< Return to Video

Mënyra se si SHBA shpjegon tragjedinë e vetëvrasjeve të veteranëve

  • 0:02 - 0:05
    • Më 6 maj 2019
  • 0:05 - 0:09
    dielli po shkëlqente, qielli ishte blu,
  • 0:09 - 0:11
    retë ishin të bardha.
  • 0:11 - 0:13
    Ishte nje ditë pranvere e përsosur.
  • 0:13 - 0:15
    Po kthehesha përsëri në zyrë,
  • 0:15 - 0:17
    dhe më ra zilja e telefonit
  • 0:17 - 0:19
    Lshte një nga Nënkolonelët e mij.
  • 0:19 - 0:21
    U pergjigja, "Përshëndetje John.
  • 0:21 - 0:22
    Si je?"
  • 0:22 - 0:24
    Ai tha "Jam mirë, Zotëri.
  • 0:24 - 0:26
    Por kam një lajm të keq."
  • 0:26 - 0:29
    Më tha se oficeri ekzekutiv
    vdiq këtë fundjavë.
  • 0:31 - 0:32
    Shkëmbyem disa fjalë,
  • 0:32 - 0:34
    "Çfarë do të thuash,
    për çfarë po flet?"
  • 0:34 - 0:36
    E pyeta se çfarë kishte ndodhur.
  • 0:37 - 0:39
    Ai më tha, "Zotëri, ai vrau veten."
  • 0:43 - 0:47
    Kam ecur nëpër zyrë
    për nja dy orë i hutuar,
  • 0:47 - 0:51
    duke u përpjekur te kuptoj
    çfarë kishte ndodhur, përse.
  • 0:51 - 0:54
    Kisha komunikuar me të
    disa muaj më parë.
  • 0:54 - 0:57
    Nuk isha në djeni
    se ky oficer kishte probleme.
  • 0:57 - 1:01
    E fajësoj veten time sepse si udhëheqës
    nuk kam ditur gjë.
  • 1:03 - 1:06
    Vazhdova të përpiqem të kuptoj arsyen
  • 1:06 - 1:08
    çfarë po ndodh në komunitetin e veteranëve
  • 1:08 - 1:09
    përse ndodhin këto gjëra.
  • 1:09 - 1:12
    Lexova raporte nga
    Departamenti i Çështjeve të Veteranëve,
  • 1:12 - 1:14
    Departamenti i Mbrojtjes,
  • 1:14 - 1:16
    Kam lexuar studime kombëtare
    mbi shëndetin mendor
  • 1:16 - 1:19
    dhe çështjet lidhur me të.
  • 1:19 - 1:22
    Do të ndaj me ju
    disa nga gjërat që zbulova.
  • 1:22 - 1:27
    Departamenti i Çështjeve të Veteranëve
    u interesua mbi vetëvrasjet e veteranëve
  • 1:27 - 1:29
    dhe është në fakt prioritet numër një.
  • 1:29 - 1:32
    Sipas raporteve e tyre
    dhe numrave që kam llogaritur,
  • 1:32 - 1:35
    ndërmjet 2001 dhe 2019,
  • 1:35 - 1:38
    gjatë kohës të
    Luftës Globale kundër Terrorizmit,
  • 1:38 - 1:42
    përafërsisht janë 115,000 veteranë
  • 1:42 - 1:44
    të cilët i dhanë fund jetës së tyre.
  • 1:45 - 1:48
    Gjithashtu pash raportin e
    Departamentit e Mbrojtes
  • 1:48 - 1:50
    që rendit viktimat.
  • 1:50 - 1:52
    Ky raport
  • 1:52 - 1:56
    rendit viktimat nga Tetori i 2001
  • 1:56 - 1:59
    deri në Nëntor 18 të vitit e kaluar.
  • 2:00 - 2:03
    Gjatë kësaj kohe
    dhe Luftës Globale kundër Terrorizmit,
  • 2:03 - 2:08
    ka pasur 5,440 pjesëtarë aktiv
    të cilët u vranë në aksion.
  • 2:10 - 2:13
    Kështu sipas numrave,
    u kryen afërsisht 115,000 vetëvrasje,
  • 2:13 - 2:16
    dhe 5,440 u vranë në aksion.
  • 2:16 - 2:18
    Çfarë do të thotë kjo për mua?
