1 00:00:06,825 --> 00:00:09,101 Imagjinoni disa biskota te ngrohta e te lengshme, 2 00:00:09,101 --> 00:00:10,513 karamele krokante, 3 00:00:10,513 --> 00:00:12,076 keke te mendafshte, 4 00:00:12,076 --> 00:00:14,693 kone prej vaferi te tejmbushur me akullore. 5 00:00:14,693 --> 00:00:16,670 A po ju leshon goja leng? 6 00:00:16,670 --> 00:00:17,538 Ju vjen deshira per embelsira? 7 00:00:17,538 --> 00:00:18,843 Pse? 8 00:00:18,843 --> 00:00:19,924 Cfare ndodh ne trurin tone 9 00:00:19,924 --> 00:00:23,700 qe i ben kaq te parrezistueshme ushqimet e embla? 10 00:00:23,700 --> 00:00:24,421 Fjala sheqer eshte nje term i pergjithshem 11 00:00:24,421 --> 00:00:26,549 qe perdoret per te pershkruar nje categori molekulash 12 00:00:26,549 --> 00:00:28,427 te quajtura karbohidrate, 13 00:00:28,427 --> 00:00:31,278 dhe gjendet ne nje game te gjere ushqimesh dhe pijesh. 14 00:00:31,278 --> 00:00:34,212 Mjafton te kontrolloni etiketat e embelsirave qe blini. 15 00:00:34,212 --> 00:00:34,913 Glukosa, 16 00:00:34,913 --> 00:00:35,695 fruktoza, 17 00:00:35,695 --> 00:00:36,627 sukroza, 18 00:00:36,627 --> 00:00:37,495 maltoza, 19 00:00:37,495 --> 00:00:38,295 laktozi, 20 00:00:38,295 --> 00:00:38,969 dekstroza, 21 00:00:38,969 --> 00:00:39,681 dhe niseshteja 22 00:00:39,681 --> 00:00:41,445 jane te gjitha forma sheqernash. 23 00:00:41,445 --> 00:00:43,525 Sic jane edhe shurupi i mistrit me nivel te larte fruktoze, 24 00:00:43,525 --> 00:00:44,309 lengjet e frutave, 25 00:00:44,309 --> 00:00:45,294 sheqeri 26 00:00:45,294 --> 00:00:46,521 apo mjalti. 27 00:00:46,521 --> 00:00:49,073 Dhe sheqeri nuk gjendet vetem tek karamelet e embelsirat, 28 00:00:49,073 --> 00:00:51,188 ai i shtohet edhe salces se domateve, 29 00:00:51,188 --> 00:00:51,846 kosit, 30 00:00:51,846 --> 00:00:52,777 frutave te thata, 31 00:00:52,777 --> 00:00:53,856 ujerave te aromatizuara, 32 00:00:53,856 --> 00:00:55,700 apo shufrave me mysli. 33 00:00:55,700 --> 00:00:56,603 Duke qene se sheqeri ndodhet gjithandej, 34 00:00:56,603 --> 00:00:58,026 eshte e rendesishme te kuptojme 35 00:00:58,026 --> 00:00:59,906 se c'ndikim ka ai tek truri. 36 00:00:59,906 --> 00:01:02,275 Cfare ndodh kur sheqeri prek gjuhen tone? 37 00:01:02,275 --> 00:01:03,528 A eshte e vertete se po te hash pak sheqer 38 00:01:03,528 --> 00:01:05,480 deshiron edhe me shume? 39 00:01:05,480 --> 00:01:07,025 Kafshon nje shufer grunjerash. 40 00:01:07,025 --> 00:01:08,276 Sheqeri qe ajo permban 41 00:01:08,276 --> 00:01:10,528 aktivizon receptoret e shijet 42 00:01:10,528 --> 00:01:12,770 qe ndodhen ne gjuhe. 43 00:01:12,770 --> 00:01:15,771 Keta receptore dergojne nje sinjal ne trungun e trurit, 44 00:01:15,771 --> 00:01:17,375 dhe nga aty, sinjali shperndahet 45 00:01:17,375 --> 00:01:19,261 ne zona te ndryshme te trurit, 46 00:01:19,261 --> 00:01:21,813 njera prej te cilave eshte korteksi. 47 00:01:21,813 --> 00:01:23,964 Zona te ndryshme te kortekstit 48 00:01:23,964 --> 00:01:25,864 perpunojne shije te ndryshme: 49 00:01:25,864 --> 00:01:26,399 te hidhuren, 50 00:01:26,399 --> 00:01:26,985 te kripuren, 51 00:01:26,985 --> 00:01:27,711 umamin, 52 00:01:27,711 --> 00:01:29,823 dhe ne rastin tone, te emblen. 53 00:01:29,823 --> 00:01:31,328 Prej ketej sinjali aktivizon 54 00:01:31,328 --> 00:01:33,440 sistemin shperblyes te trurit. 55 00:01:33,440 --> 00:01:34,909 Ky sistem shperblyes perbehet nga nje sere 56 00:01:34,909 --> 00:01:37,125 ngacmimesh elektrike dhe kimike 57 00:01:37,125 --> 00:01:39,749 te zonave te ndryshme te trurit. 