Η ιστορία της μελαγχολίας εν συντομία - Κόρτνεϊ Στίβενς

Δείτε όλο το μάθημα εδώ: http://ed.ted.com/lessons/a-brief-history-of-melancholy-courtney-stephens

Αν είστε κανονικός άνθρωπος, πιθανότατα έχετε νιώσει θλίψη κάποιες φορές στη ζωής σας. Όμως, τι ακριβώς είναι η μελαγχολία και πώς (αν αυτό είναι εφικτό) πρέπει να τη χειριστούμε; Η Κόρτνεϊ Στίβενς περιγράφει με λεπτομέρεια το πώς αντιλαμβανόμαστε τη θλίψη μέχρι και σήμερα και υποστηρίζει σθεναρά τη χρησιμότητά της.

Μάθημα από την Κόρτνεϊ Στίβενς, εικονογράφηση από τη Σάρον Κόλμαν Γκράχαμ.

Η θλίψη είναι κομμάτι
της ανθρώπινης εμπειρίας,

όμως εδώ και αιώνες υπάρχει
τεράστια διαφωνία

ως προς το τι ακριβώς είναι
και πώς μπορεί κανείς να τη χειριστεί.

Με απλούστερα λόγια,

η θλίψη συχνά θεωρείται

ως η φυσιολογική αντίδραση
σε μια δύσκολη κατάσταση.

Αισθανόμαστε θλιμμένοι όταν ένας φίλος
μετακομίσει ή ένα κατοικίδιο πεθάνει.

Όταν ένας φίλος πει: «Είμαι θλιμμένος»,

συχνά αντιδρούμε ρωτώντας:
«Τι συνέβη;»

Όμως η πεποίθησή μας ότι η θλίψη
έχει εξωτερική αιτία εκτός του εαυτού

είναι μια σχετικά πρόσφατη ιδέα.

Οι αρχαίοι Έλληνες γιατροί
δεν αντιλαμβάνονταν έτσι τη θλίψη.

Πίστευαν ότι ήταν ένα σκουρόχρωμο
υγρό μέσα στο σώμα μας.

Σύμφωνα με το χυμικό σύστημα
στο οποίο πίστευαν,

το σώμα και η ψυχή ελέγχονταν
από τέσσερα υγρά, γνωστά ως χυμοί,

και η ισορροπία τους επηρέαζε άμεσα
την ιδιοσυγκρασία και την υγεία κάποιου.

Ο όρος «μελαγχολία» βγαίνει
από τη φράση «melaina kole»,

που σημαίνει μαύρη χολή, ο χυμός που
εκτιμάται ότι προκαλεί τη θλίψη.

Αλλάζοντας τη διατροφή του
και με τη βοήθεια της ιατρικής,

μπορούσε κανείς
να ισορροπήσει τους χυμούς του.

Αν και σήμερα γνωρίζουμε
πολύ περισσότερα για τα συστήματα

που διέπουν το ανθρώπινο σώμα,

οι ελληνικές αυτές ιδέες
σχετικά με τη θλίψη

μοιάζουν με τις σύγχρονες απόψεις,

όχι για τη θλίψη
που όλοι αισθανόμαστε ενίοτε,

αλλά για την κλινική κατάθλιψη.

Οι γιατροί θεωρούν ότι
συγκεκριμένα είδη μακροχρόνιων,

ανεξήγητων συναισθηματικών καταστάσεων

σχετίζονται μερικώς
με τη χημεία του εγκεφάλου,

την ισορροπία ποικίλων χημικών
που βρίσκονται μέσα στον εγκέφαλο.

Όπως και στο ελληνικό σύστημα,

η αλλαγή στην ισορροπία
αυτών των χημικών επηρεάζει

το πώς αντιδρούμε ακόμη
και στις άκρως δύσκολες καταστάσεις.

Υπάρχει επίσης μακρά παράδοση
στην προσπάθεια να διακρίνουμε

την αξία της θλίψης,

και σε αυτό το πλαίσιο συζήτησης,

υπάρχει ένα δυνατό επιχείρημα
ότι η θλίψη δεν είναι μόνο

αναπόφευκτο αλλά και
σημαντικό κομμάτι της ζωής.

Εάν δεν έχετε νιώσει ποτέ μελαγχολία,

χάνετε ένα πολύ σημαντικό κομμάτι
της ανθρώπινης υπόστασης.

Πολλοί στοχαστές λένε ότι η μελαγχολία
είναι απαραίτητη στην απόκτηση της σοφίας.

Ο Ρόμπερτ Μπάρτον, γεννηθείς το 1577,

αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη
της αιτίας και του βιώματος της θλίψης.

Στο αριστούργημά του
«Η Ανατομία της Μελαγχολίας»,

ο Μπάρτον γράφει: «Όποιος προσθέτει
σε γνώση προσθέτει σε θλίψη».

