Martin Jacques: Truy gốc sự trỗi dậy của Trung Quốc

Phát biểu tại TED Salon ở Luân đôn, nhà kinh tế học Martin Jacques đã hỏi: Chúng ta, những người phương Tây, hiểu thế nào về Trung Quốc và sự trỗi dậy mạnh mẽ như một hiện tượng của đất nước này? Tác giả cuốn "Khi Trung Quốc thống trị thế giới" đã tìm hiểu lý do tại sao những người phương Tây lại thường lúng túng trước sức mạnh đang ngày một tăng của nền kinh tế Trung Quốc, đồng thời đưa ra ba khối để hiểu được Trung Quốc đang và sẽ trở nên như thế nào.

Thế giới đang thay đổi

với một tốc độ rất ấn tượng.

Hãy nhìn vào bản đồ nằm trên cùng tại đây,

các bạn sẽ thấy rằng vào năm 2025,

những dự đoán của Goldman Sachs

cho rằng nền kinh tế Trung Quốc

sẽ gần như ngang ngửa với nền kinh tế Mỹ.

Và hãy nhìn vào biểu đồ

cho năm 2050,

kinh tế Trung Quốc được dự đoán

là sẽ lớn gấp hai lần kinh tế Mỹ,

và kinh tế Ấn độ cũng gần bằng

với kinh tế Mỹ.

Chúng ta nên nhớ rằng

những dự đoán này được đưa ra

trước khi khủng hoảng tài chỉnh phương Tây diễn ra.

Hai tuần trước,

khi tôi nhìn vào những nghiên cứu mới nhất

của BNP Paribas

dự đoán khi nào Trung Quốc

sẽ có một nền kinh tế

lớn hơn của Mỹ.

Goldman Sachs tiên đoán đó sẽ là năm 2027.

Và theo nghiên cứu sau khủng hoảng

thì đó là năm 2020.

Chỉ một thập niên nữa thôi.

Trung Quốc sẽ thay đổi thế giới

trong hai lĩnh vực căn bản.

Trước tiên,

đây là một nước đang phát triển cực kỳ rộng lớn

với dân số vào khoảng 1.3 tỉ người,

đã và đang tăng trương trong hơn 30 năm

với tốc độ tăng trưởng khoảng 10% một năm,

Và trong vòng một thập niên nữa,

đây sẽ là nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Điều này chưa bao giờ xảy ra trước đây, trong kỷ nguyên hiện đại

nền kinh tế lớn nhất thế giới

lại là một nước đang phát triển,

chứ không phải là một nước đã phát triển.

Thứ hai là,

lần đầu tiên trong kỷ nguyên hiện đại,

nước thống trị trên thế giới--

mà tôi cho rằng đó sẽ là Trung Quốc--

lại không phải là một nước phương Tây

mà là từ những nguồn gôc văn mình rất rất khác biệt.

Và giờ, tôi biết đang có một nhận định phổ biến ở phương Tây

đó là, khi mà các quốc gia đang hiện đại hóa

thì chúng cũng được "Tây" hóa.

Đây là một ảo tưởng.

Người ta giả định rằng hiện đại hóa

là một sản phẩm gian đơn của cạnh trạnh, thị trường và công nghệ.

Nhưng không, sản phẩm đó còn được hình thành một cách cân bằng

bởi lịch sử và văn hóa.

Trung Quốc không giống các nước phương Tây

và sẽ không trở nên giống các nước phương Tây.

Nước này sẽ vẫn giữ được những đặc trưng rất cơ bản

rất khác biệt

Giờ đây một câu hỏi lớn rất hiển nhiên là,

Chúng ta hiểu thế nào về Trung Quốc?

Và chúng ta cố gắng thế nào để hiểu Trung Quốc là gì?

Và vấn đề chúng ta đang gặp phải ở phương Tây vào thời điểm này nói chung

đó là phương thức tiếp cận từ trước đến nay

chúng ta hiểu về Trung Quốc theo những khái niệm Tây phương,

áp đặt những suy nghĩ kiểu phương Tây.

Điều đó là không thể được.

Và giờ tôi muốn cho bạn xem

ba khối nhằm

cố gắng hiểu Trung Quốc là gì--

như một sự khởi đầu.

