Η τεχνολογία δεν άλλαξε την αγάπη. Να γιατί

Σε έναν κόσμο τεχνολογίας και συνδέσεων, έχουμε αναπτύξει νέους τρόπους και κανόνες για να φλερτάρουμε, όμως οι βασικές αρχές της αγάπης έχουν παραμείνει ίδιες, λέει η ανθρωπολόγος Έλεν Φίσερ. Σ' αυτή τη δυναμική ομιλία μας εξηγεί πώς οι γρήγορες συνδέσεις μας οδηγούν στην πραγματικότητα σε πιο στενές σχέσεις.
Στο τέλος της ομιλίας θα δείτε μια ζωηρή συνομιλία με την ειδικό στην αγάπη Εστέρ Περέλ.

Πρόσφατα ταξίδευα
στα Χάιλαντς της Νέας Γουινέας

και συνομίλησα με έναν άντρα
που είχε τρεις συζύγους.

Τον ρώτησα, «Πόσες συζύγους
θα ήθελες να έχεις;»

Έκανε μια μεγάλη παύση και αναρωτήθηκα,

«Θα μου πει πέντε; Θα μου πει δέκα;

Θα μου πει εικοσιπέντε;»

Και τότε έσκυψε προς το μέρος μου
και μου ψιθύρισε, «Καμία!»

(Γέλια)

Το 86% της ανθρώπινης κοινωνίας

επιτρέπει σ' έναν άντρα
να έχει πολλές συζύγους:

Πολυγυνία.

Αλλά στην πλειοψηφία αυτών των πολιτισμών,

μόνο το 5 με 10% των αντρών

έχει πράγματι πολλές συζύγους.

Οι πολλές σύντροφοι
μπορούν να γίνουν πονοκέφαλος.

Μπορεί να τσακώνονται,

ή ακόμα και να δηλητηριάζουν
η μία τα παιδιά της άλλης.

Πρέπει να έχεις πολλές αγελάδες,
πολλές κατσίκες,

πολλά χρήματα, πολλή γη,

για να φτιάξεις ένα χαρέμι.

Είμαστε ένα είδος που δημιουργεί ζεύγη.

Το 97% των θηλαστικών
δεν μεγαλώνει τα μικρά του ως ζεύγη,

οι άνθρωποι το κάνουν.

Δεν υπονοώ ότι είμαστε απαραιτήτως
σεξουαλικά πιστοί στους συντρόφους μας.

Έχω μελετήσει τη μοιχεία
σε 42 πολιτισμούς.

Γνωρίζω κάποια απ' τα γενετικά αίτια

και κάποια που σχετίζονται
με την εγκεφαλική λειτουργία.

Είναι κάτι πολύ συνηθισμένο
σε όλο τον κόσμο.

Όμως είμαστε γεννημένοι για να αγαπάμε.

Πώς αλλάζει η τεχνολογία την αγάπη;

Θα πω πως σχεδόν καθόλου.

Μελετάω τον εγκέφαλο.

Οι συνάδελφοί μου κι εγώ
κάναμε μαγνητικές τομογραφίες

σε πάνω από 100 εγκεφάλους ανθρώπων
που προσφάτως είχαν ερωτευτεί,

ανθρώπων που προσφάτως
τους είχαν απορρίψει

και ανθρώπων που ήταν
ερωτευμένοι για πολύ καιρό.

Και είναι δυνατόν κάποιος
να είναι ερωτευμένος μακροχρόνια.

Υποστηρίζω εδώ και καιρό

ότι έχουμε εξελίξει τρία διαφορετικά
εγκεφαλικά συστήματα

για το ζευγάρωμα και την αναπαραγωγή:

τη σεξουαλική ορμή,
τα έντονα ερωτικά συναισθήματα,

και τα συναισθήματα μιας βαθιάς
κοσμικής σύνδεσης μ' έναν σύντροφο.

Αυτά τα τρία συστήματα,
μαζί με άλλα μέρη του εγκεφάλου,

συνθέτουν τη σεξουαλική, την ερωτική
και την οικογενειακή μας ζωή.

Όμως βρίσκονται πολύ πιο κάτω
από τον εγκεφαλικό φλοιό,

πολύ πιο κάτω από το μεταιχμιακό σύστημα,

όπου αισθανόμαστε και ενεργοποιούμε
τα συναισθήματά μας.

