< Return to Video

Metrik sistem neden önemli - Matt Anticole

  • 0:07 - 0:08
    Fransız Devrimi'nin
  • 0:08 - 0:14
    NASA'nın yanlışlıkla Mars'ın yüzeyine
    200 milyon dolarlık uyduyu çarptığı
  • 0:14 - 0:17
    zamanla ne alakası var?
  • 0:17 - 0:20
    Aslında her şey.
  • 0:20 - 0:22
    O çarpışma iki ölçü sistemi,
  • 0:22 - 0:25
    ABD geleneksel birimleri ile
  • 0:25 - 0:26
    metrik sistem arasında
  • 0:26 - 0:29
    bir çevirme yanlışlığından kaynaklandı.
  • 0:29 - 0:32
    Fransız Devrimi'yle bunun ne alakası var?
  • 0:32 - 0:33
    Açıklayalım.
  • 0:33 - 0:36
    İnsanlık tarihinin kayda
    geçmiş kısmının çoğunda
  • 0:36 - 0:40
    bir tahılın ağırlığı veya el uzunluğu
    gibi kesin olmayan, yerden yere değişen
  • 0:40 - 0:43
    birimler kullanılmaktaydı.
  • 0:43 - 0:46
    Farklı bölgeler sadece
    farklı ölçü birimleri kullanmamaktaydı.
  • 0:46 - 0:49
    Aynı zamanda tamamıyla farklı
    sayı sistemleri de vardı.
  • 0:49 - 0:52
    Orta Çağ'ın sonlarına doğru,
    Hint-Arap rakam sistemi,
  • 0:52 - 0:57
    Romen sayıları ve Avrupa'daki kesir
    kullanımının yerini almaya başladı,
  • 0:57 - 1:02
    ancak John Wilkins gibi bilginlerin
    ondalık sistemi teşvik etme çabaları
  • 1:02 - 1:03
    daha düşük başarı elde etti.
  • 1:03 - 1:07
    Sadece Fransa'da çeyrek milyon farklı
    birimin olmasından ötürü,
  • 1:07 - 1:11
    büyük çaplı bir değişim çok ciddi bir
    parçalanmaya neden olurdu.
  • 1:11 - 1:15
    Nitekim 1789'da o parçalanma görüldü.
  • 1:15 - 1:19
    Fransız Devrimi'nin öncüleri sadece
    monarşiyi yıkmakla kalmadı.
  • 1:19 - 1:22
    Toplumu Aydınlanma hareketlerinin
    rasyonel prensipleri ışığında
  • 1:22 - 1:26
    tamamen değiştirme arayışındaydılar.
  • 1:26 - 1:27
    Yeni hükûmet göreve geldiğinde,
  • 1:27 - 1:33
    Bilimler Akademisi ölçü birimleri
    sistemini reforme etme görevini üstlendi.
  • 1:33 - 1:37
    Rastgele otoriteye veya yerel geleneklere
    göre seçilmiş olan eski standartların
  • 1:37 - 1:41
    yerini matematiksel ve
    doğal ifadeler almıştır.
  • 1:41 - 1:45
    Örneğin Yunanca ölçme
    kelimesinden gelen metre,
  • 1:45 - 1:50
    Ekvator ile Kuzey Kutbu arasındaki
    1/10.000.000 olarak tanımlanmıştır.
  • 1:50 - 1:54
    Marquis de Condorcet'in ifadesiyle
    yeni metrik ölçü sistemi,
  • 1:54 - 1:58
    ''Her insan için, her zaman içindir.''
  • 1:58 - 2:01
    Ölçü birimlerini standart hâle
    getirmenin devrimciler için
  • 2:01 - 2:03
    politik avantajları da vardı.
  • 2:03 - 2:08
    Soylular artık birimlerle oynayarak
    halktan daha çok kira elde edemezken,
  • 2:08 - 2:12
    devlet vergileri daha verimli bir
    şekilde toplayabilecekti.
  • 2:12 - 2:16
    Yeni on günlük haftalara sahip
    Cumhuriyetçi Takvim'e geçiş,
  • 2:16 - 2:20
    Pazarları eleyerek
    kilisenin gücünü zayıflattı.
  • 2:20 - 2:23
    Bu yeni sistemin
    benimsenmesi kolay olmadı.
  • 2:23 - 2:25
    Hatta oldukça problem oldu.
  • 2:25 - 2:29
    Başta insanlar yeni birimlerin yanında
    eski birimleri de kullanmaya devam ettiler
  • 2:29 - 2:33
    ve Cumhuriyetçi Takvimi kısa bir süre
    sonra kullanımdan kalktı.
  • 2:33 - 2:34
    Napoléon Bonaparte güç kazandığında
  • 2:34 - 2:38
    küçük işletmelerin geleneksel birimleri
    metrik sistem karşılığında yeniden
  • 2:38 - 2:40
    tanımlayarak kullanmalarına izin verdi.
  • 2:40 - 2:44
    Ancak resmî olarak metrik sistem standart
    ölçü sistemi olarak kaldı ve