Điều đầu tiên là,

Trung Quốc không thật sự là một quốc gia dân tộc thuần túy

Okay, Trung Quốc đã tự gọi mình là một quốc gia dân tộc thuần túy

trong suốt hàng trăm năm vừa qua

Nhưng bất kể ai biết chút ít gì đó về Trung Quốc

đều biết rằng đất nước này có lịch sử lâu đời hơn thế rất nhiều.

Đây là Trung Quốc thời kỳ thắng lợi của triều đại nhà Tần

vào năm 221 trước công nguyên, cuối thời kỳ chiến tranh--

và cũng là khởi sinh của một Trung Hoa hiện đại

Và các bạn có thể thấy nó khác với biên giới của Trung quốc hiện đại.

Ngay sau đó, triều đại nhà Hán,

mãi 2000 năm trước đây.

và các bạn có thể thấy nó đã chiếm được

phần lớn địa phận mà giờ đây được biết tới như là Đông Trung Quốc,

Đây là nơi mà phần lớn người dân Trung Quốc sinh sống vào thời gian đó

và ở hiện tại.

Điều đặc biệt đó là

những điều mang lại ý nghĩa cho Trung Hoa,

những gì đã mang lại cho người Trung Quốc

ý nghĩa của việc được làm người Trung Quốc,

không phải đến từ hàng trăm năm vừa qua,

cũng không đến từ giai đoạn quốc gia dân tộc thuần túy,

, điều mà trước đây đã diễn ra ở phương Tây,

mà, đến từ ,

nền văn minh của quốc gia.

Ví dụ như,

Phong tục tập quán như thờ cúng tổ tiên,

như một quan điểm rất đặc biệt về nhà nước,

tương tự, một quan điểm rất khác biệt về gia đinh,

các mối quan hệ xã hội như là sự quan hệ rộng,

những giá trị nho giáo, vân vân.

Đây là những điều được sinh ra

từ một giai đoạn của nền văn minh đất nước.

Nói cách khác, Trung Quốc không giống như các nước phương Tây và hầu hết các quốc gia khác trên thế giới,

nó được định hình bằng tinh hoa

nó hiện hữu ở trạng thái của một nền văn minhh,

chứ không đơn thuần chỉ là một quốc gia,

và một điều thêm vào đó nữa, đó là:

Dĩ nhiên chúng ta biết Trung Quốc rất rộng, rất lớn

cả về mặt dân số và địa lí,

với dân số khoảng 1.3 tỉ người.

Điều chúng ta thường không để ý

đó là thực tế

rằng Trung quốc thực sự rất đa dạng

và rất đa sắc tộc,

và theo rất nhiều cách còn rất phân quyền nữa.

Các bạn không thể điều hành một nơi rộng lớn như thế này đơn giản chỉ từ Bắc Kinh,

dù chúng ta nghĩ nó như vậy.

Thì cũng không bao giờ có chuyện đó.

Đó mới là Trung Quốc, một nền văn minh

hơn là một đất nước.

Và điều đó có nghĩa là gì?

Tôi thì nghĩ nó bao gồm tất cả những mối quan hệ sâu sắc, mất thiết.

Tôi sẽ chỉ có các bạn thấy 2 điều rất rõ.

Thứ nhất

nguyên tắc quan trọng nhất của chính trị Trung Quốc

là sự đoàn kết,

là sự bảo vệ

của nền văn minh Trung Hoa.

Các bạn biết không? 2000 năm trước, Châu Âu:

sụp đổ, sự chia rẽ của một đế chế La Mã thần thánh.

Chúng chia tách, và vẫn chia tách như vậy từ đó.

Trung Quốc, trải qua bằng ấy thời gian

đã đi theo hướng hoàn toàn trái ngược

luôn đau đáu giữ lấy nền văn minh ví đại

nền văn minh toàn lãnh thổ.

Thứ hai

có lẽ buồn tẻ hơn một chút,

đó là Hong Kong

các bạn có nhớ sự trao trả Hong Kong

của Anh với Trung Quốc năm 1997?

Co thể các bạn còn nhớ

cái mà hiến pháp Trung Quốc tuyên bố là

một quốc gia 2 thể chế

và tôi dám cược rằng

hiếm có ai ở phương Tây lại tin điều đó

"Một nghệ thuật trưng bày chính trị.