  • 2:18 - 2:24
    Kemi afërsisht 21 veteranë
    të cilët i dhanë fund jetës
  • 2:24 - 2:28
    për secilin që vritet
    nga një luftëtar armik.
  • 2:30 - 2:32
    Kjo është një shifër befasuese.
  • 2:33 - 2:36
    Këto studime kombëtare
  • 2:36 - 2:39
    që merren me shëndetin mendor na tregojnë
  • 2:39 - 2:45
    se nëse keni probleme
    mendore brenda familjes suaj
  • 2:45 - 2:47
    të cilat mund të jenë trashëguese,
  • 2:47 - 2:51
    ose nëse ju ka ndodhur diçka
    traumatike gjatë fëmijërisë tuaj,
  • 2:51 - 2:56
    aftësia juaj të luftoni kundër
    çrregullimit e stresit posttraumatik,
  • 2:56 - 2:58
    do të pakësohet.
  • 2:59 - 3:01
    Gjithashtu na tregojnë se
  • 3:01 - 3:04
    nëse dëshironi të keni vlerësim të plotë,
  • 3:04 - 3:07
    të përcaktoni nëse dikush vuan nga stresi
    posstraumatik,
  • 3:07 - 3:10
    duhet të merrni një intervistë për
    të paktën një orë
  • 3:10 - 3:12
    me një ekspert në shëndetit mendor
  • 3:12 - 3:14
    i cili mund të zbulojë se çfarë është
  • 3:14 - 3:16
    dhe të përcaktojë nëse vuani prej tij.
  • 3:17 - 3:21
    Tani do tju them çfarë ndodh
    kur hyni në ushtri.
  • 3:21 - 3:23
    Kur rekrutoheni ne forcat e armatosura,
  • 3:23 - 3:26
    ju do të kaloni nga një kontroll mjekësor,
  • 3:26 - 3:29
    një test i fitnesit fizik,
  • 3:29 - 3:31
    test droge,
  • 3:31 - 3:33
    test karriere,
  • 3:33 - 3:35
    që të kuptojnë se ku jeni më i aftë
  • 3:35 - 3:38
    duke shpresuar tju vendosin
    në kategorinë e duhur.
  • 3:38 - 3:39
    Por a e besoni
  • 3:39 - 3:42
    se gati 115,000 vetëvrasje
    gjatë 20 viteve të fundit,
  • 3:42 - 3:44
    dhe me të dhënat që kemi
    nga studimet ndërkombëtare
  • 3:44 - 3:48
    se si përcaktohet nëse dikush
    do të jetë në gjendje të përballojë
  • 3:48 - 3:51
    çrreullimit e stresit posttraumatik,
  • 3:51 - 3:54
    ende nuk kemi një vlerësim
    të shëndetit mendor standart
  • 3:54 - 3:55
    për rekrutët tanë që fillojnë shërbimin.
  • 3:56 - 3:58
    Kjo është diçka që unë mendoj
    se duhet të ndryshojë.
  • 3:58 - 4:00
    E dyta,
  • 4:01 - 4:03
    Kur largohesh nga shërbimi --
  • 4:03 - 4:05
    Kur u largova nga shërbimi në 2003,
  • 4:05 - 4:07
    duhej të ndiqja disa
    kurse të detyrueshme,
  • 4:07 - 4:09
    mësime që zgjatën rreth dy ditë,
  • 4:09 - 4:12
    dhe pastaj isha në rrugën e duhur.
  • 4:12 - 4:13
    Sot gjëndja është pak më ndryshe.
  • 4:13 - 4:15
    Do tju marin në telefon
  • 4:15 - 4:17
    nëse jeni në lejën që e
    quajme përfundimtare
  • 4:17 - 4:19
    ose pushim me pagesë
    që dëshirohi të shfrytëzoni
  • 4:20 - 4:22
    para se të shkarkoheni nga puna.
  • 4:22 - 4:24
    Fola me një veteran të cilen e morën në
    telefon.
  • 4:25 - 4:27
    Ai po kthehej nga puna në shtëpi,
  • 4:27 - 4:29
    dhe e vetmja gjë që kishte në mendje ishte
  • 4:29 - 4:31
    "Sa shpejt mund të shpëtoj nga kjo?"
