Jack Andraka: Kipimo kinachotia matumaini cha kansa ya kongosho kutoka kwa kijana mdogo.

Zaidi ya asilimia 85 ya kansa zote za kongosho zinagundulika kwa kuchelewa sana wakati nafasi ya kupona iko chini ya asilimia 2. Kwa nini iko hivi? Jack Andraka anaongelea jinsi alivyovumbua kipimo kinachotia matumaini cha kugundua kansa ya kongosho ambacho ni rahisi mno,kinafanya kazi kwa usahihi na hakihitaji kuingia katika mwili -- yote hayo kabla hata ya kutimiza miaka 16 ya kuzaliwa.

Je umeshawahi kukutana na wakati maishani

ambao ulikuwa ni wa huzuni sana

kiasi kitu pekee ulichotaka

kufanya ni kujifunza zaidi na zaidi ili kuelewa hali hiyo?

Nilipokuwa na miaka 13, rafiki wa karibu wa familia

ambaye alikuwa kama mjomba kwangu

alifariki kwa kansa ya kongosho.

Wakati ugonjwa ulipokumba karibu sana na nyumbani,

Nilitambua nahitaji kujifunza zaidi,

nikaingia mtandaoni kutafuta majibu.

kwa kutumia mtandao, nikapata takwimu mbalimbali

kuhusu kansa ya kongosho,

na kilichonishtusha.

zaidi ya asilimia 85 ya kansa zote za kongosho

zinagundulika kwa kuchelewa sana,

wakati mtu ana chini ya asilimia ya kuishi.

kwa nini hatufanyi vizuri kugundua kansa ya kongosho?

Sababu?mfumo wetu wa utabibu na dawa

una umri wa miaka karibu 60 sasa.

Umri huo ni mkubwa kuliko wa baba yangu

(vicheko)

lakini pia, ni wa gharama kubwa sana,

unagharimu dola za kimarekani 800 kwa kipimo,

lakini pia vipimo havina uhakika,

na kushindwa kugundua asilimia 30 ya kansa zote za kongosho

Daktari wako itabidi awe ni mdadisi wa ajabu sana

kuamua kukuandikia kipimo hiki.

nilipojua hili, nikajua lazima iwepo njia bora zaidi.

kwa nikaweka kigezo

cha kipimo kinavyotakiwa kuwa

ili kugundua vizuri kansa ya kongosho.

Kipimo kinahitajika kuwa cha gharama nafuu, haraka,

rahisi,kinachogundua haraka,

na kisichohitaji kuingia kwa sehemu kubwa mwilini.

Kuna sababu kwa nini kipimo hiki hakijabadilishwa

kwa karibia miaka sitini,

kwa sababu,tunapoangalia kansa ya kongosho,

tunaangalia mzunguko wako wa damu

ambao tayari umejaa tani nyingi za protini,

na unatafuta chembe tofauti ndogo sana

katika protini ndogo sana,

protini hii moja tu.

jambo hili ni gumu sana

lakini, bila kukatishwa tamaa kutokana na shauku ya ujana

(makofi)

nikaenda mtandaoni kwa marafiki wawili sana wa kijana

Google na Wikipedia

Nilipata kila kitu kutoka vyanzo hivyo viwili,

nilichokipata ilikuwa ni chapisho

ambalo lilionyesha taarifa za protini 8000 tofauti

ambazo zinaonekana ukiwa na kansa ya kongosho.

kwa hiyo nikaamua hii iwe kazi yangu mpya

kupitia protini zote hizi na kuona zipi

zinaweza kuwa kitambulishi cha kansa ya kongosho.

na kunirahisishia mambo,

nikachagua kigezo, na ni hiki.

Kwanza, protini lazima ionekane

katika kansa zote za kongosho kwa kiasi kikubwa,katika damu

katika hatua za mwanzoni.

Kwa hiyo nikawa nafanya majaribio katika kazi hii ngumu,

na mwishowe, katika jaribio la 4000,

wakati nakaribia kuwa kichaa,

nikaipata hiyo protini.

jina la protini niliyoiona

linaitwa mesothelin,

na ni protini ya kawaida tu,

ikiwa tu hauna kansa ya kongosho

ya kizazi au ya mapafu,

ikiwa unazo,protini hii inakua nyingi sana katika damu

lakini pia muhimu ni

kwamba inapatikana katika hatua za mwanzo kabisa za ugonjwa,

wakati mtu ana nafasi ya asilimia 100

ya kupona kabisa.

baada ya kupata protini ya uhakika,kuigundua

nikabadilisha mwelekeo kwenda katika kuigundua sasa,

na hivyo, kugundua pia kansa ya kongosho.

mafanikio yangu yalipatina mahali pasipotarajiwa kabisa,

labda sehemu isiyotegemewa kwa uvumbuzi kabisa:

katika darasa langu la biolojia la sekondari,

mahali ambapo ubunifu unazuiwa kabisa.

