Λέσλυ Χέιζλτον: Διαβάζοντας το Κοράνι

Η Λέσλυ Χέιζλετον έκατσε μια μέρα να διαβάσει το Κοράνι. Και αυτό που βρήκε -- ως μη Μουσουλμάνα, μία αυτο-αποκαλούμενη "τουρίστρια" στο ιερό βιβλίο του Ισλάμ -- δεν ήταν εκείνο που περίμενε. Με σοβαρή επιστημοσύνη και θερμό χιούμορ, η Χέιζλτον μοιράζεται τη χάρη, την ευελιξία και το μυστήριο που ανακάλυψε, σε αυτή την απομυθοποιητική ομιλία στο TEDxRainier.

Ίσως έχετε ακούσει

ότι στο Κοράνι ο Παράδεισος

είναι 72 παρθένες.

Θα τις ξαναδούμε όμως τις παρθένες, το υπόσχομαι.

Στην πραγματικότητα, εδώ, στα βορειοδυτικά [των ΗΠΑ],

ζούμε πολύ κοντά

στην πραγματική εικόνα του Παραδείσου κατά το Κοράνι,

όπως ορίζεται 36 φορές

ως "κήποι που ποτίζονται από τρεχούμενα ποτάμια."

Επειδή ζω σε πλωτό σπίτι στο ποτάμι της Λίμνης Γιούνιον,

ο ορισμός μου φαίνεται εντελώς σωστός.

Το θέμα είναι όμως γιατί άραγε φαίνεται πρωτάκουστος στους περισσότερους;

Γνωρίζω πολλούς καλοπροαίρετους μη-Μουσουλμάνους

που ξεκίνησαν να διαβάζουν το Κοράνι αλλά το παράτησαν

συγχισμένοι με τη διαφορετικότητά του.

Ο ιστορικός Τόμας Κάρλαϊλ

θεωρούσε το Μωάμεθ έναν από τους σπουδαιότερους ήρωες του κόσμου,

αλλά ακόμα και αυτός αποκάλεσε το Κοράνι

"ένα από τα πιο κουραστικά αναγνώσματα που ξεκίνησα ποτέ,

ένας δύσκολος, μπερδεμένος κυκεώνας."

(Γέλια)

Νομίζω ότι μέρος του προβλήματος

είναι ότι νομίζουμε πως το Κοράνι μπορεί να διαβαστεί

όπως διαβάζουμε συνήθως ένα βιβλίο ―

σαν να είναι δυνατό να αράξουμε αναπαυτικά ένα βροχερό απόγευμα μαζί του

μ' ένα μπωλ πόπκορν από δίπλα,

σαν να ήταν ο Θεός

― και στο Κοράνι ολόκληρο είναι η φωνή του Θεού που μιλάει στο Μωάμεθ ―

σαν να ήταν λοιπόν ο Θεός άλλος ένας συγγραφέας μπεστ σέλλερ.

Το γεγονός όμως ότι τόσο λίγοι άνθρωποι

διαβάζουν πραγματικά το Κοράνι

είναι ακριβώς ο λόγος που είναι τόσο εύκολο να επαναλάβουμε ―

να στραβο-επαναλάβουμε μάλλον,

φράσεις και κουβέντες εκτός συμφραζομένων

αυτό που ονομάζω: η εκδοχή του χαϊλάιτερ,

την οποία προτιμούν τόσο οι φονταμενταλιστές Μουσουλμάνοι

όσο και οι αντι-Μουσουλμάνοι ισλαμόφοβοι.

Την περασμένη άνοιξη λοιπόν

καθώς προετοιμαζόμουν

να ξεκινήσω τη συγγραφή μιας βιογραφίας του Μωάμεθ,

συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να διαβάσω το Κοράνι προσεχτικά ―

όσο πιο προσεχτικά μπορούσα δηλαδή.

Τα Αραβικά μου έχουν πλέον συρρικνωθεί

στη χρήση του λεξικού,

συνεπώς πήρα τέσσερεις γνωστές μεταφράσεις

και αποφάσισα να τις διαβάσω παράλληλα,

στίχο-στίχο

μαζί με μία μεταγραφή

και το πρωτότυπο Αραβικό κείμενο του εβδόμου αιώνα.

Είχα βέβαια ένα πλεονέκτημα.

Το τελευταίο μου βιβλίο

αφορούσε την ιστορία του σχίσματος Σιιτών-Σουνιτών

και γι' αυτό είχα δουλέψει με τις πρώιμες Ισλαμικές ιστορίες,

οπότε ήξερα τα γεγονότα

στα οποία αναφέρεται συνεχώς το Κοράνι,

το πλαίσιο αναφοράς του.