  • 2:44 - 2:48
    Fransa'nın sınırlarıyla birlikte,
    kıtaya yayılmaya başladı.
  • 2:48 - 2:51
    Napoléon'un imparatorluğu
    sekiz yıl sürmesine rağmen
  • 2:51 - 2:54
    mirası çok daha uzun süre
    etkisini gösterdi.
  • 2:54 - 2:58
    Bağımsızlıklarını aldıktan sonra bazı
    Avrupa ülkeleri eski birimlere döndü.
  • 2:58 - 3:01
    Diğerleri ise uluslararası ticaret çağında
  • 3:01 - 3:04
    standart birimlerin önemini anladı.
  • 3:04 - 3:08
    Portekiz ve Hollanda'nın metrik sisteme
    gönüllü olarak geçişlerinin ardından
  • 3:08 - 3:10
    başka devletler de onları izledi.
  • 3:10 - 3:14
    Koloni devletleri de sistemi
    tüm dünyaya yaymaktaydılar.
  • 3:14 - 3:16
    Fransa'nın başlıca düşmanı olan
  • 3:16 - 3:21
    Britanya devrimci fikirlere karşı gelerek
    geleneksel birimlerini korudu.
  • 3:21 - 3:26
    Ancak gelecek iki yüzyılda Britanya
    İmparatorluğu yavaşça değişime uğradı,
  • 3:26 - 3:29
    öncelikle tercihe bağlı bir seçenek olarak
    kullanımına izin verilen
  • 3:29 - 3:31
    metrik sistem zamanla resmî hâle geldi.
  • 3:31 - 3:36
    Ancak bu değişim bağımsızlıklarını
    kazanmış olan on üç
  • 3:36 - 3:38
    sömürge için geç kaldı.
  • 3:38 - 3:43
    Amerika Birleşik Devletleri kolonyal
    geçmişinden kalan İngiliz birimlerini
  • 3:43 - 3:46
    günümüzde kullanmaya devam eden,
    metrik sistemi tam olarak
  • 3:46 - 3:49
    benimsememiş üç ülkeden biri konumunda.
  • 3:49 - 3:52
    Metrik sisteme geçiş girişimlerine rağmen
  • 3:52 - 3:57
    birçok Amerikalı fit ve libre gibi
    birimleri daha içgüdüsel buluyor.
  • 3:57 - 4:00
    İronik olarak, bazı insanlar zamanında
    devrimsel olan metrik sistemini
  • 4:00 - 4:04
    küresel uyumun bir
    sembolü olarak görmekte.
  • 4:04 - 4:10
    Yine de, metrik sistem neredeyse evrensel
    olarak fen ve tıp dallarında kullanılmakta
  • 4:10 - 4:14
    ve özgün ilkelerine bağlı kalınarak
    devamlı olarak geliştirilmekte.
  • 4:14 - 4:15
    Uzun süredir,
  • 4:15 - 4:20
    standart birimler özenle korunan fiziksel
    modeller aracılığıyla tanımlanmaktaydı.
  • 4:20 - 4:23
    Gelişen teknoloji ve kesinlik sayesinde
  • 4:23 - 4:27
    sınırlı erişebilirlikte olan ve
    güvenilemez uzun ömürlülükteki nesneler
  • 4:27 - 4:31
    artık ışık hızı gibi
    evrensel sabitlere dayanan
  • 4:31 - 4:34
    standartlarla değiştirilmekte.
  • 4:34 - 4:38
    Sabit ölçüler artık hayatımızın o kadar
    vazgeçilemez bir parçası ki
  • 4:38 - 4:43
    insanlık için ne denli bir başarı olduğunu
    takdir etmekte güçlük çekiyoruz.
  • 4:43 - 4:46
    Metrik siyasi bir devrimden
    çıkmasıyla birlikte
  • 4:46 - 4:50
    gelecek bilimsel devrimler
    için önemini korumakta.
Title:
Metrik sistem neden önemli - Matt Anticole
Speaker:
Matt Anticole
Description:

Dersin tamamını http://ed.ted.com/lessons/why-the-metric-system-matters-matt-anticole adresinde bulabilirsiniz.

Kayda geçmiş insanlık tarihinin büyük bir kısmı süresince bir tahıl tanesinin ağırlığı ve elin uzunluğu kesin değildi ve yerden yere değişmekteydi. Sabit ölçüler artık hayatımızın o kadar vazgeçilemez bir parçası ki insanlık için ne denli bir başarı olduğunu takdir etmekte güçlük çekiyoruz. Matt Anticole metrik sistemin ilginç geçmişinin izlerinin peşinden gitmekte.

Ders Matt Anticole tarafından, animasyon Globizco tarafından yapılmıştır.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:08

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.