Isha ne New York gjate Uraganit Sandy, dhe ky qen i vogel i bardhe i quajtur Maui po rrinte me mua. Gjysma e qytetit ishte ne erresire per shkak te prerjes se energjise elektrike, dhe po jetoja ne erresire. Maui tmerrohej nga erresira, keshtu qe me eshte dashur ta ngjis shkalleve, ne fakt teposhte shkalleve se pari, dhe pastaj ta ngjisja lart. Une po ashtu bartja bidona me uje tek kati i shtate cdo dite. Dhe gjate gjithe kesaj, mu desh te mbaja nje pishtar ne mes te dhembeve. Dyqanet ketu afer nuk kishin elektrike dore dhe bateri dhe buke. Per nje dush, u desh te ecja 40 blloqe deri tek palestra ime. Por keto nuk ishin preokupime te medha. Ishte po aq kritike per mua te isha e para te kafja me korda zgjatese dhe karikuesa per te ngarkuar paisjet e mija. Fillova te kerkoj nen stolat e furres se bukes dhe tek hyrjet e pasticerive per prizë. Nuk isha e vetmja. Madje ne shi, njerezit qendronin ndermjet Madison dhe 5th Avenue nen çadra duke ngarkuar telefonat e tyre nga prizat ne rruge. Natyra na kujtoi se ishte me e forte se te gjitha teknologjite tona, dhe ja ku jemi, te fiksuar se duhet te jemi te lidhur. Mendoj se nuk ka si krizat per te treguar cfare eshte e rendesishme me te vertete e cka jo, dhe Sandy me beri te kuptoj se pajiset tona dhe lidhjet e tyre kane rendesi per ne po aq sa ushqimi dhe strehimi. Vetja jone sic e kemi njohur tanime nuk ekziston, dhe mendoj se nje univers abstrakt, e dixhital eshte bere pjese e identitetit tone, dhe deshiroj t'ju flas se cfare do thote kjo. Une jam shkrimtare, dhe jam e interesuar per unin sepse uni dhe proza letrare kane shume gjera te perbashketa. Te dyja jane tregime, interpretime. Ju dhe une mund te perjetojme gjera pa histori. Ne mund ti ngjisim shkallet shume shpejt dhe mund te mbetemi pa fryme. Por sa me shume ndjenja qe kemi ne jeten tone, aq me pak abstrakte eshte. Historite tona te jetes bazohen ne eksperience direkte por eshte e bukur. Nje novele ka nevoje te ndertohet skenë pas skene dhe historia e jetes sone ka nevoje per nje hark gjithashtu. Ka nevoje per muaj e vite. Momentet e veçanta nga jeta jone jane kapitujt e saj. Por historia nuk eshte per keto kapituj. Eshte libri ne tëresi. Nuk ka te beje vetem me zemerthyerjen dhe lumturine, me fitoret dhe zhgenjimet, por është sesi nëpërmjet tyre, dhe ndonjehere, pavarërsisht nga ato, ne gjejme vendin tone ne bote dhe e ndryshojme ate dhe ndryshojme vetveten. Keshtu, historia jonë, ka nevojë për dy dimensionet e kohës: një hark të gjatë kohës që është jetëgjatësia jonë, dhe afati i përvojës direkte qe eshte momenti. Ai qe e perjeton drejtperdrejt mund te ekzistoje vetem ne moment, por ai qe rrefen ka nevoje per disa momente, nje sekuence te tere, dhe kjo është arsyeja pse ndjenja jonë e plotë e vetes ka nevojë për të dyja, edhe përvojën e angazhuar edhe rrjedhen e kohes. Pra, rrjedha e kohes eshte e futur ne gjithçka, ne erozionin e rërës, ne lulezimin e nje trendafili. Pa ate, ne nuk do te kishim muzike. Emocionet tona dhe gjendja mendore shpesh e kodojne kohen, pendohemi per te kaluaren, shpresojme dhe i frikesohemi te ardhmes. Unë mendoj se teknologjia ka ndryshuar ate rrjedhë te kohës. Koha e pergjithshme qe ne kemi per tregimin tone, jetegjatesine tone, eshte rritur, por momenti, eshte zvogeluar. Eshte zvogluar sepse instrumentet tona na e mundesojne qe ne pjese te masim njesi te vogla e me te vogla te kohes, dhe kjo na ka dhënë një kuptim më të grimcuar te botes materialiste, dhe ky kuptim i grimcuar ka kijuar sasi te medha te te dhenave qe truri jone nuk mundet me ti kuptoje dhe per kete ne kemi nevoje per shume e shume kompjutera te komplikuar. Dhe mund te themi