Γνώριζα δηλαδή αρκετά ώστε να καταλαβαίνω

ότι θα ήμουνα μία τουρίστρια στο Κοράνιο ―

ενήμερη μεν,

ακόμα και έμπειρη,

αλλά παρόλα αυτά μία ξένη,

μία αγνωστική Εβραία

που διάβαζε το ιερό βιβλίο του άλλου.

(Γέλια)

Διάβαζα λοιπόν σιγά σιγά.

(Γέλια)

Αφιέρωσα τρεις εβδομάδες για αυτή τη δουλειά,

ο ορισμός δηλαδή της ύβρεως, όπως καταλαβαίνετε.

(Γέλια)

Τελικά μου πήρε τρεις μήνες, βέβαια.

Anτιστάθηκα στον πειρασμό να πηδήξω στο τέλος του βιβλίου

όπου βρίσκονται τα πιο σύντομα και πιο αμιγώς μυστικά κεφάλαια.

Κάθε φορά όμως που θεωρούσα ότι άρχιζα

να καταλαβαίνω το Κοράνι ―

που είχα το αίσθημα πως "το 'πιασα" ―

μέχρι το επόμενο πρωί μου είχε ξεφύγει.

Και επέστρεφα το πρωί

κι απορούσα μήπως είχα χαθεί σε μία άγνωστη χώρα.

Και όμως το έδαφος μου ήταν πολύ οικείο.

Το Κοράνι δηλώνεν πως έρχεται

να ανανεώσει το μήνυμα του Τορά και των Ευαγγελίων.

Το ένα τρίτο του βιβλίου

επαναλαμβάνει τις ιστορίες των μορφών της Βίβλου

όπως του Αβραάμ, του Μωυσή,

του Ιωσήφ, της Μαρίας, του Ιησού.

Ο ίδιος ο Θεός ήταν απολύτως γνωστός

από τις προηγούμενες εμφανίσεις του ως Γιαχβέ ―

επιμένοντας με ζήλο στον αποκλεισμό άλλων θεών.

Η παρουσία από καμήλες, βουνά,

πηγάδια της ερήμου και πηγές

μου θύμισε τη χρονιά που πέρασα

περιπλανώμενη στην έρημο του Σινά.

Έπειτα ήταν και η γλώσσα,

ο ρυθμικός της τρόπος,

που μου θύμιζε βραδιές που πέρασα ακούγοντας ηλικιωμένους Βεδουίνους

να απαγγέλουν αφηγηματικά ποιήματα για ώρες

εντελώς από μνήμης.

Και άρχισα να καταλαβαίνω

γιατί λένε

ότι το Κοράνι είναι πραγματικά το Κοράνι

μόνο στα Αραβικά.

Πάρτε, για παράδειγμα, το Φαατιχά,

το επτάστιχο εισαγωγικό κεφάλαιο

που είναι ο Ισλαμικός συνδυασμός του "Πάτερ Ημών" και του "Σεμά Ισραέλ".

Στα Αραβικά είναι μόλις 29 λέξεις,

αλλά σε μετάφραση κυμαίνεται από 65 μέχρι 72.

Και όμως, όσο περισσότερες προσθέτεις,

τόσο περισσότερο φαίνεται να λείπει.

Τα Αραβικά έχουν μία ραψωδική,

σχεδόν υπνωτική, ποιότητα

που απαιτεί να ακουστεί παρά να διαβαστεί,

να βιωθεί παρά να αναλυθεί.

Θέλει να τραγουδιστεί δυνατά,

να ηχήσει τη μουσική της μέσα στο αυτί και πάνω στη γλώσσα.

Το Κοράνι λοιπόν στα Αγγλικά

είναι μόνο μία σκιά του εαυτού του,

ή, όπως αποκάλεσε την εκδοχή του ο Άρθουρ Άρμπερυ,

"μία ερμηνεία."

Δεν χάνονται όμως όλα στη μετάφραση.

Όπως υπόσχεται το Κοράνι, η υπομονή ανταμείβεται,

και υπάρχουν πολλές εκπλήξεις ―

ένα μέτρο περιβαλλοντικής συνείδησης, για παράδειγμα,

και η αίσθηση ότι οι άνθρωποι είναι απλοί oικονόμοι της δημιουργίας του Θεού,

μία ιδέα που δεν βρίσκει αντίστοιχή της στη Βίβλο.