Βρίσκονται στα πιο πρωτόγονα
μέρη του εγκεφάλου

που συνδέονται με την ενέργεια,
την προσοχή, τη λαχτάρα, τα κίνητρα,

την επιθυμία και την ορμή.

Σε αυτή την περίπτωση,

την ορμή προς το μεγαλύτερο
βραβείο της ζωής,

έναν σύντροφο για ζευγάρωμα.

Αυτά αναπτύχθηκαν στους προγόνους μας
πριν από 4,4 εκατομμύρια χρόνια,

και δεν πρόκειται ν' αλλάξουν
όσες γνωριμίες κι αν κάνετε στο Tinder.

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τεχνολογία
αλλάζει τον τρόπο που φλερτάρουμε:

Ηλεκτρονική αλληλογραφία, μηνύματα,

εμότζις για να εκφράσουμε
τα συναισθήματά μας,

σέξτινγκ,

λάικ στις φωτογραφίες, σέλφις.

Βλέπουμε νέους κανόνες
και ταμπού του φλερτ.

Αλλάζουν, όμως, όλα αυτά
δραματικά την αγάπη;

Δείτε τα τέλη της δεκαετίας του 1940,

όταν τα αυτοκίνητα έγιναν δημοφιλή

και είχαμε ξαφνικά
κρεβατοκάμαρες σε ρόδες.

(Γέλια)

Ή όταν βγήκε το αντισυλληπτικό χάπι.

Απαλλαγμένες από τον φόβο της εγκυμοσύνης
και του κοινωνικού στίγματος,

οι γυναίκες μπορούσαν
επιτέλους να εκφράσουν

την πρωτόγονη και αρχέγονη
σεξουαλικότητά τους.

Ακόμα και οι ιστοσελίδες
διαδικτυακών γνωριμιών

δεν αλλάζουν την αγάπη.

Είμαι επιστημονική σύμβουλος
της σελίδας Match.com εδώ και 11 χρόνια.

Τους λέω διαρκώς, και συμφωνούν,
ότι δεν είναι ιστοσελίδα για ραντεβού,

είναι ιστοσελίδα γνωριμιών.

Όταν κάθεσαι σε ένα μπαρ, σ' ένα καφέ,

ή σε ένα παγκάκι στο πάρκο,

ο αρχαίος εγκέφαλός σου παίρνει μπρος
σαν μια γάτα που μόλις ξύπνησε,

και χαμογελάς,

γελάς,

ακούς

και περιφέρεσαι όπως οι πρόγονοί μας
πριν από 100.000 χρόνια.

Μπορούμε να σας φέρουμε σε επαφή
με πολλούς ανθρώπους,

όλες αυτές οι ιστοσελίδες μπορούν,

αλλά ο μόνος πραγματικός αλγόριθμος
είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλός σας.

Η τεχνολογία δεν θα το αλλάξει αυτό.

Η τεχνολογία δεν θα αλλάξει, επίσης,
ποιον θα επιλέξετε να αγαπήσετε.

Μελετάω τη βιολογία της προσωπικότητας

και έχω καταλήξει στο συμπέρασμα

ότι έχουμε εξελίξει τέσσερις τρόπους
σκέψης και συμπεριφοράς,

που συνδέονται με τα συστήματα
ντοπαμίνης, σεροτονίνης,

τεστοστερόνης και οιστρογόνων.

Έτσι, από την επιστήμη του εγκεφάλου
δημιούργησα ένα ερωτηματολόγιο

για να υπολογίσω σε ποιο βαθμό
εκφράζετε τα χαρακτηριστικά,

το σύστημα των χαρακτηριστικών,

που συνδέονται με καθένα
από τα τέσσερα εγκεφαλικά συστήματα.

Μετά ανεβάζω αυτό το ερωτηματολόγιο
στις ιστοσελίδες γνωριμιών του Match

σε 40 χώρες.

Πάνω από 14 εκατομμύρια άνθρωποι
το έχουν απαντήσει

και μπόρεσα να μελετήσω
ποιος ελκύεται φυσικά από ποιον.

Αποδεικνύεται πως εκείνοι
με έντονο σύστημα ντοπαμίνης,

που έχουν την τάση να είναι περίεργοι,
δημιουργικοί, αυθόρμητοι, ενεργητικοί

-φαντάζομαι πως υπάρχουν πολλοί
σ' αυτή την αίθουσα-

ελκύονται από ανθρώπους σαν κι αυτούς.

