Jeta ne " te tashmen dixhitale"

Nje vit me pare, Abha Dawesar jetonte ne Manhatan-in pa drita pas uraganit Sandy, duke kerkuar korrent per tu lidhur. Si shkrimtare qe eshte, ajo u prek nga kjo metafore: A jane bere jetet tona te fiksuara tek dixhitalizimi, ndersa po humbasim ate qe eshte realiteti?

Isha ne New York gjate Uraganit Sandy,

dhe ky qen i vogel i bardhe i quajtur Maui

po rrinte me mua.

Gjysma e qytetit ishte ne erresire
per shkak te prerjes se energjise elektrike,

dhe po jetoja ne erresire.

Maui tmerrohej nga erresira,

keshtu qe me eshte dashur ta ngjis shkalleve,

ne fakt teposhte shkalleve se pari,

dhe pastaj ta ngjisja lart.

Une po ashtu bartja bidona me uje

tek kati i shtate cdo dite.

Dhe gjate gjithe kesaj,

mu desh te mbaja nje pishtar ne mes te dhembeve.

Dyqanet ketu afer nuk kishin elektrike dore

dhe bateri dhe buke.

Per nje dush, u desh te ecja 40 blloqe

deri tek palestra ime.

Por keto nuk ishin preokupime te medha.

Ishte po aq kritike per mua te isha e para

te kafja me korda zgjatese dhe karikuesa

per te ngarkuar paisjet e mija.

Fillova te kerkoj nen stolat e furres se bukes

dhe tek hyrjet e pasticerive per prizë.

Nuk isha e vetmja.

Madje ne shi, njerezit qendronin
ndermjet Madison dhe 5th Avenue

nen çadra duke ngarkuar telefonat e tyre

nga prizat ne rruge.

Natyra na kujtoi

se ishte me e forte se te gjitha teknologjite tona,

dhe ja ku jemi, te fiksuar se duhet te jemi te lidhur.

Mendoj se nuk ka si krizat

per te treguar cfare eshte e
rendesishme me te vertete e cka jo,

dhe Sandy me beri te kuptoj se pajiset tona

dhe lidhjet e tyre kane rendesi per ne

po aq sa ushqimi dhe strehimi.

Vetja jone sic e kemi njohur tanime nuk ekziston,

dhe mendoj se nje univers abstrakt, e dixhital

eshte bere pjese e identitetit tone,

dhe deshiroj t'ju flas
se cfare do thote kjo.

Une jam shkrimtare, dhe
jam e interesuar per unin

sepse uni dhe proza letrare
kane shume gjera te perbashketa.

Te dyja jane tregime, interpretime.

Ju dhe une mund te perjetojme gjera pa histori.

Ne mund ti ngjisim shkallet shume shpejt

dhe mund te mbetemi pa fryme.

Por sa me shume ndjenja qe kemi ne jeten tone,

aq me pak abstrakte eshte.

Historite tona te jetes bazohen
ne eksperience direkte

por eshte e bukur.

Nje novele ka nevoje te ndertohet
skenë pas skene

dhe historia e jetes sone ka nevoje
per nje hark gjithashtu.

Ka nevoje per muaj e vite.

Momentet e veçanta nga jeta jone
jane kapitujt e saj.

Por historia nuk eshte per keto kapituj.

Eshte libri ne tëresi.

Nuk ka te beje vetem me
zemerthyerjen dhe lumturine,

me fitoret dhe zhgenjimet,

por është sesi nëpërmjet tyre,

dhe ndonjehere, pavarërsisht nga ato,

ne gjejme vendin tone ne bote

dhe e ndryshojme ate
dhe ndryshojme vetveten.

Keshtu, historia jonë, ka nevojë
për dy dimensionet e kohës:

një hark të gjatë kohës
që është jetëgjatësia jonë,

dhe afati i përvojës direkte

qe eshte momenti.

Ai qe e perjeton drejtperdrejt

mund te ekzistoje vetem ne moment,

por ai qe rrefen ka nevoje per disa momente,

nje sekuence te tere,

dhe kjo është arsyeja pse
ndjenja jonë e plotë e vetes

ka nevojë për të dyja,
edhe përvojën e angazhuar

edhe rrjedhen e kohes.

Pra, rrjedha e kohes eshte e futur ne gjithçka,

ne erozionin e rërës,

ne lulezimin e nje trendafili.

Pa ate, ne nuk do te kishim muzike.

Emocionet tona dhe gjendja mendore

shpesh e kodojne kohen,

pendohemi per te kaluaren,

shpresojme dhe i frikesohemi te ardhmes.

Unë mendoj se teknologjia
ka ndryshuar ate rrjedhë te kohës.

Koha e pergjithshme
qe ne kemi per tregimin tone,

jetegjatesine tone, eshte rritur,

por momenti, eshte zvogeluar.