58 00:01:39,749 --> 00:01:40,873 Eshte nje rrjet i nderlikuar, 59 00:01:40,873 --> 00:01:44,171 por ai ndihmon ne gjetjen e pergjigjes per te vetmen pyetje te pandergjegjshme: 60 00:01:44,171 --> 00:01:45,877 a duhet te vazhdoj? 61 00:01:45,877 --> 00:01:47,413 Ajo ndjesia e ngrohte, marramendese qe ke 62 00:01:47,413 --> 00:01:49,501 kur provon kekun me cokollate te gjyshes? 63 00:01:49,501 --> 00:01:51,295 Eshte sistemi i shperblimit qe te thote, 64 00:01:51,295 --> 00:01:52,753 "Hmm, po! " 65 00:01:52,753 --> 00:01:55,090 Ai nuk aktivizohet vetem nga ushqimi. 66 00:01:55,090 --> 00:01:55,935 Shoqerizimi, 67 00:01:55,935 --> 00:01:56,795 sjellja seksuale 68 00:01:56,795 --> 00:01:57,469 dhe drogat 69 00:01:57,469 --> 00:01:58,931 jane vetem pak nga shembujt 70 00:01:58,931 --> 00:02:00,346 te gjerave apo pervojave 71 00:02:00,346 --> 00:02:02,959 qe aktivizojne sistemin e shperblimit. 72 00:02:02,959 --> 00:02:05,145 Por kur ky sistem aktivizohet se tepermi 73 00:02:05,145 --> 00:02:08,435 atehere nisin nje sere ngjarjesh te papelqyeshme: 74 00:02:08,435 --> 00:02:09,268 humbje kontrolli, 75 00:02:09,268 --> 00:02:10,199 uri, 76 00:02:10,199 --> 00:02:12,711 dhe tolerance e tepruar ndaj sheqernave. 77 00:02:12,711 --> 00:02:14,963 Le te kthehemi tek kafshata jone e grunjerave. 78 00:02:14,963 --> 00:02:17,069 Ajo udheton poshte drejt stomakut, 79 00:02:17,069 --> 00:02:18,912 dhe pastaj drejt zorreve. 80 00:02:18,912 --> 00:02:19,949 Dhe a e di? 81 00:02:19,949 --> 00:02:22,380 Ketu ndodhen receptore te tjere te sheqernave. 82 00:02:22,380 --> 00:02:23,335 Nuk dallojne shijen, 83 00:02:23,335 --> 00:02:24,755 por ama dergojne sinjale 84 00:02:24,755 --> 00:02:26,587 qe i thone trurit tend se je i ngopur 85 00:02:26,587 --> 00:02:28,709 apo se trupi duhet te prodhoje me shume insuline 86 00:02:28,709 --> 00:02:31,003 per te perballuar sheqerin e tepert qe ti po ha. 87 00:02:31,003 --> 00:02:32,428 Monedha kryesore 88 00:02:32,428 --> 00:02:34,563 e sistemit tone te shperblimit eshte dopamina, 89 00:02:34,563 --> 00:02:37,153 nje neurotransmetues i rendesishem kimik. 90 00:02:37,153 --> 00:02:39,684 Ne pjesen e perparme te trurit ka shume receptore dopamine, 91 00:02:39,684 --> 00:02:41,840 por ata nuk jane te shperndare njetrajtesisht. 92 00:02:41,840 --> 00:02:44,648 Ne disa zona gjenden ishuj te dendur receptoresh, 93 00:02:44,648 --> 00:02:46,312 dhe keto pika te nxehta 94 00:02:46,312 --> 00:02:48,481 jane pjese e sistemit te shperblimit. 95 00:02:48,481 --> 00:02:49,767 Drogat si alkooli, 96 00:02:49,767 --> 00:02:50,436 nikotina, 97 00:02:50,436 --> 00:02:51,361 apo heroina 98 00:02:51,361 --> 00:02:53,366 e cojne ne qiell nivelin e dopamines, 99 00:02:53,366 --> 00:02:56,449 gje qe i nxit disa njerez te arrijne gjithnje ate nivel te larte, 100 00:02:56,449 --> 00:02:58,645 e thene ndryshe, te krijojne varesi. 101 00:02:58,645 --> 00:03:01,071 Edhe sheqeri nxit prodhimin e dopamines, 102 00:03:01,071 --> 00:03:03,238 por jo ne nivele aq te larta sa drogat. 103 00:03:03,238 --> 00:03:06,400 Dhe sheqeri eshte nje nga ushqimet e rralla qe nxisin prodhimin e dopamines. 104 00:03:06,400 --> 00:03:08,652 Per shembull, brokoli nuk ka asnje efekt, 105 00:03:08,652 --> 00:03:09,738 gje qe ndoshta shpjegon se pse 106 00:03:09,738 --> 00:03:12,837 eshte kaq e veshtire t'i bindesh femijet te hane perime. 