Οι περίεργοι, δημιουργικοί άνθρωποι
χρειάζονται ανθρώπους σαν κι αυτούς.

Οι άνθρωποι με έντονο σύστημα σεροτονίνης

έχουν την τάση να είναι παραδοσιακοί,
συντηρητικοί, ν' ακολουθούν κανόνες,

να σέβονται τις αρχές.

Τείνουν να είναι θρησκευόμενοι

-η θρησκευτικότητα βρίσκεται
στο σύστημα σεροτονίνης-

και οι παραδοσιακοί άνθρωποι
θέλουν παραδοσιακούς ανθρώπους.

Σ' αυτές τις περιπτώσεις
τα όμοια έλκονται.

Στις άλλες δύο περιπτώσεις,
τα αντίθετα έλκονται.

Οι άνθρωποι με έντονο
σύστημα τεστοστερόνης

τείνουν να είναι αναλυτικοί, λογικοί,
άμεσοι, αποφασιστικοί,

και στοχεύουν τους αντιθέτους τους:

Κάποιον που έχει υψηλά οιστρογόνα,

κάποιον με λεκτικές δεξιότητες
και ικανότητες στη διαχείριση ανθρώπων,

που είναι πολύ διαισθητικός,
πολύ φροντιστικός

και εκφράζει τα συναισθήματά του.

Έχουμε εκ φύσεως μοτίβα ζευγαρώματος.

Η σύγχρονη τεχνολογία δεν θα επηρεάσει
ποιους επιλέγουμε ν' αγαπήσουμε.

Όμως η τεχνολογία δημιουργεί
μια σύγχρονη τάση

την οποία βρίσκω ιδιαιτέρως σημαντική.

Έχει σχέση με την έννοια
του παράδοξου της επιλογής.

Για εκατομμύρια χρόνια ζούσαμε
σε ομάδες κυνηγών και τροφοσυλλεκτών.

Δεν είχαμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε
ανάμεσα στα 1.000 άτομα μιας ιστοσελίδας.

Προσφάτως μελετούσα ακριβώς αυτό,

και νομίζω πως υπάρχει ένα ιδιαίτερο
σημείο γι' αυτό στον εγκέφαλο.

Δεν ξέρω ποιο είναι,

αλλά απ' ό,τι φαίνεται,
μελετώντας πολλά δεδομένα,

μπορούμε να χειριστούμε από πέντε
έως εννέα εναλλακτικές επιλογές

και μετά παθαίνουμε αυτό
που οι επιστήμονες ονομάζουν

«νοητική υπερπληροφόρηση»

και δεν επιλέγουμε τίποτα.

Σκέφτηκα πως λόγω αυτής
της νοητικής υπερπληροφόρησης,

χρησιμοποιούμε μια νέα μορφή του φλερτ

που την ονομάζω «αργή αγάπη».

Κατέληξα σ' αυτό όσο δουλεύω
στο Match.com.

Τα τελευταία έξι χρόνια
κάνουμε κάθε χρόνο μια μελέτη

που την ονομάζουμε
«Εργένηδες στην Αμερική».

Δεν κάνουμε δημοσκοπήσεις στο Match,

τις κάνουμε στον πληθυσμό της Αμερικής.

Μελετήσαμε πάνω από 5.000 ανθρώπους,

αντιπροσωπευτικό δείγμα Αμερικανών,
βάση της απογραφής.

Τώρα έχουμε στοιχεία
για πάνω από 30.000 ανθρώπους.

Κάθε χρόνο βλέπω κάποια μοτίβα
που παραμένουν ίδια.

Κάθε χρόνο, όταν θέτω το ερώτημα,

πάνω από το 50%
έχει κάνει σχέση της μιας βραδιάς,

όχι απαραίτητα την προηγούμενη χρονιά,
αλλά στη ζωή τους.

το 50% έχει φίλους με τους οποίους
έχει κάνει περιστασιακά σεξ,

και πάνω από το 50%
έχει ζήσει για καιρό με κάποιον

προτού τον παντρευτεί.

Οι Αμερικάνοι πιστεύουν
ότι αυτό είναι απερίσκεπτο.

Αυτό το αμφισβητούσα από καιρό.