Και ενώ η Βίβλος απευθύνεται αποκλειστικά σε άνδρες,

χρησιμοποιώντας το δεύτερο και τρίτο αρσενικό πρόσωπο,

το Κοράνι περιλαμβάνει γυναίκες ―

μιλώντας, για παράδειγμα,

για πιστούς και πιστές ―

έντιμους άνδρες και έντιμες γυναίκες.

Ή πάρτε το διαβόητο στίχο

για το φόνο των απίστων.

Ναι, το λέει αυτό,

αλλά σε πολύ συγκεκριμένα συμφραζόμενα:

την αναμενόμενη κατάκτηση

της ιερής πόλης της Μέκκας

όπου η μάχη συνήθως απαγορεύονταν.

Και η διατύπωση της άδειας περιορίζεται από όρους.

Όχι "οφείλεις να σκοτώσεις απίστους στη Μέκκα,"

αλλά μπορείς, σου επιτρέπεται,

αλλά μόνο μετά από περίοδο χάριτος

και μόνο αν δεν υπάρχει άλλη συμφωνία

και μόνο άμα προσπαθήσουν να σε εμποδίσουν να φτάσεις στην Κάαμπα,

και μόνο αν σου επιτεθούν πρώτοι.

Και ακόμα και τότε ― ο Θεός είναι ελεήμων,

ύψιστη η συγχώρεση ―

και έτσι, κατ' ουσίαν,

καλύτερα μη σκοτώσεις.

(Γέλια)

Αυτή ήταν ίσως η μεγαλύτερη έκπληξη ―

πόσο ευέλικτο είναι το Κοράνι,

τουλάχιστον για μυαλά που δεν είναι

εκ βάθρων απόλυτα.

"Ορισμένοι στίχοι είναι ακριβείς σε σημασία," λέει,

"και άλλοι αμφίσημοι.

Οι κακοπροαίρετες καρδιές

θα ψάξουν για τις αμφισημίες

προσπαθώντας να δημιουργήσουν διχόνοια

και καθορίσουν δικές τους ερμηνείες.

Μόνο ο Θεός γνωρίζει το πραγματικό νόημα."

Η φράση "ο Θεός είναι ακριβής"

εμφανίζεται ξανά και ξανά.

Και πραγματικά το Κοράνι είναι πολύ πιο ακριβές

από ό,τι μας έχουν οδηγήσει να πιστεύουμε.

Παράδειγμα,

το μικρό ζήτημα

των παρθένων και του Παραδείσου.

Εδώ παίζει ρόλο παλιομοδίτικη αντίληψη για την ανατολή.

Η λέξη που χρησιμοποιείται τέσσερις φορές

είναι Ουρί,

που αποδίδεται ως

μαυρομάτες παρθένες με γεμάτα στήθη,

ή ως ξανθιές, ορθόστηθες παρθένες.

Αλλά στο αραβικό πρωτότυπο υπάρχει

μόνο μία λέξη: Ουρί.

Ούτε γεμάτα ούτε όρθια στήθη.

(Γέλια)

Τώρα, αυτός μπορεί να είναι ένας τρόπος να πούμε

αγνά πλάσματα ― όπως οι αγγέλοι ―

ή ίσως να είναι σαν τους Ελληνικούς Κούρους ή τις Κόρες,

μία αιώνια νιότη.

Η αλήθεια πάντως είναι πως κανένας δεν ξέρει

και αυτή είναι η ουσία.

Διότι το Κοράνιο είναι ξεκάθαρο

όταν λέει πως θα είσαι

"μια νέα δημιουργία στον Παράδεισο"

και ότι θα "επαναδημιουργηθείς

σε μορφή άγνωστη σε σένα,"

που μου φαίνεται μία πολύ πιο ελκυστική προοπτική

από μία παρθένα.

(Γέλια)

Και ο αριθμός 72 δεν εμφανίζεται ποτέ.

Δεν υπάρχουν 72 παρθένες

στο Κοράνι.

Η ιδέα δημιουργήθηκε 300 χρόνια αργότερα,

και οι περισσότεροι μελετητές του Ισλάμ τη θεωρούν το αντίστοιχο

των ανθρώποων εκείνων με τα φτερά, που κάθονται στα σύννεφα

και παίζουν άρπες.

Ο Παράδεισος είναι ακριβώς το αντίθετο.

Δεν είναι παρθενία,

είναι γονιμότητα,

είναι αφθονία,

είναι κήποι που ποτίζονται

από τρεχούμενα ποτάμια.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)