Khi Trung Quốc tiếp quản Hong Kong,

nó không phải như vậy."

13 năm ròng,

hệ thống chính trị và luật pháp ở Hong Kong

giờ đã khác so với năm 1997

chúng ta đã sai. tại sao chúng ta sai?

Chúng ta sai bởi vì ta vẫn luôn nghĩ, theo cách tự nhiên,

theo những cách thức của một quốc gia.

Nghĩ về sự thống nhất nước Đức, 1990.

Điều gì đã xảy ra?

Cơ bản là phía Đông đã bị nuốt chửng bởi phía Tây.

1 quốc gia, 1 thể chế.

Đó là sức manh của quốc gia.

Nhưng các bạn không thể lãnh đạo một đất nước như Trung Quốc,

một quốc gia văn hóa,

dựa trên cơ sở 1 nền văn minh, một thể chế.

nó sẽ không có tác dụng.

Vậy thực tế phản ứng của trung Quốc

đối với câu hỏi Hong Kong --

khi nó ứng với Đài Loan --

đã trả lời một cách tự nhiên:

rằng 1 nền văn hóa, và nhiều chế độ.

Để tôi chỉ cho các bạn thấy một khối khác

để hiểu Trung Quốc hơn--

có lẽ sẽ không thú vị cho mấy

Người Trung Quốc có

một khái niệm rất rất khác biệt về đồng loại

đối với hầu hết các nước

bạn biết không

trong 1.3 tỉ người

trên 90% trong số họ

nghĩ họ cùng thuộc một chủng tộc,

người Hán.

bây giờ thì hoàn toàn khác biệt

so với thế giới của những đất nước đông dân khác

Ấn Độ, Mỹ

Indonexia, Brazil

tất cả họ đều đa sắc tộc.

Nhưng người Trung Quốc không cảm thấy như vậy

Trung Quốc chỉ đa sắc tộc

trên một tỉ lệ rất nhỏ.

Vậy thì câu hỏi là vì sao?

vâng câu trả lời, tôi nghĩ, cốt lõi là

một lần nữa quay trở lại vấn đề nền văn minh.

Lịch sử ít nhất 2000 năm,

một lịch sử về chinh phạt, chiếm giữ,

thu hút, đồng hóa, và vân vân,

dẫn đến một quá trình nhờ nó,

trải qua thời gian, khái niệm người hán nổi lên--

tất nhiên, được nuôi dưỡng

bằng sự lớn lên của một cảm giác mạnh mẽ

về lòng tự tôn dân tộc

bây giờ thuận lợi lớn lao của bề dày lịch sử

có thể nói rằng, không có người Hán

Trung Quốc không bao giờ có thể thống nhất được như vậy

lòng tự tôn của người Hán được bồi đắp

giúp cho quốc gia này gắn chặt một khối.

Trở ngại lớn nhất

là người Hán có khái niệm rất mơ hồ

về sự khác nhau trong văn hóa.

Họ thực sự tin

vào sự ưu việt của mình,

và sẽ là xúc phạm

nếu ai mà không như vậy.

Nên thái độ của họ, ví dụ

đối với những người Uyghurs và Tibetans.

Hãy để tôi chỉ ra khối thứ 3,

Chính phủ Trung Quốc

bây giờ là một sự liên hệ

giữa chính quyền và xã hội trung Quốc

là rất khác so với phương tây.

Bây giờ chúng ta đang ở phương Tây

đại đa số nghĩ rằng ngày nay ít nhất thì

trách nhiệm và thẩm quyền của đất nước

là vận hành chế độ dân chủ.

Vấn đề của điều khoản này

chính là chính phủ Trung Quốc

thích có nhiều thẩm quyền

nhiều trách nhiệm

đối với người dân

hơn là sự thực

so với bất kì các nước phương tây nào

và lí do là

bởi vì

có 2 lí do , theo tôi nghĩ

hiển nhiên là chẳng có gì để làm với một chế độ dân chủ

vì trong khái niệm của chúng ta, Trung Quốc không phải là một nền dân chủ

lí do cho nó là

thứ nhất, chính quyền Trung Quốc

mang tính chất rất đặc biệt

họ thích một sự chú ý đặc biệt

như là đại diện

của hiện thân và dẫn lối

cho nền văn minh Trung Hoa

trong nền văn minh của quốc gia.