Τα μοτίβα είναι πολύ έντονα.

Πρέπει να υπάρχει κάποια
δαρβινική εξήγηση.

Δεν μπορεί τόσοι άνθρωποι να είναι τρελοί.

Τότε έπεσα πάνω σε μια στατιστική
που μου έδωσε την εξήγηση.

Ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον
επιστημονικό άρθρο

στο οποίο είδα πως το 67%
των σημερινών εργένηδων της Αμερικής

που συζούν μακροχρόνια με κάποιον,

δεν έχουν παντρευτεί
επειδή τρέμουν το διαζύγιο.

Τρέμουν τις κοινωνικές, νομικές,
συναισθηματικές

και οικονομικές συνέπειες ενός διαζυγίου.

Έτσι, συνειδητοποίησα
ότι δεν είναι απερίσκεπτοι.

Νομίζω πως είναι επιφυλακτικοί.

Σήμερα οι εργένηδες θέλουν να γνωρίζουν
τα πάντα για τον σύντροφό τους

προτού τον παντρευτούν.

Μαθαίνεις πολλά στο κρεβάτι,

όχι μόνο πώς κάνει κάποιος έρωτα,

αλλά και αν είναι στοργικός, αν σε ακούει,

και στην ηλικία μου,
αν έχει αίσθηση του χιούμορ.

(Γέλια)

Σε μια εποχή που έχουμε
υπερβολικά πολλές επιλογές,

που έχει μειωθεί ο φόβος
της εγκυμοσύνης και των ασθενειών,

και δεν αισθανόμαστε ντροπή
που κάνουμε σεξ πριν το γάμο,

νομίζω ότι οι άνθρωποι
δεν βιάζονται ν' αγαπήσουν.

Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει

είναι μια επιμήκυνση
της περιόδου προ της δέσμευσης,

πριν περάσουμε την κουλούρα.

Εκεί που κάποτε ο γάμος
ήταν η αρχή μιας σχέσης,

τώρα είναι το φινάλε.

Όμως ο ανθρώπινος εγκέφαλος -

(Γέλια)

ο ανθρώπινος εγκέφαλος πάντα θριαμβεύει.

Πράγματι, στις ΗΠΑ σήμερα,

86% των Αμερικανών
θα έχει παντρευτεί μέχρι τα 49.

Ακόμα και σε πολιτισμούς
που δεν παντρεύονται τόσοι πολλοί,

καταλήγουν τελικά
σε μια μακροχρόνια σχέση.

Άρχισα να σκέφτομαι λοιπόν,

πως αν σ' αυτό το μακρύτερο στάδιο
πριν την τελική δέσμευση

μπορούμε ν' απαλλαγούμε
από τις κακές σχέσεις

χωρίς να έχουμε παντρευτεί,

ίσως τότε να δούμε
περισσότερους ευτυχισμένους γάμους.

Έκανα λοιπόν μια έρευνα
σε 1.100 παντρεμένους στην Αμερική,

φυσικά όχι στο Match.com.

Τους έκανα πολλές ερωτήσεις
και μία απ' αυτές ήταν,

«Θα παντρευόσαστε ξανά τον άνθρωπο
με τον οποίο είστε παντρεμένοι;»

Το 81% απάντησε, «Ναι».

Στην πραγματικότητα, η μεγαλύτερη αλλαγή

στη σύγχρονη ερωτική και οικογενειακή ζωή

δεν είναι η τεχνολογία.

Δεν είναι καν η «αργή αγάπη».

Είναι η αύξηση των εργαζόμενων γυναικών
σε όλο τον κόσμο.

Για εκατομμύρια χρόνια οι πρόγονοί μας

ζούσαν σε κυνηγετικές
και τροφοσυλλεκτικές ομάδες.

Οι γυναίκες ακολουθούσαν
συλλέγοντας φρούτα και λαχανικά.

Επέστρεφαν στο σπίτι με το 60-80%
του καθημερινού φαγητού.

Οι οικογένειες με διπλό εισόδημα
ήταν ο κανόνας

και οι γυναίκες θεωρούνταν
ισοδύναμες με τους άντρες

οικονομικά, κοινωνικά και σεξουαλικά.

Μετά το περιβάλλον άλλαξε
πριν από 10.000 χρόνια

και εγκατασταθήκαμε σε αγροκτήματα.

