WEBVTT

00:00:06.651 --> 00:00:08.422
Fransız Devrimi'nin

00:00:08.422 --> 00:00:14.460
NASA'nın yanlışlıkla Mars'ın yüzeyine
200 milyon dolarlık uyduyu çarptığı

00:00:14.460 --> 00:00:17.452
zamanla ne alakası var?

00:00:17.452 --> 00:00:19.781
Aslında her şey.

00:00:19.781 --> 00:00:21.622
O çarpışma iki ölçü sistemi,

00:00:21.622 --> 00:00:24.657
ABD geleneksel birimleri ile

00:00:24.657 --> 00:00:26.163
metrik sistem arasında

00:00:26.163 --> 00:00:29.324
bir çevirme yanlışlığından kaynaklandı.

00:00:29.324 --> 00:00:31.936
Fransız Devrimi'yle bunun ne alakası var?

00:00:31.936 --> 00:00:33.453
Açıklayalım.

00:00:33.453 --> 00:00:35.672
İnsanlık tarihinin kayda 
geçmiş kısmının çoğunda

00:00:35.672 --> 00:00:40.493
bir tahılın ağırlığı veya el uzunluğu
gibi kesin olmayan, yerden yere değişen

00:00:40.493 --> 00:00:42.693
birimler kullanılmaktaydı.

00:00:42.693 --> 00:00:45.682
Farklı bölgeler sadece 
farklı ölçü birimleri kullanmamaktaydı.

00:00:45.682 --> 00:00:49.173
Aynı zamanda tamamıyla farklı
sayı sistemleri de vardı.

00:00:49.173 --> 00:00:52.304
Orta Çağ'ın sonlarına doğru,
Hint-Arap rakam sistemi,

00:00:52.304 --> 00:00:56.773
Romen sayıları ve Avrupa'daki kesir
kullanımının yerini almaya başladı,

00:00:56.773 --> 00:01:01.592
ancak John Wilkins gibi bilginlerin
ondalık sistemi teşvik etme çabaları

00:01:01.592 --> 00:01:03.383
daha düşük başarı elde etti.

00:01:03.383 --> 00:01:06.683
Sadece Fransa'da çeyrek milyon farklı
birimin olmasından ötürü,

00:01:06.683 --> 00:01:11.256
büyük çaplı bir değişim çok ciddi bir 
parçalanmaya neden olurdu.

00:01:11.256 --> 00:01:14.837
Nitekim 1789'da o parçalanma görüldü.

00:01:14.837 --> 00:01:19.264
Fransız Devrimi'nin öncüleri sadece
monarşiyi yıkmakla kalmadı.

00:01:19.264 --> 00:01:22.223
Toplumu Aydınlanma hareketlerinin
rasyonel prensipleri ışığında

00:01:22.223 --> 00:01:25.703
tamamen değiştirme arayışındaydılar.

00:01:25.703 --> 00:01:27.343
Yeni hükûmet göreve geldiğinde,

00:01:27.343 --> 00:01:32.574
Bilimler Akademisi ölçü birimleri
sistemini reforme etme görevini üstlendi.

00:01:32.574 --> 00:01:37.095
Rastgele otoriteye veya yerel geleneklere
göre seçilmiş olan eski standartların

00:01:37.095 --> 00:01:41.343
yerini matematiksel ve 
doğal ifadeler almıştır.

00:01:41.343 --> 00:01:44.695
Örneğin Yunanca ölçme
kelimesinden gelen metre,

00:01:44.695 --> 00:01:49.853
Ekvator ile Kuzey Kutbu arasındaki
1/10.000.000 olarak tanımlanmıştır.

00:01:49.853 --> 00:01:53.955
Marquis de Condorcet'in ifadesiyle
yeni metrik ölçü sistemi,

00:01:53.955 --> 00:01:57.846
''Her insan için, her zaman içindir.''

00:01:57.846 --> 00:02:00.664
Ölçü birimlerini standart hâle
getirmenin devrimciler için

00:02:00.664 --> 00:02:03.045
politik avantajları da vardı.

00:02:03.045 --> 00:02:08.285
Soylular artık birimlerle oynayarak
halktan daha çok kira elde edemezken,

00:02:08.285 --> 00:02:12.046
devlet vergileri daha verimli bir
şekilde toplayabilecekti.

00:02:12.046 --> 00:02:15.617
Yeni on günlük haftalara sahip
Cumhuriyetçi Takvim'e geçiş,

00:02:15.617 --> 00:02:20.065
Pazarları eleyerek
kilisenin gücünü zayıflattı.

00:02:20.065 --> 00:02:22.805
Bu yeni sistemin 
benimsenmesi kolay olmadı.

00:02:22.805 --> 00:02:25.125
Hatta oldukça problem oldu.