Οι Ρομαντικοί ποιητές
στις αρχές του 19ου αιώνα

πίστευαν ότι λόγω της μελαγχολίας
κατανοούμε άλλα σημαντικά συναισθήματα,

όπως την ομορφιά και την απόλαυση.

Η κατανόηση της θλίψης των δένδρων
όταν χάνουν τα φύλλα τους το φθινόπωρο

είναι η κατανόηση του κύκλου της ζωής
που φέρνει τα λουλούδια την άνοιξη.

Μα η σοφία και η συναισθηματική νοημοσύνη
βρίσκονται ψηλά στην ιεραρχία των αναγκών.

Έχει η θλίψη αξία
σε ένα πιο βασικό, απτό,

ίσως και εξελικτικό επίπεδο;

Οι επιστήμονες θεωρούν ότι το κλάμα
και το αίσθημα της απομόνωσης

είναι αυτό που αρχικά βοήθησε
τους προγόνους μας να δεθούν κοινωνικά

και να βρουν
την υποστήριξη που χρειάζονταν.

Η θλίψη, σε αντίθεση με τον θυμό ή τη βία,
ήταν έκφραση πόνου

που μπορούσε αμέσως να φέρει
κόσμο κοντά στον παθόντα,

κι αυτό βοηθούσε τόσο το άτομο
όσο και την ευρύτερη κοινότητα να ακμάσει.

Ίσως η θλίψη βοήθησε στη δημιουργία
ενότητας που ήταν αναγκαία για επιβίωση,

μα πολλοί αναρωτιούνται
αν ο πόνος που νιώθουν οι άλλοι

μπορεί να συγκριθεί με τον πόνο
που βιώνουμε εμείς οι ίδιοι.

Η ποιήτρια Έμιλυ Ντίκινσον έγραψε:

«Μετρώ την κάθε θλίψη που απαντάω,
Με οξεία κι αναλυτική ματιά-

Διερωτώμαι αν βαραίνει όσο η δική μου
Ή είναι ίσως λίγο πιο ελαφριά».

Τον εικοστό αιώνα,

ιατρικοί ανθρωπολόγοι,
όπως ο Άρθουρ Κλάινμαν,

σύλλεξαν αποδείξεις από τον τρόπο
που οι άνθρωποι μιλούν για τον πόνο

και υποστήριξαν ότι τα συναισθήματα
δεν είναι καθόλου παγκόσμια,

κι ότι η κουλτούρα, ιδίως ο τρόπος
που χρησιμοποιούμε τη γλώσσα,

επηρεάζει το πώς νιώθουμε.

Όταν μιλάμε για ερωτική απογοήτευση,

το αίσθημα της απογοήτευσης γίνεται
κομμάτι της εμπειρίας μας,

ενώ σε μια κουλτούρα που μιλά
για σπαραγμό καρδιάς,

φαίνεται ότι υπάρχει μια διαφορετική
υποκειμενική εμπειρία.

Κάποιοι σύγχρονοι στοχαστές
δεν ενδιαφέρονται

για το αν η θλίψη είναι
υποκειμενική ή παγκόσμια,

αλλά προτιμούν με τη χρήση της τεχνολογίας
να εξαλείψουν όλες τις μορφές πόνου.

Ο Ντέιβιντ Πιρς υποστηρίζει
ότι η γενετική μηχανική

κι άλλες σύγχρονες διαδικασίες

αλλάζουν όχι μόνο το πώς εμείς βιώνουμε
τον συναισθηματικό και σωματικό πόνο,

αλλά κι ότι τα παγκόσμια οικοσυστήματα
θα έπρεπε να ανασχεδιαστούν

έτσι ώστε τα ζώα
να μην υποφέρουν στη φύση.

Ονομάζει το έργο του
«Μηχανική του παραδείσου».

Όμως μήπως υπάρχει κάτι θλιβερό
στην ιδέα ενός κόσμου χωρίς θλίψη;

Οι άνθρωποι των σπηλαίων
και οι αγαπημένοι μας ποιητές

ίσως να μην ήθελαν να ζήσουν
σε έναν τέτοιο παράδεισο.

Όντως, αυτά που μοιάζουν
να ισχύουν παγκοσμίως για τη θλίψη

είναι ότι πολλοί την έχουν νιώσει
στο πέρασμα του χρόνου,

κι ότι για χιλιάδες χρόνια

ένας από τους καλύτερους χειρισμούς
αυτού του δύσκολου συναισθήματος

είναι να το αρθρώσουμε, να εκφράσουμε
αυτό που δεν μπορεί να εκφραστεί.

Όπως λέει και η Έμιλυ Ντίκινσον:

«Είναι η ελπίδα ένα πουλί
που στην ψυχή έχω κλείσει

και δίχως λόγια τραγουδά
χωρίς να σταματήσει».