Eshte zvogluar sepse instrumentet
tona na e mundesojne

qe ne pjese te masim njesi te vogla
e me te vogla te kohes,

dhe kjo na ka dhënë një kuptim më të grimcuar

te botes materialiste,

dhe ky kuptim i grimcuar

ka kijuar sasi te medha te te dhenave

qe truri jone nuk mundet me ti kuptoje

dhe per kete ne kemi nevoje per shume
e shume kompjutera te komplikuar.

Dhe mund te themi se boshlleku

midis asaj qe ne presim dhe asaj cka ne vleresojme

eshte duke u zgjeurar.

Shkenca mund te beje gjera ne nje sekonde,

por ju dhe une kurre s'do te kemi
pervojen e brendshme

te milionit te milionit te sekondes.

Ju dhe une i pergjigjemi vetem
ritmit dhe rrjedhes se natyres,

diellit, henes dhe stineve,

dhe kjo eshte arsyeja pse kemi nevoje
per nje hark te jetegjatesise

me te kaluaren, te tashmen dhe te ardhmen

te shohim gjerat per ate cka jane,

per te ndare sinjalin nga zhurma

dhe veten nga ndjenat.

Ne kemi nevojë shigjetën e kohes
për të kuptuar shkakun dhe efektin,

jo vetem ne boten materialiste,

por ne synimet dhe motivimet tona.

Cka ndodh kur shigjeta shkon shtrembër?

Cka ndodh kur koha iken?

Shume nga ne kane ndjenjen

se shigjeta e kohes po drejtohet kudo

dhe askund ne te njejten kohe.

Kjo ndodh per shkak se
koha nuk leviz ne boten dixhitale

ne te njejten menyre si ne ate natyrale.

Ne, te gjithe e dime qe interneti
e ka ngushtuar hapesiren

po ashtu edhe kohen.

E largeta, eshte tani ketu.

Lajmet nga India i marr permes
aplikacioneve ne telefonin tim

nese jam ne Nju Jork apo ne Nju Delhi.

Dhe kjo nuk eshte e gjitha.

Puna juaj e fundit, rezervimet
e darkes tuaj nga viti i kaluar,

ish-shoket, shtrihen në një fushë
të sheshtë me miqtë e sotme,

sepse interneti gjithashtu ruan te dhenat,

dhe e deformon te kaluaren.

Pa asnje dallim ndermjet te shkuares,

te tashmes dhe te ardhmes, dhe ketu apo atje,

ne kemi mbetur ne këtë moment kudo,

ky moment qe ne e quajme e tashmja dixhitale.

Si mund te japim perparesite e duhura

ne konteksin e te tashmes dixhitale?

Kjo e tashme dixhitale nuk e tashmja,

sepse gjithmone eshte disa sekonda perpara,

me fluksin eTwitter qe eshte tendenca tashme

dhe lajme nga zona tjera kohore.

Kjo nuk eshte e tashmja e
nje dhimbje therrese ne kembe

ose momenti qe po kafshon nje embelsire,

ose tri ore te humbura ne nje liber te shkelqyer.

Kjo bart shume pak referenca fizike

ose psikologjike te gjendjes tone.

Fokusi i tij, ne fakt, eshte te na hutoje neve

ne cdo kthese te rruges.

Çdo pikë referimi dixhital është një ftesë

për të lënë atë që ju po bëni tani
për të shkuar diku tjetër

dhe te beni dicka tjeter.

A jeni duke lexuar nje interviste nga nje autor?

Pse te mos e bleni librin e tij.
Te ciceroni. Te shperndani ate.

Te pelqeni ate. Gjeni libra te tjera pikërisht si ky.

Gjeni njerez te tjere qe jane duke lexuar keto libra.

Udhetimi mund te jete clirues,

por kur behet i panderprere, ne behemi

rober te perhershem.

Zgjedhja eshte e lire, por jo kur vazhdimisht eshte

per hater te vet.

Jo vetem, digjitalizimi eshte larg nga e tashmja,

por kjo eshte ne konkurrence te drejtperdrejt me te,

dhe kjo eshte sepse jo vetem une mungoj nga kjo gje,

por gjithashtu edhe ju.

Jo vetem ne mungojme, por edhe te gjithe te tjeret.

Dhe aty qëndron komoditeti me i madh dhe i frikshem.

Unë mund të porosis libra
në gjuhë të huaj në mes të natës,

te blej embelsira Parisiene,

dhe te le video mesazhe qe
mund te shikohen me vone.

Në çdo kohë, unë mund të veproj

me ritme te ndryshme nga ju,

ndërsa unë mbështes iluzionin

se unë jam futur tek ju në kohë reale.

Sandy ishte nje kujtese

se si nje iluzion i tille mund te thyhet.

Kishte nga ata me rryme elektrike dhe uje,

dhe ata pa asnjeren.

Ka nga ata që iu kthyen jetës se tyre,

dhe ata që janë ende të zhvendosur

pas shume mujash.

Për disa arsye, teknologjia duket se përjetëson

iluzionin për ata që e kanë,
se të gjithë të tjeret e kane,

dhe pastaj, ne menyre ironike si shuplake ne fytyre

e ben te vertete.

