Czy gramatyka ma znaczenie? - Andreea S. Calude

Zobacz całość: http://ed.ted.com/lessons/does-grammar-matter-andreea-s-calude

Mówiąc, czasem trudno pamiętać o wszystkich regułach gramatycznych, którymi kierujemy się w piśmie. Mówi się „tą krowę” czy raczej „tę krowę”? Czy ma to w sumie jakieś znaczenie? Andreea S. Calude zagłębia się w stary jak świat konflikt między preskryptywistami a deskryptywistami, mającymi skrajnie różne opinie na ten temat.

Lekcja: Andreea S. Calude, animacja: Mike Schell.

Opowiadasz znajomemu niesamowitą historię

i właśnie ma nastąpić to,
co najlepsze, a on nagle ci przerywa.

Mówi się "tę krowę", nie "tą krowę".

Większość z nas pewnie zirytowałaby się,

bo nikt nie lubi, jak mu się przerywa,

ale może on ma rację?

Czy twoje zdanie jest
niepoprawne gramatycznie?

Jeśli on i tak je rozumie,
to jakie to ma znaczenie?

Z perspektywy językoznawczej

gramatyka to zbiór zasad łączenia słów

w celu formułowania frazy lub zdania

czy to w mowie, czy piśmie.

Różne języki mają różne konstrukcje.

W angielskim podmiot
zwykle stoi na początku,

po nim orzeczenie,

a następnie dopełnienie.

Japoński i wiele innych języków

ma kolejność: podmiot,
dopełnienie, orzeczenie.

Niektórzy badacze
próbowali wskazać konstrukcje

wspólne dla wszystkich języków,
ale poza podstawowymi cechami,

jak obecność rzeczowników
czy czasowników,

znaleziono niewiele
językowych uniwersaliów.

Choć każdy język potrzebuje
do funkcjonowania stałych konstrukcji,

badania nad nimi otwierają
niekończącą się debatę

między dwoma nurtami,

preskryptywizmem i deskryptywizmem.

W wielkim uproszczeniu

preskryptywiści twierdzą, że język
powinien kierować się stałymi zasadami,

a deskryptywiści uważają
różnice i adaptacje

za naturalne i konieczne dla języka.

Dawniej języki istniały
głównie w ustnej formie.

W miarę zacieśniana więzi międzyludzkich
i zwiększenia znaczenia pisma

forma pisana stała się standardem,
umożliwiającym szerszą komunikację

i zrozumienie ludzi
z różnych zakątków kraju.

W wielu językach formę pisaną
uznano za jedyną poprawną,

choć była ona odmianą
jednej z wielu form ustnych,

którą posługiwali się ludzie u władzy.

Puryści językowi pracowali
nad jej ustanowieniem i propagowaniem,

udoskonalając ówczesny
zbiór zasad gramatyki.

Te zasady obowiązywały również
w mówionej odmianie języka.

Nieprzestrzeganie zasad w mowie
było uznawane za ich naruszenie

lub wyznacznik
niskiego statusu społecznego.

Wiele osób przyzwyczajonych
do innego sposobu mówienia

musiało przyjąć formę standardową.

Ostatnio jednak

językoznawcy zrozumieli,
że mowa to nie pismo

i rządzi się własnymi
regułami i konstrukcjami.

Większość z nas
uczy się mówić tak wcześnie,

że nawet tego nie pamięta.

Tworzymy własny repertuar mowy
poprzez nieświadome nawyki,

a nie wyuczone regułki.

Ponieważ w mowie znaczenie
wyrażają nastrój i intonacja,

struktury są zwykle bardziej elastyczne

i dostosowane do potrzeb
mówcy i słuchacza.

Unika się zdań złożonych,

które trudno na szybko
rozłożyć na czynniki pierwsze,

zmienia się wymowę,
żeby nie brzmieć dziwnie,

lub połyka głoski, żeby przyspieszyć mowę.

Podejście językoznawcze,
które stara się zrozumieć

i określić różnice bez wskazywania
poprawnych opcji,

to deskryptywizm.

Zamiast decydować o tym,
jak powinno się używać języka,

opisuje, jak naprawdę ludzie mówią,

i śledzi nowości,
jakie się w nim pojawiają.

Choć debata między preskryptywistami
a deskryptywistami trwa,

te nurty wcale się nie wykluczają.

Preskryptywizm pozwala
dowiedzieć się ludziom,

jaka norma obowiązuje w danym czasie.

Ma to znaczenie w oficjalnych sytuacjach,

ale ułatwia też komunikację
z nierodzimymi użytkownikami języka

z różnych środowisk.

Deskryptywizm daje wgląd
w pracę naszych umysłów,

pokazując, jak instynktownie
budujemy postrzeganie świata.

Najlepiej myśleć o gramatyce
jako zbiorze nawyków językowych,

stale uzgadnianych i określanych na nowo

przez wszystkich użytkowników języka.

Gramatyka, jak i sam język,

to wspaniały i złożony materiał,

utkany przez mówców i słuchaczy,

pisarzy i czytelników,

preskryptywistów i deskryptywistów,

tych stąd i tych z daleka.