se boshlleku midis asaj qe ne presim dhe asaj cka ne vleresojme eshte duke u zgjeurar. Shkenca mund te beje gjera ne nje sekonde, por ju dhe une kurre s'do te kemi pervojen e brendshme te milionit te milionit te sekondes. Ju dhe une i pergjigjemi vetem ritmit dhe rrjedhes se natyres, diellit, henes dhe stineve, dhe kjo eshte arsyeja pse kemi nevoje per nje hark te jetegjatesise me te kaluaren, te tashmen dhe te ardhmen te shohim gjerat per ate cka jane, per te ndare sinjalin nga zhurma dhe veten nga ndjenat. Ne kemi nevojë shigjetën e kohes për të kuptuar shkakun dhe efektin, jo vetem ne boten materialiste, por ne synimet dhe motivimet tona. Cka ndodh kur shigjeta shkon shtrembër? Cka ndodh kur koha iken? Shume nga ne kane ndjenjen se shigjeta e kohes po drejtohet kudo dhe askund ne te njejten kohe. Kjo ndodh per shkak se koha nuk leviz ne boten dixhitale ne te njejten menyre si ne ate natyrale. Ne, te gjithe e dime qe interneti e ka ngushtuar hapesiren po ashtu edhe kohen. E largeta, eshte tani ketu. Lajmet nga India i marr permes aplikacioneve ne telefonin tim nese jam ne Nju Jork apo ne Nju Delhi. Dhe kjo nuk eshte e gjitha. Puna juaj e fundit, rezervimet e darkes tuaj nga viti i kaluar, ish-shoket, shtrihen në një fushë të sheshtë me miqtë e sotme, sepse interneti gjithashtu ruan te dhenat, dhe e deformon te kaluaren. Pa asnje dallim ndermjet te shkuares, te tashmes dhe te ardhmes, dhe ketu apo atje, ne kemi mbetur ne këtë moment kudo, ky moment qe ne e quajme e tashmja dixhitale. Si mund te japim perparesite e duhura ne konteksin e te tashmes dixhitale? Kjo e tashme dixhitale nuk e tashmja, sepse gjithmone eshte disa sekonda perpara, me fluksin eTwitter qe eshte tendenca tashme dhe lajme nga zona tjera kohore. Kjo nuk eshte e tashmja e nje dhimbje therrese ne kembe ose momenti qe po kafshon nje embelsire, ose tri ore te humbura ne nje liber te shkelqyer. Kjo bart shume pak referenca fizike ose psikologjike te gjendjes tone. Fokusi i tij, ne fakt, eshte te na hutoje neve ne cdo kthese te rruges. Çdo pikë referimi dixhital është një ftesë për të lënë atë që ju po bëni tani për të shkuar diku tjetër dhe te beni dicka tjeter. A jeni duke lexuar nje interviste nga nje autor? Pse te mos e bleni librin e tij. Te ciceroni. Te shperndani ate. Te pelqeni ate. Gjeni libra te tjera pikërisht si ky. Gjeni njerez te tjere qe jane duke lexuar keto libra. Udhetimi mund te jete clirues, por kur behet i panderprere, ne behemi rober te perhershem. Zgjedhja eshte e lire, por jo kur vazhdimisht eshte per hater te vet. Jo vetem, digjitalizimi eshte larg nga e tashmja, por kjo eshte ne konkurrence te drejtperdrejt me te, dhe kjo eshte sepse jo vetem une mungoj nga kjo gje, por gjithashtu edhe ju. Jo vetem ne mungojme, por edhe te gjithe te tjeret. Dhe aty qëndron komoditeti me i madh dhe i frikshem. Unë mund të porosis libra në gjuhë të huaj në mes të natës, te blej embelsira Parisiene, dhe te le video mesazhe qe mund te shikohen me vone. Në çdo kohë, unë mund të veproj me ritme te ndryshme nga ju, ndërsa unë mbështes iluzionin se unë jam futur tek ju në kohë reale. Sandy ishte nje kujtese se si nje iluzion i tille mund te thyhet. Kishte nga ata me rryme elektrike dhe uje, dhe ata pa asnjeren. Ka nga ata që iu kthyen jetës se tyre, dhe ata që janë ende të zhvendosur pas shume mujash. Për disa arsye, teknologjia duket se përjetëson iluzionin për ata që e kanë, se të gjithë të tjeret e kane, dhe pastaj, ne menyre ironike si shuplake ne fytyre e ben te vertete. Per shembull, thuhet qe ka me shume njerez ne Indi qe kane qasje ne telefon-mobil sesa ne tualet. Në qoftë se kjo përçarje, e cila