hide🌟Accessibility matters for everyone!🌟
Learn with Amara.org about the Best Practices for Creating SDH Subtitles !

< Return to Video

Si ndikon sheqeri ne trurin tone - Nicole Avena

  • 0:07 - 0:09
    Imagjinoni disa biskota te ngrohta e te lengshme,
  • 0:09 - 0:11
    karamele krokante,
  • 0:11 - 0:12
    keke te mendafshte,
  • 0:12 - 0:15
    kone prej vaferi te tejmbushur me akullore.
  • 0:15 - 0:17
    A po ju leshon goja leng?
  • 0:17 - 0:18
    Ju vjen deshira per embelsira?
  • 0:18 - 0:19
    Pse?
  • 0:19 - 0:20
    Cfare ndodh ne trurin tone
  • 0:20 - 0:24
    qe i ben kaq te parrezistueshme ushqimet e embla?
  • 0:24 - 0:24
    Fjala sheqer eshte nje term i pergjithshem
  • 0:24 - 0:27
    qe perdoret per te pershkruar nje categori molekulash
  • 0:27 - 0:28
    te quajtura karbohidrate,
  • 0:28 - 0:31
    dhe gjendet ne nje game te gjere ushqimesh dhe pijesh.
  • 0:31 - 0:34
    Mjafton te kontrolloni etiketat e embelsirave qe blini.
  • 0:34 - 0:35
    Glukosa,
  • 0:35 - 0:36
    fruktoza,
  • 0:36 - 0:37
    sukroza,
  • 0:37 - 0:37
    maltoza,
  • 0:37 - 0:38
    laktozi,
  • 0:38 - 0:39
    dekstroza,
  • 0:39 - 0:40
    dhe niseshteja
  • 0:40 - 0:41
    jane te gjitha forma sheqernash.
  • 0:41 - 0:44
    Sic jane edhe shurupi i mistrit me nivel te larte fruktoze,
  • 0:44 - 0:44
    lengjet e frutave,
  • 0:44 - 0:45
    sheqeri
  • 0:45 - 0:47
    apo mjalti.
  • 0:47 - 0:49
    Dhe sheqeri nuk gjendet vetem tek karamelet e embelsirat,
  • 0:49 - 0:51
    ai i shtohet edhe salces se domateve,
  • 0:51 - 0:52
    kosit,
  • 0:52 - 0:53
    frutave te thata,
  • 0:53 - 0:54
    ujerave te aromatizuara,
  • 0:54 - 0:56
    apo shufrave me mysli.
  • 0:56 - 0:57
    Duke qene se sheqeri ndodhet gjithandej,
  • 0:57 - 0:58
    eshte e rendesishme te kuptojme
  • 0:58 - 1:00
    se c'ndikim ka ai tek truri.
  • 1:00 - 1:02
    Cfare ndodh kur sheqeri prek gjuhen tone?
  • 1:02 - 1:04
    A eshte e vertete se po te hash pak sheqer
  • 1:04 - 1:05
    deshiron edhe me shume?
  • 1:05 - 1:07
    Kafshon nje shufer grunjerash.
  • 1:07 - 1:08
    Sheqeri qe ajo permban
  • 1:08 - 1:11
    aktivizon receptoret e shijet
  • 1:11 - 1:13
    qe ndodhen ne gjuhe.
  • 1:13 - 1:16
    Keta receptore dergojne nje sinjal ne trungun e trurit,
  • 1:16 - 1:17
    dhe nga aty, sinjali shperndahet
  • 1:17 - 1:19
    ne zona te ndryshme te trurit,
  • 1:19 - 1:22
    njera prej te cilave eshte korteksi.
  • 1:22 - 1:24
    Zona te ndryshme te kortekstit
  • 1:24 - 1:26
    perpunojne shije te ndryshme:
  • 1:26 - 1:26
    te hidhuren,
  • 1:26 - 1:27
    te kripuren,
  • 1:27 - 1:28
    umamin,
  • 1:28 - 1:30
    dhe ne rastin tone, te emblen.
  • 1:30 - 1:31
    Prej ketej sinjali aktivizon
  • 1:31 - 1:33
    sistemin shperblyes te trurit.
  • 1:33 - 1:35
    Ky sistem shperblyes perbehet nga nje sere
  • 1:35 - 1:37
    ngacmimesh elektrike dhe kimike
  • 1:37 - 1:40
    te zonave te ndryshme te trurit.
  • 1:40 - 1:41
    Eshte nje rrjet i nderlikuar,
  • 1:41 - 1:44
    por ai ndihmon ne gjetjen e pergjigjes
    per te vetmen pyetje te pandergjegjshme:
  • 1:44 - 1:46
    a duhet te vazhdoj?
  • 1:46 - 1:47
    Ajo ndjesia e ngrohte, marramendese qe ke
  • 1:47 - 1:50
    kur provon kekun me cokollate te gjyshes?
  • 1:50 - 1:51
    Eshte sistemi i shperblimit qe te thote,
  • 1:51 - 1:53
    "Hmm, po! "
  • 1:53 - 1:55
    Ai nuk aktivizohet vetem nga ushqimi.
  • 1:55 - 1:56
    Shoqerizimi,
  • 1:56 - 1:57
    sjellja seksuale
  • 1:57 - 1:57
    dhe drogat
  • 1:57 - 1:59
    jane vetem pak nga shembujt
  • 1:59 - 2:00
    te gjerave apo pervojave
  • 2:00 - 2:03
    qe aktivizojne sistemin e shperblimit.
  • 2:03 - 2:05
    Por kur ky sistem aktivizohet se tepermi
  • 2:05 - 2:08
    atehere nisin nje sere ngjarjesh te papelqyeshme:
  • 2:08 - 2:09
    humbje kontrolli,
  • 2:09 - 2:10
    uri,
  • 2:10 - 2:13
    dhe tolerance e tepruar ndaj sheqernave.
  • 2:13 - 2:15
    Le te kthehemi tek kafshata jone e grunjerave.
  • 2:15 - 2:17
    Ajo udheton poshte drejt stomakut,
  • 2:17 - 2:19
    dhe pastaj drejt zorreve.
  • 2:19 - 2:20
    Dhe a e di?
  • 2:20 - 2:22
    Ketu ndodhen receptore te tjere te sheqernave.
  • 2:22 - 2:23
    Nuk dallojne shijen,
  • 2:23 - 2:25
    por ama dergojne sinjale
  • 2:25 - 2:27
    qe i thone trurit tend se je i ngopur