107 00:03:12,837 --> 00:03:14,416 Teksa flasim per ushqimet e shendetshme, 108 00:03:14,416 --> 00:03:15,620 supozojme se ti ke uri 109 00:03:15,620 --> 00:03:17,597 dhe vendos te hash nje vakt te balancuar. 110 00:03:17,597 --> 00:03:19,683 Ti e ben kete, keshtu dopamina ngacmon 111 00:03:19,683 --> 00:03:21,349 ishujt e ndjeshem te sistemit te shperblimit. 112 00:03:21,349 --> 00:03:24,730 Por nese ti ha po te njejtin ushqim per disa dite rresht, 113 00:03:24,730 --> 00:03:27,063 niveli i dopamines do te ulet gjithnje e me shume, 114 00:03:27,063 --> 00:03:28,998 derisa te arrije ne zero. 115 00:03:28,998 --> 00:03:30,643 Kjo ndodh sepse, kur flitet per ushqime, 116 00:03:30,643 --> 00:03:33,077 gjate evolucionit truri u mesua t'i kushtonte vemendje te vecante 117 00:03:33,077 --> 00:03:34,955 shijeve te reja ose te ndryshme. 118 00:03:34,955 --> 00:03:35,900 Pse? 119 00:03:35,900 --> 00:03:37,070 Ka dy arsye: 120 00:03:37,070 --> 00:03:39,444 e para, per te kuptuar nese ushqimi ishte apo jo i prishur. 121 00:03:39,444 --> 00:03:41,731 e dyta, sepse sa me shume varietet 122 00:03:41,731 --> 00:03:42,753 te kemi ne dieten tone, 123 00:03:42,753 --> 00:03:43,840 aq me e lehte do te jete 124 00:03:43,840 --> 00:03:45,876 qe te marrim gjithe lendet qe na duhen. 125 00:03:45,876 --> 00:03:47,251 Ne menyre qe t'a mbajme te gjalle kete varietet, 126 00:03:47,251 --> 00:03:49,663 duhet te jemi ne gjendje te dallojme nje ushqim te ri, 127 00:03:49,663 --> 00:03:50,839 dhe c'ka eshte me e rendesishme, 128 00:03:50,839 --> 00:03:53,544 duhet te kemi gjithnje deshiren per te ngrene ushqime te reja. 129 00:03:53,544 --> 00:03:55,505 Ja pse niveli i dopamines bie 130 00:03:55,505 --> 00:03:57,367 kur ushqimi behet i merzitshem. 131 00:03:57,367 --> 00:03:58,966 Tani le te kthehemi tek vakti jone. 132 00:03:58,966 --> 00:04:00,423 Cfare ndodh nese ne vend 133 00:04:00,423 --> 00:04:02,092 te atij vakti te shendetshem e te balancuar, 134 00:04:02,092 --> 00:04:04,307 ti vendos te hash ushqime me permbajtje te larte sheqeri? 135 00:04:04,307 --> 00:04:05,840 Nese e ha rralle sheqerin 136 00:04:05,840 --> 00:04:07,339 ose nuk ha shume prej tij pernjeheresh, 137 00:04:07,339 --> 00:04:09,973 efekti do te jete i njejte me ate te nje vakti te balancuar. 138 00:04:09,973 --> 00:04:11,174 Nese ha shume, 139 00:04:11,174 --> 00:04:13,726 atehere niveli i dopamines nuk do te bjere. 140 00:04:13,726 --> 00:04:15,493 E thene ndryshe, nese ha shume sheqerna 141 00:04:15,493 --> 00:04:17,745 do te ndihesh gjithnje i shperblyer. 142 00:04:17,745 --> 00:04:21,153 Ne kete drejtim, sheqeri sillet paksa si drogat. 143 00:04:21,153 --> 00:04:22,933 Kjo eshte nje prej arsyeve perse njerezit krijojne varesi 144 00:04:22,933 --> 00:04:24,621 ndaj ushqimeve te embla. 145 00:04:24,621 --> 00:04:27,267 Tani, kujtoni te gjitha llojet e ndryshme te sheqerit. 146 00:04:27,267 --> 00:04:28,740 Secili prej tyre eshte unik, 147 00:04:28,740 --> 00:04:30,928 por sa here qe njeri prej tyre hyn ne sistemin tone, 148 00:04:30,928 --> 00:04:33,382 ai nxit nje efekt domino ne trurin tone 149 00:04:33,382 --> 00:04:35,289 qe prodhon nje ndjesi shperblimi. 150 00:04:35,289 --> 00:04:36,544 Eshte e forte, dhe ndodh shpesh, 151 00:04:36,544 --> 00:04:38,720 prandaj ndodh edhe qe te kalohet limiti. 152 00:04:38,720 --> 00:04:40,922 Pra, konsumi i tepert i sheqernave, 153 00:04:40,922 --> 00:04:42,975 mund te krijoje varesi te trurit, 154 00:04:42,975 --> 00:04:46,178 por nje copez kek nje here ne kaq nuk do t'ju sjelle asnje te keqe.