Οι άντρες και οι γυναίκες αναγκάστηκαν
να παντρεύονται τον κατάλληλο άνθρωπο,

από το σωστό περιβάλλον,
τη σωστή θρησκεία, το καλό σόι,

με τις καλές κοινωνικές
και πολιτικές διασυνδέσεις.

Οι δουλειές των αντρών
έγιναν πιο σημαντικές.

Μετακινούσαν τα βράχια,
έκοβαν δέντρα, καλλιεργούσαν τη γη.

Πήγαιναν τα προϊόντα τους
στις τοπικές αγορές

και επέστρεφαν σπίτι με χρήματα.

Μαζί μ' αυτό βλέπουμε
τη δημιουργία διαφόρων πεποιθήσεων:

Tης παρθενίας πριν το γάμο,

γάμους με προξενιό,
αυστηρά σχεδιασμένους γάμους,

την πεποίθηση ότι ο άντρας
είναι η κεφαλή του σπιτιού,

ότι η θέση της γυναίκας είναι στο σπίτι,

και το πιο σημαντικό,

τίμα τον άντρα σου
μέχρι να σας χωρίσει ο θάνατος.

Αυτά δεν υπάρχουν πια.

Χάνονται, και σε πολλά μέρη
έχουν ήδη χαθεί.

Τώρα βρισκόμαστε σε επανάσταση του γάμου.

Απορρίπτούμε 10.000 χρόνια
αγροτικής παράδοσης

και πάμε προς μια ισότητα
στις σχέσεις των φύλων,

κάτι που θεωρώ πως είναι πολύ συμβατό
με το αρχαίο πνεύμα.

Δεν είμαι μια Πολιάνα.

Υπάρχουν πολλά που πρέπει ν' αλλάξουν.

Έχω μελετήσει το διαζύγιο
σε 80 πολιτισμούς,

όπως και τη μοιχεία.

Υπάρχουν πολλά προβλήματα.

Όπως είπε κάποτε ο ποιητής
Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς,

«Η αγάπη είναι άτιμη».

Θα προσέθετα,
«Κανείς δεν βγαίνει ζωντανός».

(Γέλια)

Όλοι έχουμε προβλήματα.

Νομίζω πως ο ποιητής Ράνταλ Τζάρελ
το είπε ακόμα καλύτερα.

Είπε, «Ο σκοτεινός, ανήσυχος κόσμος
της οικογενειακής ζωής.

Εκεί που οι πιο σπουδαίοι
μπορούν να αποτύχουν

και οι πιο ταπεινοί να επιτύχουν».

Όμως θα σας αφήσω μ' αυτό:

Η αγάπη και η αφοσίωση θα θριαμβεύσουν.

Η τεχνολογία δεν μπορεί
να το αλλάξει αυτό.

Θα ολοκληρώσω λέγοντας,

πως όλες οι αντιλήψεις
σχετικά με τις ανθρώπινες σχέσεις

πρέπει να λάβουν υπ' όψιν

έναν από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες

της ανθρώπινης συμπεριφοράς:

την ακόρεστη, ευπροσάρμοστη

και αρχέγονη ορμή
του ανθρώπου ν' αγαπήσει.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)

Κέλι Στότζελ: Σ' ευχαριστώ πολύ, Έλεν.

Όπως ξέρεις, έχουμε εδώ άλλη μια ομιλήτρια

που εργάζεται στον ίδιο τομέα με σένα.

Τα προσεγγίζει αυτά
από μια διαφορετική οπτική.

Η Εστέρ Περέλ είναι ψυχοθεραπεύτρια
που εργάζεται με ζευγάρια.

Εσύ μελετάς τα δεδομένα,

η Εστέρ μελετά τις ιστορίες
που της λένε τα ζευγάρια

όταν πάνε σε εκείνη για βοήθεια.

Ας έρθει κοντά μας στη σκηνή.

Εστέρ;

(Χειροκρότημα)

Εστέρ, καθώς παρακολουθούσες
την ομιλία της Έλεν,

υπήρχε κάποιο σημείο
που θα ήθελες να σχολιάσεις

μέσα από το πρίσμα της δικής σου εργασίας;

Εστέρ Περέλ: Είναι ενδιαφέρον,
γιατί από τη μια πλευρά

η ανάγκη για αγάπη είναι παγκόσμια
και πανταχού παρούσα.