  • 2:27 - 2:29
    apo se trupi duhet te prodhoje me shume insuline
  • 2:29 - 2:31
    per te perballuar sheqerin e tepert qe ti po ha.
  • 2:31 - 2:32
    Monedha kryesore
  • 2:32 - 2:35
    e sistemit tone te shperblimit eshte dopamina,
  • 2:35 - 2:37
    nje neurotransmetues i rendesishem kimik.
  • 2:37 - 2:40
    Ne pjesen e perparme te trurit ka shume receptore dopamine,
  • 2:40 - 2:42
    por ata nuk jane te shperndare njetrajtesisht.
  • 2:42 - 2:45
    Ne disa zona gjenden ishuj te dendur receptoresh,
  • 2:45 - 2:46
    dhe keto pika te nxehta
  • 2:46 - 2:48
    jane pjese e sistemit te shperblimit.
  • 2:48 - 2:50
    Drogat si alkooli,
  • 2:50 - 2:50
    nikotina,
  • 2:50 - 2:51
    apo heroina
  • 2:51 - 2:53
    e cojne ne qiell nivelin e dopamines,
  • 2:53 - 2:56
    gje qe i nxit disa njerez te arrijne gjithnje ate nivel te larte,
  • 2:56 - 2:59
    e thene ndryshe, te krijojne varesi.
  • 2:59 - 3:01
    Edhe sheqeri nxit prodhimin e dopamines,
  • 3:01 - 3:03
    por jo ne nivele aq te larta sa drogat.
  • 3:03 - 3:06
    Dhe sheqeri eshte nje nga ushqimet e rralla
    qe nxisin prodhimin e dopamines.
  • 3:06 - 3:09
    Per shembull, brokoli nuk ka asnje efekt,
  • 3:09 - 3:10
    gje qe ndoshta shpjegon se pse
  • 3:10 - 3:13
    eshte kaq e veshtire
    t'i bindesh femijet te hane perime.
  • 3:13 - 3:14
    Teksa flasim per ushqimet e shendetshme,
  • 3:14 - 3:16
    supozojme se ti ke uri
  • 3:16 - 3:18
    dhe vendos te hash nje vakt te balancuar.
  • 3:18 - 3:20
    Ti e ben kete, keshtu dopamina ngacmon
  • 3:20 - 3:21
    ishujt e ndjeshem te sistemit te shperblimit.
  • 3:21 - 3:25
    Por nese ti ha po te njejtin ushqim per disa dite rresht,
  • 3:25 - 3:27
    niveli i dopamines do te ulet gjithnje e me shume,
  • 3:27 - 3:29
    derisa te arrije ne zero.
  • 3:29 - 3:31
    Kjo ndodh sepse, kur flitet per ushqime,
  • 3:31 - 3:33
    gjate evolucionit truri u mesua
    t'i kushtonte vemendje te vecante
  • 3:33 - 3:35
    shijeve te reja ose te ndryshme.
  • 3:35 - 3:36
    Pse?
  • 3:36 - 3:37
    Ka dy arsye:
  • 3:37 - 3:39
    e para, per te kuptuar nese ushqimi ishte apo jo i prishur.
  • 3:39 - 3:42
    e dyta, sepse sa me shume varietet
  • 3:42 - 3:43
    te kemi ne dieten tone,
  • 3:43 - 3:44
    aq me e lehte do te jete
  • 3:44 - 3:46
    qe te marrim gjithe lendet qe na duhen.
  • 3:46 - 3:47
    Ne menyre qe t'a mbajme te gjalle kete varietet,
  • 3:47 - 3:50
    duhet te jemi ne gjendje te dallojme nje ushqim te ri,
  • 3:50 - 3:51
    dhe c'ka eshte me e rendesishme,
  • 3:51 - 3:54
    duhet te kemi gjithnje deshiren
    per te ngrene ushqime te reja.
  • 3:54 - 3:56
    Ja pse niveli i dopamines bie
  • 3:56 - 3:57
    kur ushqimi behet i merzitshem.
  • 3:57 - 3:59
    Tani le te kthehemi tek vakti jone.
  • 3:59 - 4:00
    Cfare ndodh nese ne vend
  • 4:00 - 4:02
    te atij vakti te shendetshem e te balancuar,
  • 4:02 - 4:04
    ti vendos te hash ushqime
    me permbajtje te larte sheqeri?
  • 4:04 - 4:06
    Nese e ha rralle sheqerin
  • 4:06 - 4:07
    ose nuk ha shume prej tij pernjeheresh,
  • 4:07 - 4:10
    efekti do te jete i njejte me ate
    te nje vakti te balancuar.
  • 4:10 - 4:11
    Nese ha shume,
  • 4:11 - 4:14
    atehere niveli i dopamines nuk do te bjere.
  • 4:14 - 4:15
    E thene ndryshe, nese ha shume sheqerna
  • 4:15 - 4:18
    do te ndihesh gjithnje i shperblyer.
  • 4:18 - 4:21
    Ne kete drejtim, sheqeri sillet paksa si drogat.
  • 4:21 - 4:23
    Kjo eshte nje prej arsyeve
    perse njerezit krijojne varesi
  • 4:23 - 4:25
    ndaj ushqimeve te embla.
  • 4:25 - 4:27
    Tani, kujtoni te gjitha llojet e ndryshme te sheqerit.
  • 4:27 - 4:29
    Secili prej tyre eshte unik,
  • 4:29 - 4:31
    por sa here qe njeri prej tyre hyn ne sistemin tone,
  • 4:31 - 4:33
    ai nxit nje efekt domino ne trurin tone
  • 4:33 - 4:35
    qe prodhon nje ndjesi shperblimi.
  • 4:35 - 4:37
    Eshte e forte, dhe ndodh shpesh,
  • 4:37 - 4:39
    prandaj ndodh edhe qe te kalohet limiti.
  • 4:39 - 4:41
    Pra, konsumi i tepert i sheqernave,
  • 4:41 - 4:43
    mund te krijoje varesi te trurit,
  • 4:43 - 4:46
    por nje copez kek nje here ne kaq
    nuk do t'ju sjelle asnje te keqe.
Title:
Si ndikon sheqeri ne trurin tone - Nicole Avena
Speaker:
Nicole Avena
Description:

Ndiqni leksionin e plote ne: http://ed.ted.com/lessons/how-sugar-affects-the-brain-nicole-avena

Sa here qe hani dicka te embel, receptoret e shijet, stomaku dhe truri mbajne shenime. Ky aktivizim i sistemit te shperblimit nuk ndryshon shume nga menyra se si trupi proceson substancat qe krijojne varesi, si per shembull alkooli apo nikotina. Nje sasi e madhe sheqeri ngre nivelin e dopamines dhe te nxit te kerkosh me shume. Nicole Avena shpjegon se pse embelsirat e biskotat duhen ngrene me limit.

Leksion nga Nicole Avena, animacioni nga STK Films.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:03
Michelle Mehrtens edited Albanian subtitles for How sugar affects the brain Dec 19, 2017, 7:37 PM
TED Translators admin edited Albanian subtitles for How sugar affects the brain Jan 16, 2016, 12:44 AM
Helena Bedalli approved Albanian subtitles for How sugar affects the brain Feb 10, 2014, 2:41 PM
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for How sugar affects the brain Feb 10, 2014, 2:36 PM
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for How sugar affects the brain Feb 10, 2014, 2:36 PM
Helena Bedalli accepted Albanian subtitles for How sugar affects the brain Feb 10, 2014, 2:34 PM
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for How sugar affects the brain Feb 10, 2014, 2:34 PM
Aida Musai edited Albanian subtitles for How sugar affects the brain Feb 10, 2014, 8:07 AM
Show all

Albanian subtitles

Revisions Compare revisions

  • Revision 6 Edited
    Michelle Mehrtens Dec 19, 2017, 7:37 PM
  • Revision 5 API
    TED Translators admin Jan 16, 2016, 12:44 AM
  • Revision 4 Edited (legacy editor)
    Helena Bedalli Feb 10, 2014, 2:36 PM
Our website uses cookies for analysis purposes.