  • 4:31 - 4:33
    Mbaj se mënd telefonata
    zgjati 10 ose15 minuta
  • 4:33 - 4:35
    Por megjithatë studimet kombëtare tregojnë
  • 4:35 - 4:37
    se duhet një ore interviste
    ballë për ballë,
  • 4:37 - 4:40
    Mendoj se është diçka
    që ne mund të përmirësojmë.
  • 4:40 - 4:42
    Një gjë tjetër që Departamenti
    i Çështjeve të Veteranëve
  • 4:42 - 4:44
    përfshiu në raportet.
  • 4:44 - 4:49
    Treguan se pjesëtarët e shërbimit
    të cilët besojnë ne vetëshërimin
  • 4:49 - 4:52
    kanë rrezik më të lartë për të kryer
    vetëvrasjeve.
  • 4:52 - 4:55
    Pra veteranët të cilët vetëshërohen
    përmes alkoolit,
  • 4:55 - 4:58
    ose abuzimit e drogës,
  • 4:58 - 5:01
    dhe që Departamenti i Çështjeve
    të Veteranëve ka kategorizuar
  • 5:01 - 5:04
    përdorim të opioidit,
  • 5:04 - 5:06
    si një nga epidemitë.
  • 5:06 - 5:08
    Duke diskutuar me marinsat
    e grupit tim
  • 5:08 - 5:10
    dhe u munduar të mësoj më shumë gjëra,
  • 5:10 - 5:13
    zbulova disa gjëra shumë alarmante.
  • 5:13 - 5:16
    Një marins i cili u kthye nga Iraku
  • 5:16 - 5:19
    dhe shkoi në spital
    për "dhimbje në shpinë"
  • 5:19 - 5:23
    dhe i dhanë disa ilaçe opioide.
  • 5:23 - 5:27
    Gjithashtu vuante
    nga çrregullimi i stresit posttraumatik.
  • 5:27 - 5:30
    Ai u bë i varur nga
    këto ilaçe kundër dhimbjes,
  • 5:30 - 5:33
    sepse jo vetëm lehtësuan
    dhimbjen e shpinës,
  • 5:33 - 5:35
    por e ndihmuan të përballojë
  • 5:35 - 5:38
    me disa nga gjërat e tmerrshme
    që kishte përjetuar dhe bëre
  • 5:38 - 5:42
    në Lindjen e Mesme.
  • 5:42 - 5:45
    dhe përfundimisht beri overdoze.
  • 5:45 - 5:49
    Një sfidë tjetër që kemi
  • 5:51 - 5:52
    është se gjatë detyrës,
  • 5:52 - 5:55
    i përkisni Departamentit e Mbrojtjes.
  • 5:55 - 5:58
    Kështu që të gjithë doktorët,
    i gjithë kujdesi shëndetësor
  • 5:58 - 6:01
    janë në të njëjtën kategori.
  • 6:01 - 6:03
    Kur nuk jeni më në shërbim,
  • 6:03 - 6:05
    bëheni pjesë e Departamentit
    Çështjeve të Veteranëve.
  • 6:05 - 6:08
    Pra anetaret e shërbimit
  • 6:08 - 6:11
    të cilët kërkojnë ndihmë
    me problemet e shëndetit mendor
  • 6:11 - 6:13
    e janë diagnostikuar me stres
    posttraumatik,
  • 6:14 - 6:17
    kur largohen nga shërbimi,
  • 6:17 - 6:18
    nuk kanë asnjë doktor
  • 6:18 - 6:21
    pjesëtar të Departamentit e Çështjeve të
    Veteranëve
  • 6:21 - 6:23
    ose mbase edhe doktor civil
  • 6:23 - 6:25
    për shak të privatësisë.
  • 6:25 - 6:27
    Por ka dhe disa lajme të mira.
  • 6:27 - 6:29
    Kohët e fundit, u bë e ligjshme
  • 6:29 - 6:31
    të krijohet një bazë të dhënash
  • 6:31 - 6:34
    që do përmbajë edhe të dhënat
    shëndetësore të Departamentit te Mbrojtes
  • 6:34 - 6:38
    por edhe dhe të Departamentit e Çështjeve
    të Veteranëve.
  • 6:38 - 6:41
    Por dua të analizoj këtë mendim ende më
    shume.
  • 6:43 - 6:45
    Kompania ime ka pasur 204 marinsa dhe
    detarë.