Điều này gần như Trung Quốc đạt được

một kiểu vai trò tinh thần.

Và lí do thứ 2 là vì,

trong khi ở châu Âu

và Bắc Mĩ

quyền lực của nhà cầm quyền luôn bị thử thách

ý tôi là theo truyền thống châu Âu

từng chống lại nhà thờ

chống lại giới quý tộc,

chống lại thương gia vân vân--

suốt 1000 năm,

thì quyền lực ở Trung Quốc

lại không bị thử thách

không có những đối thủ dày dạn.

Vậy các bạn có thể thấy

cách thức quyền lực dduwwocj xây dựng ở Trung Quốc

rất khác so với những gì chúng ta làm

trong lịch sử phương Tây.

Kết quả là, nhân tiện đây,

Trung quốc có một quan điểm rất khác về bộ máy chính quyền

trong khi chúng ta nhìn nó dưới con mắt người xâm nhập,

một kẻ lạ mặt,

một bộ phận nhất định

những người có quyền lực cần được hạn chế

hoặc được làm rõ và được chế ngự,

người dân Trung Quốc không hề nghĩ giống như vậy một chút nào cả.

Người Trung Quốc coi chính quyền

như một mối thân tình nhưng không đơn thuần chỉ là 1 quan hệ thân thiết

như một người thân trong gia đình

nhưng thực chất không chỉ là một người thân

mà là người trụ cột của gia đình

tính tôn ti của gia đình.

Đây là quan điểm của người Trung Quốc về chính phủ--

rất, rất khác so với chúng ta.

Nó gắn chặt vào xã hội theo nhiều cách khác nhau

trong trường hợp

ở phương Tây

tôi muốn chia sẻ với các bạn điều chúng ta đang phải giải quyết

trong một bối cảnh của Trung Quốc

là một mô hình kiểu mới

cái mà khác chúng ta mọi thứ

chúng ta phải nhìn về quá khứ

biết rằng Trugn Quốc tin vào thị trường và chính phủ

tôi muôn nhắc đến Adam Smith

đã viết ở cuối thế kỉ 18 rằng

" thị trường Trung Quốc sẽ lớn hơn và phát triển hơn

và tinh xảo hơn

bất kì thứ gì ở châu Âu

trừ giai đoạn của người Mao

vẫn tồn tại ít nhiều trường hợp như thế

nhưng ở đây nó được kết hợp

với một chính quyền cực kì mạnh mẽ có mặt khắp mọi nơi.

Chính phủ có mặt ở khắc Trung Quốc.

Tôi muốn nói , những công ty thống lĩnh,

rất nhiều trong số họ là những công ti nhà nước

các doanh nghiệp tư nhân, rất lơn như Lenovo

vẫn phụ thuộc rất nhiều vào sự bảo trợ của chính phủ.

Các mục tiêu kinh tế vân vân

đều được thiết lập bởi chính phủ.

Và chính phủ, dĩ nhiên, phải chịu trách nhiệm dàn xếp những thiệt hại ở những lĩnh vực khác

như chúng ta đã quen thuộc với

những điều kiểu như chính sách 1 con duy nhất.

Thêm nữa, đó là 1 truyền thống rất lâu đời

một truyền thống rất cổ trong quản lí đất nước

tôi muốn nói, nếu các bạn muốn có một hình ảnh trực quan,

thì Vạn lí trường thanh là 1 điều như thế.

Nhưng cũng có một thức khác, kênh đào lớn

được xây dựng lần đầu tiên

vào thế kỉ thứ 5 trước công nguyên

và cuối cũng cũng được hoàn thành

vào thế kỉ thứ 7 sau công nguyên

dài đến 1114 dặm

nối Bắc Kinh

với Hàng Châu và Thượng Hải.

Vậy là một lich sử dài

cho một dự án xây dựng cơ sở hạ tầng phi thường của chính phủ

Trung Quốc

điều giúp chúng ta lí giải những gì hôm nay

những công trình như đập Tam Điệp

và rất nhiều những diễn tả khác

vè năng lực của chính phủ

trong lòng Trung Quốc

vậy là có 3 khối

để có thể hiểu về sự khác biệt của Trung Quốc

một chính phủ tiên tiến

ý thức dân tộc

và tính chất của bộ máy chính phủ

và mối quan hệ của nó với xã hội.

