-
İçdiyiniz suyun əslində dinozavrların
-
65 milyon il əvvəl içdikləri su
-
olduğunu bilirdiniz?
-
İnanmaq çətindir, amma
-
suyunuz həqiqətən qədimdir.
-
Yerdəki su dinozavrlardan daha qədimdir.
-
Alimlərin hesablamalarına görə, Yerdəki
-
suyun ən azı 4,6 milyard il yaşı var.
-
Bu gün Yer kürəsində, göllərdə,çaylarda,
-
okeanlarda,buzlaqlarda,hətta
-
yerin altında və buludlarda olan
-
suyun miqdarı milyonlarla
-
il əvvəl olduğu kimi təxminən eynidir.
-
Çünki su təkrar emal olunur.
-
Sadəcə təkrar-təkrar istifadə olunur.
-
Bu, bizi su dövrünə-suyun
-
davamlı olaraq yerdən atmosferə və
-
yenidən geriyə hərəkət etməsinə gətirir.
-
Su dövriyyədə olduqca formasını dəyişir.
-
Əslində su Yer üzündə təbii olaraq
-
bərk, maye və qaz olmaqla üç
-
vəziyyətdə mövcud olan yeganə maddədir.
-
Bütün müxtəlif hallarda suyu görmüsünüz?
-
Ola bilsin ki, isti gündə bir stəkan maye
-
suya bərk halda su olan
-
bir az buz əlavə edə bilərsiniz.
-
Mikrodalğalı sobada qızdırdığınız bəzi
-
qidaları çıxardığınız zaman yeməkdən
-
buxar çıxdığını görə bilərsiniz, bu da
-
su buxarı kimi qaz vəziyyətində olan sudur
-
Su dedikdə ağlınıza geniş
-
açıq okean gələ bilər.
-
Yerdəki suyun 95%-dən çoxu okeandadır bura
-
su dövranı ilə başlamaq üçün əla yerdir.
-
Burada günəşdən gələn enerji
-
okeanın səthindəki suyu su
-
buxarına çevirəcək qədər qızdırır.
-
Buna buxarlanma deyilir.
-
Bu su buxarı daha az sıxdır, yəni
-
maye sudan daha yüngüldür,
-
buna görə də atmosferə qalxır.
-
Ancaq su buxarı yüksəldikcə
-
atmosferdəki temperatur soyuyur.
-
Öz növbəsində, su buxarı kiçik
-
maye su damcılarına və ya
-
gördüyümüz kimi buludlara çevrilir.
-
Buna kondensasiya deyilir.
-
Hava cərəyanları buludları hərəkət etdirir
-
Bulud getdikcə daha çox maye su
-
damcılarını topladıqca su buluddan ayrıla,
-
cazibə qüvvəsi ilə aşağı çəkilə
-
və sonra yağış kimi yağış kimi
-
okeana və ya quruya qayıda bilər.
-
Həqiqətən soyuqdursa, su
-
damcıları kristallaşaraq qar ola bilər.
-
Qar yerə düşəcək və nəticədə
-
yenidən maye halında əriyəcək və
-
bütün prosesin yenidən başladığı okeana
-
geri axan cazibə qüvvəsi ilə
-
aşağı çəkilən gölə və ya çaya axacaq.
-
Bu, suyun su dövranından
-
keçə biləcəyi bir yoldur.
-
Bu, öz macəranızı seçmək kimidir.
-
Qar əriyib çaya tökülmək əvəzinə, qar
-
soyuq buzlağın bir hissəsinə çevrilə
-
və orada uzun, uzun müddət,
-
minlərlə il qala bilər.
-
Yağış yerə sıza və qrunt sularına çevrilir
-
və burada bitki kökləri tərəfindən udulur.
-
Öz növbəsində, transpirasiya
-
yolu ilə bitkilər
-
tərəfindən udulan su su buxarına
-
keçə və ağızcıqlar adlanan kiçik
-
dəliklər vasitəsilə birbaşa yarpaqlardan
-
ayrılaraq atmosferə qayıda bilər.
-
Bitki kökləri tərəfindən udulmaq əvəzinə,
-
yeraltı sular yeraltı su qatına və ya gölə
-
çaya və ya hətta okeana qədər işləyə bilər
-
Suyun müxtəlif yolları var və su
-
dövranı çox mürəkkəb ola bilər.
-
Ancaq həqiqətən çox sadə bir şeyə gəlir.
-
Yerdəki suyun miqdarı zamanla
-
kifayət qədər sabit qalır
-
və hava, coğrafiya, günəş enerjisi
-
və cazibə qüvvəsi kimi şeylərdən asılı
-
olaraq bir yerdən başqa yerə hərəkət edir,
-
bəzən fazalar arasında keçid edir.
-
Biz bilirik ki, su Yerdəki həyat üçün
-
vacibdir və şirin su artan dünya
-
əhalisi üçün xüsusilə məhdud resursdur.
-
Su dövranındakı dəyişikliklər iqtisadiyyat
-
enerji istehsalı, səhiyyə, istirahət
-
nəqliyyatı, kənd təsərrüfatı və içməli su
-
vasitəsilə hər kəsə təsir edə bilər.
-
Və buna görə də suyun dövranını
-
başa düşmək çox vacibdir.
-
Bu və dinozavrlarla eyni suyu
-
içdiyinizi bilmək çox gözəldir.
-
Gələn görüşlərə qədər.
Khan Academy
