellikler dışında,

00:01:04.593 --> 00:01:08.939
bu sözde evrensel dilbilim özelliklerinin
çok azı tespit edilebildi.

00:01:08.939 --> 00:01:12.026
Her dil işlerlik açısından
tutarlı kalıplara ihtiyaç duysa da

00:01:12.026 --> 00:01:17.306
bu kalıpların araştırılması
kuralcılık ve betimleyicilik

00:01:17.306 --> 00:01:20.913
olarak bilinen iki husus arasında
süregelen bir tartışmayı açığa çıkarır.

00:01:20.913 --> 00:01:22.198
Kabaca özetlersek,

00:01:22.198 --> 00:01:26.061
kuralcılar, bir dilin istikrarlı kurallar
takip etmesi gerektiğini düşünürken,

00:01:26.061 --> 00:01:29.942
betimleyiciler, değişim ve adaptasyonu

00:01:29.942 --> 00:01:33.320
dilin doğal ve gerekli 
bir parçası olarak görürler.

00:01:33.880 --> 00:01:38.321
Tarih boyunca dilin büyük
kısmı konuşma olmuştur.

00:01:38.321 --> 00:01:42.286
İnsanlar birbiriyle daha ilişkili 
hâle gelip yazı önem kazandıkça da

00:01:42.286 --> 00:01:46.341
yazı dili, daha geniş çapta iletişim
ve farklı bölgelerdeki insanların

00:01:46.341 --> 00:01:51.081
birbirini anlaması için 
standartlaştırılmıştır.

00:01:51.411 --> 00:01:56.741
Konuşulan pek çok ağzın yalnızca birinden,

00:01:56.741 --> 00:02:00.665
genellikle mevki sahibi
insanlara ait ağızdan türetilse de

00:02:00.665 --> 00:02:03.078
bu standart biçim tek doğru
olarak kabul edilir.

00:02:03.078 --> 00:02:07.426
Dil özleştiriciler, zamanlarının kurulu
dil bilgisi kurallarını yansıtan

00:02:07.426 --> 00:02:13.021
bir kural dizisi belirleyerek
bu standardı yaydılar ve yerleştirdiler.

00:02:13.021 --> 00:02:17.245
Böylece yazılı dil bilgisi kuralları
konuşmaya da uygulandı.

00:02:17.245 --> 00:02:21.683
Yazılı kurallardan sapan konuşma 
kalıpları dilde yozlaşma

00:02:21.683 --> 00:02:24.090
veya düşük sosyal statü kabul edildi

00:02:24.090 --> 00:02:26.675
ve bu şekilde konuşarak
yetişmiş pek çok kimse

00:02:26.675 --> 00:02:30.570
bu standartlaştırılmış biçimi
benimsemeye zorlandı.

00:02:30.570 --> 00:02:31.886
Son zamanlarda ise

00:02:31.886 --> 00:02:36.140
dil bilimciler, konuşmanın yazıdan ayrı,
kendi düzen ve kalıpları olan

00:02:36.140 --> 00:02:38.287
bir fenomen olduğunu öne sürdüler.

00:02:38.287 --> 00:02:42.891
Çoğumuz o kadar erken yaşta konuşmayı 
öğreniyoruz ki bunu hatırlamıyoruz bile.

00:02:42.891 --> 00:02:46.468
Konuşma şeklimizi bilinçaltı
alışkanlıklarımızla oluşturuyoruz,

00:02:46.468 --> 00:02:48.828
kuralları ezberleyerek değil.

00:02:48.828 --> 00:02:52.621
Konuşma anlam kazanmak için ruh hâli
ve vurgulamadan faydalandığı için

00:02:52.621 --> 00:02:54.775
yapısı genellikle daha esnek,

00:02:54.775 --> 00:02:58.727
konuşmacı ve dinleyicinin
ihtiyaçlarına göre değişiklik gösteriyor.

00:02:58.727 --> 00:03:03.241
Bu da anlaşılması güç ve karışık
söz öbeklerinden kaçınmak,

00:03:03.241 --> 00:03:06.037
uygunsuz telaffuzdan kaçınmak için
değişiklik yapmak

00:03:06.037 --> 00:03:09.388
ve konuşmayı hızlandırmak için
sesleri çıkarmak demektir.

00:03:09.638 --> 00:03:13.571
Doğruları dikte etmeden
bu farklılıkları anlamaya çalışan

00:03:13.571 --> 00:03:17.945
dil bilimsel yaklaşım
betimleyicilik olarak biliniyor.

00:03:17.945 --> 00:03:20.301
Dilin nasıl kullanılması gerektiği yerine,

00:03:20.301 --> 00:03:23.131
insanların bunu nasıl
kullandığıyla ilgileniyor

00:03:23.131 --> 00:03:26.789
ve bu süreçte karşılaştıkları
tüm yeniliklerin de takibini yapıyor.

00:03:27.259 --> 00:03:28.878
Kuralcılık ve betimleyicilik

00:03:28.878 --> 00:03:31.175
arasındaki bu tartışma devam etse de

00:03:31.175 --> 00:03:33.598
aslında ikisi de doğru olabilir.

00:03:33.598 --> 00:03:37.072
Kuralcılık, insanları belli bir zamana ait

00:03:37.072 --> 00:03:41.675
en yaygın yerleşik kurallar hakkında 
bilgilendirmek için faydalıdır.

00:03:41.675 --> 00:03:44.471
Bu yalnızca resmi içerikler değil,

00:03:44.471 --> 00:03:48.432
o dili sonradan öğrenen, 
farklı altyapıları olan insanların

00:03:48.432 --> 00:03:50.390
iletişim kurabilmesi için de önemlidir.

00:03:50.620 --> 00:03:52.194
Betimleyicilik ise

00:03:52.194 --> 00:03:54.447
aklımızın nasıl çalıştığı

00:03:54.447 --> 00:03:58.855
ve dünya görüşümüzü şekillendirdiğimiz
içgüdüler hakkında bize ışık tutar.

00:03:59.465 --> 00:04:03.461
Sonuç olarak dil bilgisi için
dilin tüm kullanıcıları tarafından

00:04:03.461 --> 00:04:06.751
sürekli tartışılan ve yeniden şekillenen

00:04:06.751 --> 00:04:09.646
dil bilimsel alışkanlıklar bütünü
tanımını yapabiliriz.

00:04:09.966 --> 00:04:11.352
Tıpkı dilin kendisi gibi,

00:04:11.352 --> 00:04:13.217
uzak veya yakın,

00:04:13.217 --> 00:04:17.080
konuşmacı ve dinleyicilerin,

00:04:17.080 --> 00:04:18.565
yazar ve okuyucuların,

00:04:18.565 --> 00:04:20.781
kuralcı ve betimleyicilerin ördüğü

00:04:20.781 --> 00:04:22.663
harika ve karmaşık bir kumaş gibidir.