Nhưng nói chung, chúng ta vẫn khăng khăng

nghĩ rằng chúng ta có thể hiểu Trung Quốc

bằng việc đơn giản là đi theo kinh nghiệm của phương Tây,

nhìn bằng con mắt của người phương tây,

dùng những khái niệm phương tây.

Nếu bạn muốn biết tại sao

chúng ta dường như chắc chắn là đã hiểu sai về Trung Quốc--

dự đoán của chúng ta về những gì sẽ diến ra ở Trung Quốc là không đúng--

đó là lí do.

Thật không may, tôi nghĩ

tôi phải nói rằng tôi nghĩ

quan điểm đối với Trung Quốc

rằng họ chính là một phương Tây thu nhỏ trong trí lực

một sự ngạo mạn

ngạo mạn trong ý thức

chúng ta nghĩ rằng chúng ta là giỏi nhất

và vì vậy ta phải có những thước đo tầm cỡ vĩ mô.

Thứ 2 đó là sự ngu dốt.

Chúng ta từ chối việc thực sự thừa nhận

vẫn đề của sự khác biệt.

Các bạn biết không, có một đoạn văn rất thú vị

trong cuốn sách của Paul Cohen, một sử gia người Mỹ.

Paul Cohen cho rằng

phương Tay đang nghĩ về chính mình

như là trung tâm của vũ trụ

của mọi văn hóa.

Nhưng thực sự thì không.

Theo rất nhiều cách,

lại rất địa phương

vì đã 200 năm

phương tây thống trị thế giới

nó không còn cẫn thiết nữa

để mà hiểu về các nền văn hóa khác

những nên văn minh khác

Bởi vì, cuối cùng thì

nó có thể, nếu cần thiết bằng vũ lực

cũng sẽ có cách riêng của nó

trong khi những nền văn hóa kia

những phần còn lại của thế giới, thực tế

những nơi mà còn yếu thế hơn rất nhiều so với phương tây

buộc phải hiểu phương tây

bởi vì phương Tây hiện hữu trong xã hội của họ

vì vậy kết quả là

có nhiều trung tâm của vũ trụ theo rất nhiều cách hơn cả phương tây

đặt câu hỏi cho Đông Á

Đông Á: Nhật Bản, hàn Quốc, Trung Quốc...

1/3 dẫn số thế giới ở đây

bây giờ là khu vực kinh tế lớn nhất thế giới

và tôi sẽ nói cho các bạn ngay bây giờ

những người Á Đông, những người đến từ Đông Á

họ quá hiểu biết

về phương Tây

hơn là chúng ta về họ

bây giờ thì vấn đề đã rất phù hợp, tôi e ngại

cho đến bây giờ

vì cái gì đã xảy ra? quay lại biểu đồ lúc đầu

biểu đồ Goldman Sachs

điều gì đang diễn ra

rằng sẽ rất nhanh chóng trong lịch sử

thế giới sẽ chuyển hướng

sẽ bị định hình

không phải bởi những nước phát triển

mà bởi những quốc gia đang phát triển

chúng ta đã thấy nó

về nhóm G20

sẽ rất nhanh chóng chiếm vị trí của G7

hay G8

sẽ cso 2 hậu quả cho việc này

thứ nhât, phương Tây

đang dần dần mất đi

tầm ảnh hưởng của mình với thế giới

thực ra đã có một miêu tả đột ngột về vấn đề này năm ngoái

Copenhagen, hội nghị biến đổi khí hậu

châu Âu đã không có mặt ở bàn đàm phán cuối cùng

điều cuối cùng đó đã diễn ra lúc nào?

tôi có thể cá rằng 200 năm trước đây

và đó sẽ là điều sẽ xảy ra trong tương lai

điều rút ra thứ 2

là thế giới sẽ trở nên không thể tránh khỏi

trở nên xa lạ với chúng ta

bởi vì nó được quy định bỏi những nền văn hóa, kinh nghiệm và lịch sử

mà chúng ta không hề quen thuộc

hay thân thiết

và cuối cùng, tôi sợ rằng, lấy châu Âu

Châu Mĩ một chút khác biệt

bời người châu Âu nói chung, tôi đành phải nói rằng

là khờ khạo

là thiếu quan sát

về cách thức mà thế giới đang thay đổi

một vài người, tôi có một người bạn Anh ở Trung Quốc

ông ấy nói rằng, "lục địa này đang đi mộng du vào trong lãng quên"

có thể điều đó là đúng

có thể đó là sự phóng đại.