00:02:25.125 --> 00:02:29.016
Başta insanlar yeni birimlerin yanında
eski birimleri de kullanmaya devam ettiler

00:02:29.016 --> 00:02:32.718
ve Cumhuriyetçi Takvimi kısa bir süre
sonra kullanımdan kalktı.

00:02:32.718 --> 00:02:34.487
Napoléon Bonaparte güç kazandığında

00:02:34.487 --> 00:02:38.016
küçük işletmelerin geleneksel birimleri
metrik sistem karşılığında yeniden

00:02:38.016 --> 00:02:40.256
tanımlayarak kullanmalarına izin verdi.

00:02:40.256 --> 00:02:43.686
Ancak resmî olarak metrik sistem standart
ölçü sistemi olarak kaldı ve

00:02:43.686 --> 00:02:48.085
Fransa'nın sınırlarıyla birlikte,
kıtaya yayılmaya başladı.

00:02:48.085 --> 00:02:50.806
Napoléon'un imparatorluğu
sekiz yıl sürmesine rağmen

00:02:50.806 --> 00:02:53.777
mirası çok daha uzun süre
etkisini gösterdi.

00:02:53.777 --> 00:02:58.276
Bağımsızlıklarını aldıktan sonra bazı
Avrupa ülkeleri eski birimlere döndü.

00:02:58.276 --> 00:03:01.069
Diğerleri ise uluslararası ticaret çağında

00:03:01.069 --> 00:03:03.837
standart birimlerin önemini anladı.

00:03:03.837 --> 00:03:08.037
Portekiz ve Hollanda'nın metrik sisteme
gönüllü olarak geçişlerinin ardından

00:03:08.037 --> 00:03:09.955
başka devletler de onları izledi.

00:03:09.955 --> 00:03:14.328
Koloni devletleri de sistemi 
tüm dünyaya yaymaktaydılar.

00:03:14.328 --> 00:03:15.818
Fransa'nın başlıca düşmanı olan

00:03:15.818 --> 00:03:21.299
Britanya devrimci fikirlere karşı gelerek
geleneksel birimlerini korudu.

00:03:21.299 --> 00:03:25.598
Ancak gelecek iki yüzyılda Britanya
İmparatorluğu yavaşça değişime uğradı,

00:03:25.598 --> 00:03:28.869
öncelikle tercihe bağlı bir seçenek olarak
kullanımına izin verilen

00:03:28.869 --> 00:03:31.428
metrik sistem zamanla resmî hâle geldi.

00:03:31.428 --> 00:03:35.638
Ancak bu değişim bağımsızlıklarını
kazanmış olan on üç

00:03:35.638 --> 00:03:38.288
sömürge için geç kaldı.

00:03:38.288 --> 00:03:42.947
Amerika Birleşik Devletleri kolonyal
geçmişinden kalan İngiliz birimlerini

00:03:42.947 --> 00:03:45.728
günümüzde kullanmaya devam eden,
metrik sistemi tam olarak

00:03:45.728 --> 00:03:48.677
benimsememiş üç ülkeden biri konumunda.

00:03:48.677 --> 00:03:51.539
Metrik sisteme geçiş girişimlerine rağmen

00:03:51.539 --> 00:03:56.509
birçok Amerikalı fit ve libre gibi
birimleri daha içgüdüsel buluyor.

00:03:56.509 --> 00:04:00.328
İronik olarak, bazı insanlar zamanında
devrimsel olan metrik sistemini

00:04:00.328 --> 00:04:03.509
küresel uyumun bir 
sembolü olarak görmekte.

00:04:03.509 --> 00:04:09.650
Yine de, metrik sistem neredeyse evrensel
olarak fen ve tıp dallarında kullanılmakta

00:04:09.650 --> 00:04:13.850
ve özgün ilkelerine bağlı kalınarak
devamlı olarak geliştirilmekte.

00:04:13.850 --> 00:04:14.948
Uzun süredir,

00:04:14.948 --> 00:04:19.509
standart birimler özenle korunan fiziksel 
modeller aracılığıyla tanımlanmaktaydı.

00:04:19.509 --> 00:04:22.608
Gelişen teknoloji ve kesinlik sayesinde

00:04:22.608 --> 00:04:26.899
sınırlı erişebilirlikte olan ve
güvenilemez uzun ömürlülükteki nesneler

00:04:26.899 --> 00:04:31.429
artık ışık hızı gibi
evrensel sabitlere dayanan

00:04:31.429 --> 00:04:33.914
standartlarla değiştirilmekte.

00:04:33.914 --> 00:04:37.520
Sabit ölçüler artık hayatımızın o kadar
vazgeçilemez bir parçası ki

00:04:37.520 --> 00:04:42.940
insanlık için ne denli bir başarı olduğunu
takdir etmekte güçlük çekiyoruz.

00:04:42.940 --> 00:04:45.869
Metrik siyasi bir devrimden 
çıkmasıyla birlikte

00:04:45.869 --> 00:04:50.169
gelecek bilimsel devrimler
için önemini korumakta.