  • 6:46 - 6:49
    Ndërsa shikoja dhe flisja me marinsar e
    grupit im,
  • 6:49 - 6:51
    kuptuam se jemi më shumë se 12
  • 6:51 - 6:55
    pjesëtarë që kryen vetëvrasje.
  • 6:55 - 6:58
    Kur flas me udhëheqësit me të lartë në
    batalion,
  • 6:58 - 7:01
    dhe batalioni përmban afërshisht 600-700
    marinarë,
  • 7:01 - 7:04
    llogaritet se janë qindra pjesëtarë
    ata që kanë kryer vetëvrasje.
  • 7:04 - 7:07
    Le të marim këtë bazë të dhënash që kemi
    krijuar,
  • 7:09 - 7:11
    dhe le ta analizojmë ende më shumë.
  • 7:11 - 7:13
    Νë qoftë se një veteran vdes,
  • 7:14 - 7:17
    nëse janë shkaqe natyrale,
  • 7:17 - 7:19
    mbidozë ose vetëvrasje,
  • 7:19 - 7:21
    ne kemi mundësi ta kalojm atë ne Çështjet
    e Veteranëve
  • 7:21 - 7:24
    dhe mund të kenë të dhënat
    e Departamentit të Mbrojtjes,
  • 7:24 - 7:28
    të identifikojnë se në cilin
    grup ishin pjesëtarë,
  • 7:28 - 7:30
    rastet dhe misionet kishin marrë pjesë,
  • 7:30 - 7:33
    dhe të krijojm këto të dhëna
    dhe të përpiqemi të kuptojmë
  • 7:33 - 7:37
    nëse ka grupe që janë më të prirura
    ndaj çrregullimit e stresit post-traumatik
  • 7:37 - 7:42
    që të mundemi të japim shëndetin mendor
  • 7:42 - 7:44
    para se të rrështohen,
  • 7:44 - 7:45
    para se të hynë në arenë.
  • 7:45 - 7:47
    Kur janë në arenë,
  • 7:47 - 7:48
    duhen mbështetur ndërsa janë atje,
  • 7:48 - 7:51
    duhen ndihmuar në lidhje
    me shëndetin mendor
  • 7:51 - 7:53
    para se të kthehen
    në shtëpi pas shërbimit.
  • 7:53 - 7:55
    (Duartrokitje)
  • 7:55 - 7:59
    Meqë ra fjala,
  • 7:59 - 8:03
    nëse mundemi të krijojmë
    këto të dhëna për të ndihmuar,
  • 8:03 - 8:06
    nuk do i zbatojmë vetëm në ushtri,
  • 8:06 - 8:09
    por do i përdorim edhe
    për popullsinë e përgjithshme.
  • 8:09 - 8:12
    Nëse ne punojmë të gjithë së bashku
  • 8:13 - 8:15
    mbledhim burimet tona,
  • 8:15 - 8:16
    dhe flasim hapur për këtë temë,
  • 8:16 - 8:19
    dhe përpiqemi të gjejmë zgjidhje
  • 8:19 - 8:21
    për këtë epidemi që ekziston në Amerikë,
  • 8:21 - 8:24
    shpresoj se mund të shpëtojmë një jetë.
  • 8:24 - 8:26
    Këto janë mendimet dhe idetë e mia,
  • 8:26 - 8:29
    shpresoj se kjo bisedë nuk është e fundit
  • 8:29 - 8:31
    por fillimi i saj.
  • 8:32 - 8:34
    Dhe dua tju falenderoj për kohën tuaj.
  • 8:34 - 8:36
    (Duartrokitje)
Title:
Mënyra se si SHBA shpjegon tragjedinë e vetëvrasjeve të veteranëve
Speaker:
Charles P. Smith
Description:

Shifrat e veteranëve të luftës në SHBA që i japin fund jetës janë alarmante.
Charles P. Smith, avokati mbrojtës i veteranëve sygjeron mënyra të reja që priorizojnë shëndetin mendor në ushtri duke ofruar një plan qe ndihmon në parandalimin e vetëvrasjeve dhe sigurimin e marrjes së kujdesit të duhur para, gjatë dhe pas detyrës së pjesëtarëve të shërbimit.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
08:53

Albanian subtitles

Revisions