< Return to Video

یاریگا گەورەکەی ڕۆمانەکان بۆ شەڕی دەریایی - جانێڵ پیتەرز

  • 0:07 - 0:12
    ھاواری جەماوەر. نەڕەی شێر.
    بەریەک کەوتنی شمشێر.
  • 0:12 - 0:17
    لە ٨٠ ی زانییەوە ئەم دەنگانە دەبیستران
    لە نێو یاریگا گەورەکەوە.
  • 0:17 - 0:18
    سەد ڕۆژ جارێک لە ساڵێکدا،
  • 0:18 - 0:23
    زیاتر لە ٥٠ ھەزار دانیشتووی ڕۆما و
    سەردانیکەرانی لە ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانیەوە
  • 0:23 - 0:28
    یاریگاکەیان پڕ دەکرد بە چوار چین لەسەر یەک
    بۆ بینینی شەڕی زۆرانبازەکان، ئاژەڵان،
  • 0:28 - 0:31
    و پێشبڕکێی گالیسکە لە دەوری یاریگاکە.
  • 0:31 - 0:36
    و بۆ کۆتا قۆناغ، ئاوییان دەڕشتە نێو
    یاریگاکە
  • 0:36 - 0:39
    شوێنی نمایشەکەیان پڕ ئاو دەکرد بۆ بینینی
    گەورەترین نمایشی نێو ھەموو نمایشەکان:
  • 0:39 - 0:42
    نمایشی جەنگی دەریایی.
  • 0:42 - 0:46
    داستانی ڕۆمانی، ڕوبەڕوبونەوەی خەیالی
    پێی دەوترا نەوماکیا،
  • 0:46 - 0:50
    دەستی پێکرد لە سەردەمی جۆلیۆس سیزار
    لە سەدەی یەکەمی پێش زاین،
  • 0:50 - 0:54
    دوای زیاتر لە سەد ساڵ لە دروست کردنی
    یاریگا گەورەکە.
  • 0:54 - 0:57
    ئەنجام دەدران لەگەڵ چەند
    نمایشێکی تری ئاوی
  • 0:57 - 1:00
    لە ناوچەی ئاوی سروشتی و دروستکراو
    لە دەوروبەری ڕۆما
  • 1:00 - 1:03
    ھەتا کاتی ئیمپراتۆر فلاڤیەس ڤیسپەیشن،
  • 1:03 - 1:08
    کە دەستی کرد بە دروست کردنی یاریگا گەورەکە
    لە٧٠ی زاینی لە شوێنێک کە پێشتر دەریاچە بوو.
  • 1:08 - 1:12
    دەیویست یاریگاکە ببێتە ھێمایەک بۆ ھێزی
    ڕۆما لە جیھانی کۆندا.
  • 1:12 - 1:15
    و چی ڕێگەیەک باشتر ھەیە بۆ
    پیشاندانی ئەو ھێزە
  • 1:15 - 1:20
    لە جەستەی ئاوێک کە دەکرێت وشک بکرێت و
    پڕ بکرێتەوە بە فەرمانی ئیمپراتۆر؟
  • 1:20 - 1:26
    'کوڕەکەی ڤیسپەیشن 'فلاڤیەس تایتەس
    خەونەکەی باوکی بەدی ھێنا لە ٨٠ ی زاینی
  • 1:26 - 1:29
    کاتێک غەنیمەکانی شەڕی بەکارھێنا
    بۆ تەواوکردنی یاریگا گەورەکە
  • 1:29 - 1:34
    یان وەک ئەوەی لەو کاتەدا
    بە یاریگای فلەیڤیان ناسراو بوو،
  • 1:34 - 1:39
    ئاھەنگی کردنەوەی یاریگاکە بریتی بوو لە
    میھرەجانێکی ١٠٠ ڕۆژی و شەڕی زۆرانبازەکان،
  • 1:39 - 1:42
    پێشتر بەرنامەڕیژی بۆ کرا بوو
    کە چالاکیەکانی
  • 1:42 - 1:49
    میوزیک و، لە سێدارەدانی کراوە، و بێگومان
    شەڕی زۆرنبازەکانیش لە خۆ بگرێت.
  • 1:49 - 1:53
    پێچەوانەی یاری لە نێو یاریگا بچوکەکان
    کە لە لایەن ڕۆمانیە دەوڵەمەندەکانەوە دەکران،
  • 1:53 - 1:57
    ئەم نمایشە شاھانەییە زۆر تێچووە
    پشتگیری ئابوری دەکرا لەلایەن ئیمپراتۆرەوە.
  • 1:57 - 2:00
    نمایشی ئاژەڵە بیانییەکان، نمایشی شانۆیی،
  • 2:00 - 2:03
    و کێبڕکێ ترسناک و ناوازەکانی نەوماکیا
    کە ھەموویان دروست کرا بوون
  • 2:03 - 2:06
    بۆ بەھێز کردنی متمانە بە
    ئیمپراتۆری خودا ئاسا،
  • 2:06 - 2:10
    کە دوای مردنی
    دەکرێت بە خودا.
  • 2:10 - 2:14
    ھێشتا ئاشکرا نییە چۆن ئەندازیاران یاریگایان
    پڕ دەکرد لە ئاو بۆ دروست کردنی ئەو نمایشە.
  • 2:14 - 2:19
    ھەندێک لە مێژوو ناسان بڕوایان وایە کە
    جۆگەی ئاوی گەورە ڕاکێشراوە بۆ نێو یاریگاکە
  • 2:19 - 2:23
    ئەوانی تر پێیان وایە سیستەمی ژورەکان و
    دەرگای عەماراو بەکارھاتووە بۆ وشک کردنەوە و،
  • 2:23 - 2:26
    پڕ کردنەوەی یاریگاکە.
  • 2:26 - 2:29