Nhưng một vấn đề đi kèn theo đó là

châu Âu đang mất dần các mối liên hệ với thế giới--

đó là thứ mà ta gọi

là mất đi tri giác về tương lai.

Ys tôi là châu Âu một thời đã ra lệnh cho tương lai

trên sự tự tin của mình.

Xem thế kỉ thứ 19 như một ví dụ.

Nhưng, lạy thánh ala, nó không còn đúng nữa.

Nếu bạn muốn cảm nhận được tương lai, muốn nếm vị tương lai

hãy xem Trung Quốc, một Khổng Tử thời cổ đại.

Đây là nhà ga xe lửa

điều tương tự mà có lẽ bạn chưa thấy bao giờ

Nó thậm chí không hề giống như ga tàu.

Đây là nhà ga Quảng Châu

cho những chuyến tàu tốc hành

Trung Quốc thực sự đã trở thành một mạng lới rông lớn hơn

bất kì quốc gia nào trên thế giới

và sớm trở nên lớn hơn tất cả những phần còn lại của thế giới gộp lại

hay đây : bây giờ là 1 ý tưởng

nhưng ý tưởng này chỉ thử nghiệm trong 1 thời gian ngắn

ngoại ô Bắc Kinh

đây bạn có thể thấy siêu xe buýt

tầng trên có thể chở tới 2000 người

di chuyển trên đường ray

dọc theo đường ngoại ô

và xe ô tô di chuyển bên dưới

và tốc độ của nó có thể lên đến 100 dăm trên giờ

đây chính là cách mà mọi thứ ở TRung Quốc sẽ di chuyển

vì Trung Quốc có một vấn đề rất cụ thể

khác với châu Âu

khác với Mỹ

Trung Quốc đông dân trong khi không dư thừa không gian

vậy nên giải pháp cho tình huống này

nơi mà họ sẽ có

rất rất rất nhiều thành phố

hơn 20 triệu người

được rồi, vậy tôi nên kết thúc như thế nào nhỉ

thái độ của chúng ta là gì

đối với thế giới này

rằng chúng ta thấy

là họ đang phát triển thần kì

trước chúng ta

tôi nghĩ rằng sẽ có cả những điều tốt và xấu về nó

nhưng tôi cho rằng, trên tất cả

một bức tranh tươi đẹp về thế giới này

cho 200 năm

thế giới đã bị thống trị

bởi một sự rải rác con người

đso alf điều mà châu Aau và Mĩ đã thể hiện.

Sự xuất hiện của những nước

như Trung Quốc và Ấn Độ

họ là 38% dân số thế giới

và những nước khác như Indonexia, Brazil vân vân

thể hiện một động thái quan trọng

về sự dân chủ hóa

trong suốt 200 năm qua.

Những nên văn minh và văn hóa

từng bị phớt lờ, từng không có tiếng nói

từng không được lắng nghe, không được biết đến

sẽ trở thành một lực lượng khác

cho đại diện của 1 thế giới mới.

Như những nhà nhân văn học, chúng ta tất nhiên phải chào mừng

sự chuển đổi này

và chúng ta sẽ phải học

về nền văn minh.

Con tàu lớn này

đã được Zheng He chèo lái

vào đầu thế kỉ 15

trong chuyến đi vĩ đại của ông

vòng quanh biển nam và Đông Trung Quốc

qua Ấn Độ dương và Đông Phi

chiếc thuyền nhỏ đằng trước nó

là cái mà 80 năm trước đây

Christopher Columbus vượt Đại Tây dương

(tiếng cười)

hoặc nhìn kĩ hơn

ở cuộn lụa

tạo ra bởi ZhuZhou

vào năm 1368

tôi nghĩ họ đang chơi gôn

Chúa ơi, người Trung Quốc đang sáng tạo ra môn gôn

chào mừng đến với tương lai. xin cảm ơn

(vỗ tay)