Per shembull, thuhet qe ka me shume njerez

ne Indi qe kane qasje ne telefon-mobil sesa ne tualet.

Në qoftë se kjo përçarje,
e cila është tashmë aq e madhe

në shumë pjesë të botës,

në mes të mungesës së infrastrukturës
dhe përhapjes se teknologjisë,

nuk eshte e lidhur,

do te kete thyerje ndermjet dixhitales

dhe te vertetes.

Per ne si individe te cilet jetojme ne te sotmen dixhitale

dhe kalojme shume momente ne te,

sfida eshte te jetojme me dy rryma te kohes

te cilat jane paralele dhe pothuajse te njekohshme.

Si jetohet ne mes te kesaj çmendurie?

Mund te mendojme qe me te rinjte,

ata qe kane lindur ndersa,
do te adaptohen me natyrshem.

Ndoshta, por unë kujtoj fëmijërinë time.

Mbaj mend gjyshin tim qe rishikonte

kryeqytetet e botes me mua.

Buda dhe Pest ishin te ndare nga Danubi,

dhe Viena kishte nje shkolle spanjolle hipizmi.

Po te isha femije sot, do ta mesoja
lehte kete informacion

me aplikacione, dhe hyperliks,

por ne te vertete nuk do te ishte e njejta,

sepse me vone, une shkova ne Vienë,

dhe shkova tek shkolla Spanjolle e hipizmit,

dhe mund ta ndjeja gjyshin tim prane meje.

Nate pas nate, ai me merrte ne tarrace

ne krahet e tij, dhe me tregonte Jupiterin

dhe Saturnin dhe Arushen e Madhe.

Madje edhe ketu, kur shikoj Arushen e Madhe,

me rikthehet ndjenja kur isha femije,

varur mbi kokën e tij dhe duke
u përpjekur të balancoj veten

ne shpatullat e tij,

dhe une mund ta rikthej ndjenjen
e te qenit femije perseri.

Ajo që kam pasur me gjyshin tim ishte e lidhur

aq shpesh në informata dhe njohuri dhe fakt,

por ishte me shume

se informacion ose njohuri ose fakt.

Teknologjia qe deformon
kohen, ve ne prove

thellesine e zemres,

sepse ne jemi ne gjendje te arkivojme te kaluaren

dhe disa prej tyre veshtire te harrohen,

edhe nese momenti i tanishem

po behet gjithmone e me i harrushem.

Ne duhet te shtregohemi, dhe na mbeten

te shtrengohemi ne nje seri momentesh statike.

Ato jane si shkuma e sapunit qe zhduket kur e prekim.

Nese arkivojme cdo gje, ne mendojme
se mund te ruajme ate,

por koha nuk ka te dhena.

Nuk mund te ruhet.

Ju dhe une e dime saktesisht se cfare do te thote

te jesh me te vertete i pranishem ne nje moment.

Mund te kete ndodhur perderisa ne ishim

duke luajtur nje instrument,

ose duke shikuar syte e dikujt qe ne njohim

per nje kohe te gjate.

Ne momente te tilla, ne jemi te kompletuar.

Vetja qe jeton ne nje hark te gjate narrativ

dhe vetja qe perjeton momentin

behen nje.

E tashmja permbledh te shkuaren

dhe premton te ardhmen.

E tashmja i bashkohet ritmit te kohes

nga para dhe pas.

Une per here te pare i kam perjetuar
keto ndjenja me gjyshen time.

Une deshiroja te mesoja te kerceja me litar,
dhe ajo gjeti nje litar te vjeter

dhe ngriti sarin e saj

e filloi te kerceje me litar.

Une deshiroja te mesoja te gatuaj,
dhe ajo me mbajti ne kuzhine

duke prere, duke gatuar per nje muaj te tere.

Gjyshja ime me mesoi se gjerat ndodhin

ne kohen duhur, ajo kohe nuk mund te luftohet,

sepse do te kaloje dhe do te levize,

ne i kemi borxh te tashmes vemendjen tone te plote.

Vemendja eshte kohe.

Nje nga instruktoret te mia te joges nje here ka thene

se dashuria eshte kujdes,

dhe definitivisht nga gjyshja ime,

dashuria dhe kujdesi ishin nje gje e vetme.

Bota dixhitale e konsumon kohen,

une dua te sugjeroj

se ajo cka eshte kercenuese

eshte plotesia e vetes.

Kërcënon rrjedhjen e dashurisë.

Por ne nuk kemi nevoje ta leme ate.

Ne mund te zgjedhim ndryshe.

Ne kemi parë përsëri dhe përsëri

sa krijuese mund të jetë teknologjia,

dhe në jetën tonë dhe në veprimet tona,

ne mund te zgjedhim keto zgjedhje dhe keto zbulime

dhe keto momente qe ruajne ritimin e kohes

ne vend qe ta copetojne ate.

Ne mund të ngadalësojmë dhe mund te akordojme

baticat dhe zbaticat e kohes.

Ne mund te zgjedhim te ndalojme kohen.

Faleminderit.

(Duartrokitje)