    دەکرێت ئەم ژورانە پڕ کرابێتن لە ئاو
    پیش نمایشەکان
  • 2:29 - 2:31
    دواتر بەردرابێتن بۆ پڕ ئاو کردنی
    شوێنی نمایشەکە
  • 2:31 - 2:36
    نزیکەی یەک ملیۆن گاڵۆن ئاو، بۆ پڕ کردن
    بە قوڵایی پێنج پێ ئاو.
  • 2:36 - 2:38
    بەڵام تەنانەت بەو ھەموو ئاوەشەوە،
  • 2:38 - 2:42
    ڕۆمانەکان دەبوو بەلەمی بچووکی ژێر تەخت
    دروست بکەن
  • 2:42 - 2:45
    تا بەر زەوی یاریگا گەورەکە نەکەون.
  • 2:45 - 2:48
    درێژی بەلەمەکان لە نێوان ٧ بۆ ١٥ مەتر بوو،
  • 2:48 - 2:51
    و وا دروست کرا بوون کە لەو بەلەمانە بچن
    کە لە شەڕی ڕاستی بەکاردێن.
  • 2:51 - 2:55
    لە کاتی شەڕدا، دوو دەرزەن لەم بەلەمانە
    سەر ئاو دەکەوتن دەوروبەری یاریگاکە،
  • 2:55 - 3:00
    زۆرانبازەکان لێیان دەخوڕی کە جلیان
    وەک دوو لایەنی شەڕە دروستکراوەکە پۆشی بوو.
  • 3:00 - 3:03
    ئەم شەڕکارانە دەجەنگان لەسەر بەلەمەکانەوە،
  • 3:03 - 3:06
    دەچوونە ناوی، دەجەنگان، دەخنکان و
    دوژمنەکانیان لاواز دەکرد
  • 3:06 - 3:10
    ھەتا ئەو کاتەی یەک کۆمەڵەیان دەمایەوە.
  • 3:10 - 3:14
    خۆشبەختانە، ھەموو نمایشێکی ئاوی ئەم
    جۆرە چیرۆکە ترسنکەی تیا نەبوو
  • 3:14 - 3:16
    لە ھەندێکیاندا،
  • 3:16 - 3:20
    سەکۆی ژێر ئاو کەوتووەکە کراوە دەبوو
    بۆ لێخوڕینی گالیسکە بە سەر ئاوەکەیدا
  • 3:20 - 3:25
    وەک ئەوەی ئەوان خوای دەریایی "تریتۆن" بن
    کە لەگەڵ ڕۆشتنیدا شەپۆلی دروست دەکرد.
  • 3:25 - 3:29
    ئاژەڵان دەڕۆشتن بە سەر ئاوەکەدا، ئەفسانەکان
    نمایش دەکران لە لایەن بەندکراوە تاوانبارەکان،
  • 3:29 - 3:34
    و لە شەودا، مەلەوانە ڕووتەکان نمایشیان
    دەکرد لە بەر ڕوناکی گڕی مەشخەڵدا.
  • 3:34 - 3:38
    بەڵام سەردەمی یاریگای ئاوی نەمایەوە
    بۆ ھەمیشە.
  • 3:38 - 3:42
    شەڕە دەریاییەکان زۆر بەناوبانگ بوون
    دەریاچە نزیکەکەیان تەرخان کرد بۆی
  • 3:42 - 3:46
    لەلایەن ئیمپراتۆر دۆمیشن لە سەرەتاکانی
    ٩٠ یی زاینی.
  • 3:46 - 3:49
    دەریاچە گەورەکە زۆر باشتر بو بۆ
    نەوماکیا،
  • 3:49 - 3:53
    و ھەر زوو یاریگاکە بووش شوێنی
    ئاژەڵە لە قەفەزکراوەکان
  • 3:53 - 3:56
    و بەربەستی ئاوی زیاتر دانرا کە ڕێی نەدەدا
    بە لافاوی زیاتر.
  • 3:56 - 3:58
    بەڵام بۆ ماوەیەکی کورت،
  • 3:58 - 4:01
    ئیمپراتۆرەکانی فلەیڤیان باڵادەستب وون
    بەسەر لافاوی شەڕ و ئاو دا
  • 4:01 - 4:04
    لە نمایشێکی سەرنج ڕاکێشی پیشاندانی ھێزدا.
Title:
یاریگا گەورەکەی ڕۆمانەکان بۆ شەڕی دەریایی - جانێڵ پیتەرز
Speaker:
جانێڵ پیتەرز
Description:

تەواوی وانەکە لێرە ببینە: https://ed.ted.com/lessons/how-the-romans-flooded-the-colosseum-for-sea-battles-janelle-peters

دەستی پێکرد لە ٨٠ ی زاینی، دانیشتوانی ڕۆما و سەردانیکەرانی لە نێو ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانیەوە، یاریگا گەورەکەیان پڕ دەکردەوە بۆ بینینی شەڕی زۆرانبازەکان، شەڕی ئاژەڵەکان و پێشبڕکێی گالیسکە لە چواردەوری یاریگاکە. و بۆ قۆناغی کۆتایی ئەوان گۆڕەپانەکەیان پڕ دەکرد لە ئاو، شانۆکەیان نقوم دەکرد بۆ دروست کردنی گەورەترین دیمەنی نێو ھەموو دیمەنەکان: شەڕی نمایشیی دەریایی. جانێل پیتەرس باس لە مێژووی ئەم ڕوبەڕوبونەوە نمایشییانە دەکات.

وانەکە لە لایەن جەنێل پیتەرز ئامادە کراوە و برێت ئەندەرهیل کاری دەرهێنانی بۆ کردووە.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:04

Kurdish subtitles

Revisions