Όμως ο τρόπος που αγαπούμε,

το νόημα που βγάζουμε,

οι κανόνες που διέπουν τις σχέσεις μας,

νομίζω πως αλλάζουν δραστικά.

Προερχόμαστε από ένα μοντέλο
που μέχρι τώρα

το ρύθμιζαν κυρίως
το καθήκον και οι υποχρεώσεις,

οι ανάγκες της συλλογικότητας
και της αφοσίωσης.

Και από αυτό έχουμε πάει σε ένα μοντέλο

ελεύθερης επιλογής
και ατομικών δικαιωμάτων,

αυτοπραγμάτωσης και ευτυχίας.

Έτσι, το πρώτο που σκέφτηκα
ήταν πως η ανάγκη δεν αλλάζει,

αλλά το πλαίσιο και ο τρόπος
που ρυθμίζουμε αυτές τις σχέσεις

άλλαξε πολύ.

Ως προς το παράδοξο της επιλογής:

Απ' τη μια πλευρά μας αρέσει το καινούργιο

και το παιχνίδι, νομίζω,

όταν έχουμε τόσες επιλογές.

Ταυτόχρονα,

μιας και ανέφερες
τη νοητική υπερπληροφόρηση,

βλέπω πολλούς ανθρώπους που...

που τρέμουν την αβεβαιότητα
και τις αμφιβολίες

που συνοδεύουν αυτή την πληθώρα επιλογών,

και που δημιουργούν φόβο.

Φόβο μη χάσουμε ευκαιρίες,
φόβο μήπως κάτι μας ξεφύγει.

Είναι σα να λέμε, «Πώς μπορώ να ξέρω
ότι βρήκα τον ένα και μοναδικό;

Τον κατάλληλο;»

Έτσι δημιουργήσαμε αυτό που ονομάζω
«μόνιμη ασάφεια».

Η μόνιμη ασάφεια είναι
όταν φοβάσαι πολύ μη μείνεις μόνος,

αλλά ταυτόχρονα δεν είσαι έτοιμος
να δεσμευτείς συναισθηματικά.

Είναι διάφορες τακτικές που επιμηκύνουν
την αβεβαιότητα μιας σχέσης,

αλλά και την αβεβαιότητα του χωρισμού.

Στο διαδίκτυο υπάρχουν
τρεις βασικές τακτικές:

Η μία είναι να το παίζεις πολυάσχολος
ή να μειώνεις την επικοινωνία,

εξαιρετικές τακτικές χρονοτριβής
που προσφέρουν ένα πλαίσιο σχέσης

και δίνουν έμφαση
στην απροσδιόριστη φύση της σχέσης,

αλλά ταυτόχρονα προσφέρουν
επαρκή σταθερότητα

και επαρκή ελευθερία
μέσα σε απροσδιόριστα όρια.

(Γέλια)

Ναι;

Μετά ακολουθεί το «κάνω το φάντασμα».

«Κάνω το φάντασμα»
σημαίνει βασικά ότι εξαφανίζεσαι

και σταματάς ξαφνικά να στέλνεις μηνύματα.

Έτσι δεν χρειάζεται ν' αντιμετωπίσεις
τον πόνο που προκαλείς στον άλλο,

επειδή φροντίζεις
να είναι αόρατος και για σένα.

(Γέλια)

Ναι;

Έτσι σκεφτόμουν,
και αυτό μου ήρθε καθώς σε άκουγα,

τον τρόπο με τον οποίο το λεξιλόγιο
δημιουργεί κι αυτό μια πραγματικότητα,

και ταυτόχρονα,

αυτή είναι η ερώτησή μου προς εσένα:

Νομίζεις πως όταν αλλάζει το πλαίσιο,

η φύση της αγάπης παραμένει ίδια;

Εσύ μελετάς τον εγκέφαλο,
εγώ τις ανθρώπινες σχέσεις και ιστορίες,

έτσι νομίζω πως είναι
όλα όσα είπες συν κάτι ακόμα.

Αλλά δεν γνωρίζω σε τι βαθμό
ένα πλαίσιο που αλλάζει...

Αρχίζει σε κάποια στιγμή ν' αλλάζει...