është tashmë aq e madhe në shumë pjesë të botës, në mes të mungesës së infrastrukturës dhe përhapjes se teknologjisë, nuk eshte e lidhur, do te kete thyerje ndermjet dixhitales dhe te vertetes. Per ne si individe te cilet jetojme ne te sotmen dixhitale dhe kalojme shume momente ne te, sfida eshte te jetojme me dy rryma te kohes te cilat jane paralele dhe pothuajse te njekohshme. Si jetohet ne mes te kesaj çmendurie? Mund te mendojme qe me te rinjte, ata qe kane lindur ndersa, do te adaptohen me natyrshem. Ndoshta, por unë kujtoj fëmijërinë time. Mbaj mend gjyshin tim qe rishikonte kryeqytetet e botes me mua. Buda dhe Pest ishin te ndare nga Danubi, dhe Viena kishte nje shkolle spanjolle hipizmi. Po te isha femije sot, do ta mesoja lehte kete informacion me aplikacione, dhe hyperliks, por ne te vertete nuk do te ishte e njejta, sepse me vone, une shkova ne Vienë, dhe shkova tek shkolla Spanjolle e hipizmit, dhe mund ta ndjeja gjyshin tim prane meje. Nate pas nate, ai me merrte ne tarrace ne krahet e tij, dhe me tregonte Jupiterin dhe Saturnin dhe Arushen e Madhe. Madje edhe ketu, kur shikoj Arushen e Madhe, me rikthehet ndjenja kur isha femije, varur mbi kokën e tij dhe duke u përpjekur të balancoj veten ne shpatullat e tij, dhe une mund ta rikthej ndjenjen e te qenit femije perseri. Ajo që kam pasur me gjyshin tim ishte e lidhur aq shpesh në informata dhe njohuri dhe fakt, por ishte me shume se informacion ose njohuri ose fakt. Teknologjia qe deformon kohen, ve ne prove thellesine e zemres, sepse ne jemi ne gjendje te arkivojme te kaluaren dhe disa prej tyre veshtire te harrohen, edhe nese momenti i tanishem po behet gjithmone e me i harrushem. Ne duhet te shtregohemi, dhe na mbeten te shtrengohemi ne nje seri momentesh statike. Ato jane si shkuma e sapunit qe zhduket kur e prekim. Nese arkivojme cdo gje, ne mendojme se mund te ruajme ate, por koha nuk ka te dhena. Nuk mund te ruhet. Ju dhe une e dime saktesisht se cfare do te thote te jesh me te vertete i pranishem ne nje moment. Mund te kete ndodhur perderisa ne ishim duke luajtur nje instrument, ose duke shikuar syte e dikujt qe ne njohim per nje kohe te gjate. Ne momente te tilla, ne jemi te kompletuar. Vetja qe jeton ne nje hark te gjate narrativ dhe vetja qe perjeton momentin behen nje. E tashmja permbledh te shkuaren dhe premton te ardhmen. E tashmja i bashkohet ritmit te kohes nga para dhe pas. Une per here te pare i kam perjetuar keto ndjenja me gjyshen time. Une deshiroja te mesoja te kerceja me litar, dhe ajo gjeti nje litar te vjeter dhe ngriti sarin e saj e filloi te kerceje me litar. Une deshiroja te mesoja te gatuaj, dhe ajo me mbajti ne kuzhine duke prere, duke gatuar per nje muaj te tere. Gjyshja ime me mesoi se gjerat ndodhin ne kohen duhur, ajo kohe nuk mund te luftohet, sepse do te kaloje dhe do te levize, ne i kemi borxh te tashmes vemendjen tone te plote. Vemendja eshte kohe. Nje nga instruktoret te mia te joges nje here ka thene se dashuria eshte kujdes, dhe definitivisht nga gjyshja ime, dashuria dhe kujdesi ishin nje gje e vetme. Bota dixhitale e konsumon kohen, une dua te sugjeroj se ajo cka eshte kercenuese eshte plotesia e vetes. Kërcënon rrjedhjen e dashurisë. Por ne nuk kemi nevoje ta leme ate. Ne mund te zgjedhim ndryshe. Ne kemi parë përsëri dhe përsëri sa krijuese mund të jetë teknologjia, dhe në jetën tonë dhe në veprimet tona, ne mund te zgjedhim keto zgjedhje dhe keto zbulime dhe keto momente qe ruajne ritimin e kohes ne vend qe ta copetojne ate. Ne mund të ngadalësojmë dhe mund te akordojme baticat dhe zbaticat e kohes. Ne mund te zgjedhim te ndalojme kohen. Faleminderit. (Duartrokitje)