Αν αλλάξει το νόημα, αλλάζει και η ανάγκη

ή η ανάγκη δεν εξαρτάται από το πλαίσιο;

ΕΦ: Ουάου! Λοιπόν...

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Έχουμε τρία σημεία εδώ, σωστά;

Ως προς το πρώτο:

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχουμε αλλάξει,

ότι τώρα θέλουμε κάποιον ν' αγαπήσουμε,

και ότι για χιλιάδες χρόνια
έπρεπε να παντρευτούμε τον κατάλληλο,

από τον σωστό κοινωνικό περίγυρο,
με τις σωστές επαφές.

Στις μελέτες που κάνω
σε 5.000 ανθρώπους ετησίως τους ρωτάω,

«Τι ψάχνεις;»

και κάθε χρόνο,
πάνω από το 97% απαντάει -

ΕΠ: Μεγαλώνει η λίστα.

ΕΦ: Όχι.

Το βασικό είναι ότι 97% των ανθρώπων

θέλουν κάποιον που να τους σέβεται,

κάποιον που να εμπιστεύονται
και να του πουν τα μυστικά τους,

κάποιον που να τους κάνει να γελάνε,
που να έχει χρόνο γι' αυτούς,

και κάποιον που να τον βρίσκουν ελκυστικό.

Αυτό δεν αλλάζει ποτέ.

Υπάρχουν δύο σημεία -

ΕΠ: Ξέρεις πώς το λέω εγώ αυτό;

Δεν είναι αυτό που έλεγαν
κάποτε οι άνθρωποι.

ΕΦ: Σωστά.

ΕΠ: Έλεγαν ότι ήθελαν
κάποιον για συντροφιά,

για οικονομική υποστήριξη,
για να κάνουν παιδιά.

Πήγαμε από μια οικονομία της παραγωγής
σε μια οικονομία υπηρεσιών.

Το κάναμε στον ευρύτερο πολιτισμό,
το κάνουμε και στο γάμο.

ΕΦ: Σωστά, δεν υπάρχει αμφιβολία γι' αυτό.

Όμως οι νέοι αυτής της χιλιετίας
θέλουν να γίνουν πολύ καλοί γονείς,

ενώ η γενιά πριν απ' αυτούς
ήθελε έναν καλό γάμο,

αλλά δεν εστίαζαν τόσο
στο να είναι καλοί γονείς.

Βλέπεις όλες αυτές τις διαφοροποιήσεις.

Υπάρχουν δύο βασικά μέρη
στην προσωπικότητα:

Η κουλτούρα σου,

αυτά με τα οποία σε μεγάλωσαν
να κάνεις, να πιστεύεις και να λες,

και η ιδιοσυγκρασία σου.

Βασικά, εγώ αναφερόμουν
στην ιδιοσυγκρασία.

Κι αυτή είναι βέβαιο ότι αλλάζει
όταν αλλάζουν οι καιροί

και οι πεποιθήσεις.

Και ως προς το παράδοξο της επιλογής,

δεν υπάρχει αμφιβολία
ότι αυτό δεν είναι εύκολο.

Για εκατομμύρια χρόνια
έβρισκες το γλυκό αγόρι

στην άλλη πλευρά του πηγαδιού
κι έκανες την κίνησή σου.

ΕΠ: Ναι, αλλά -

ΕΦ: Θέλω να πω κάτι ακόμα.

Στις κοινωνίες των κυνηγών
και των τροφοσυλλεκτών,

έτειναν να έχουν δύο ή και τρεις
συντρόφους στη ζωή τους.

Δεν ήταν παλιομοδίτες

-δεν προτείνω να κάνουμε αυτό-

αλλά η αλήθεια είναι πως
πάντα είχαμε εναλλακτικές.

Ο εγκέφαλος είναι κατάλληλα
κατασκευασμένος για να ζυγιάζει,

για να δοκιμάζει και ν' αποφασίζει:

Να έρθω και να μείνω; Να μείνω ή να φύγω;

Τι ευκαιρίες έχω εδώ;

Πώς θα διαχειριστώ αυτό;

Κι έτσι νομίζω πως τώρα βλέπουμε
το ίδιο σε άλλη παραλλαγή.

ΚΣ: Σας ευχαριστώ και τις δύο πολύ.

Νομίζω πως θα βρείτε πολλούς
να σας συνοδέψουν απόψε!

(Χειροκρότημα)

Σας ευχαριστώ.