(vicheko)(makofi)

na nilifanikiwa kuliona andiko kuhusu vitu vinaitwa

tyubu ndogo sana za kaboni.

ambazo upana wake ni kama wa atom

na kipenyo chake moja ya hamsini ya kipenyo cha nywele yako.

pamoja na udogo huu

zina tabia za ajabu sana.

ni kama mashujaa wa sayansi ya maada.

wakati nasoma chapisho

chini ya dawati katika darasa la elimu ya viumbe,

tulitakiwa tuwe makini

katika molekyuli ziitwazo antibodi

na hizi zimetulia sana kwa kuwa zinaweza ungana tu

na protini moja,

lakini sio za kupendeza kama tyubu ndogo za kaboni

kwa hiyo nilikuwa darasani,

na ghafla nikatambua:

Kwamba naweza kuunganisha nilichokuwa nasoma,

tyubu ndogo za kaboni,

na kile nilichotakiwa kuwaza, antibodi.

naweza nikazungusha antibodi hizi

katika mkusanyiko wa tyubu ndogo za kaboni

kiasi kwamba unakuwa na mkusanyiko

ambao unaungana na protini moja

lakini,pia kutokana na tabia za tyubu ndogo za kaboni,

itabadilisha tabia zake za kiumeme

kulingana na kiasi cha protini kilichopo

lakini kuna jambo la kuzingatia.

muunganiko huu wa tybu ndogo za kaboni ni laini sana

kwa kuwa ni laini sana,zinahitaji kutegemezwa

ndio maana nikachagua karatasi.

Kutengeneza kipimo cha kansa kwa karatasi

ni rahisi kama kutengeneza biskuti za chokleti

ambazo nazipenda

unaanza na maji,unamimina nanotubes,

ongeza antibodies, changanya,

chukua karatasi,chovya,ikaushe,

na unaweza ukagundua kansa.

(makofi)

ghafla, wazo likanijia,

lililoweka doa katika mpango wangu wa ajabu.

siwezi nikafanya utafiti wa kansa

katika jiko langu.

mama yangu hatapenda kitu hicho.

kwa hiyo, nikaamua kwenda maabara.

nikaandika bajeti, orodha ya vifaa,

ratiba na taratibu zitakazotumika,

nikatuma kama barua pepe kwa maprofesa 200 tofauti

katika chuo cha Johns Hopkins

na katika taasisi ya afya ya taifa,

kimsingi yoyote ambaye alikuwa na chochote kuhusu kansa ya kongosho.

nikakaa nikisubiri majibu mazuri kuingia,

yakisema, "wewe una kipaji cha ajabu!

unaenda kutusaidia sisi wote!"

na - (vicheko)

baadae ukweli ukaanza kuonekana,

na ndani ya mwezi mmoja,

nikapata majibu ya kukataa 199 kati ya barua pepe zile 200.

profesa mmoja akapitia mpango wangu wote

sijui alipata wapi muda wote huu --

na akaanza kusema kwa nini kila hatua

ni kosa kubwa sana.

wazi wazi kabisa kila profesa hakuwa na maono makubwa

kuhusu kazi yangu kama nilivyokuwa mimi.

lakini, kulikuwa bado na tumaini.

profesa mmoja, "labda naweza kukusaidia kijana."

kwa hiyo nikaenda katika mwelekeo huo.

(vicheko)

kwa kuwa hauwezi kumkatalia mtoto.

kwa hiyo miezi mitatu baadae,

nilifanikiwa kupanga kukutana na mtu huyu,

nikaingia katika maabara yake,

nikawa na shauku kubwa, halafu nikakaa chini

nikaanza kuongea,

sekunde tano baadaye akamwita Daktari wa fasafa

madaktari wa falsafa wakajaa katika chumba hiki kidogo,

wakawa wananiuliza maswali,

na mwishowe,nikahisi kama nilikuwa katika gari lililojaa watu wengi mno

Kulikuwa na madaktari wa falsafa 20, mimi na huyu Profesa

tumejazana katika ofisi ndogo

wakinirushia maswali ya haraka haraka

wakijaribu kuzamisha mpango wangu.

Jinsi gani jambo hili lilivyokuwa gumu?

(vicheko)

bila kujali kuhojiwa kote kule,

nilijibu maswali yao yote,

nilibahatisha katika baadhi ya maswali lakini nilikuwa sahihi,

mwishowe nikafanikiwa kupata nafasi ya maabara niliyoihitaji.

muda mfupi baadae ndipo nikagundua

mpango wango mahiri

kuwa na makosa karibia milioni moja,

na ndani ya miezi saba,

nikaanza kazi nzito ya kusahihisha makosa haya yote moja baada ya jingine.

Matokeo yake? kipimo cha karatasi

kikigharimu senti tatu za dola kikichukua dakika tano.

hii inakifanya kiwe mara 168 haraka zaidi,

kikiwa na gharama ya chini ya mara 26,000

na kikiwa cha uhakika kwa zaidi ya mara 400

kushinda kipimo cha sasa cha kansa ya kongosho

(makofi)

moja kati ya vitu muhimu kuhusu kipimo hiki,

ni kuwa kinatoa majibu sahihi kwa karibia asilimia 100,

na kinagundua kansa katika hatua za mwanzo kabisa

wakati mtu ana nafasi ya asilimia 100 ya kupona.

kwa hiyo ndani ya miaka miwili mpaka mitano ijayo,

kipimo hiki kinaweza kikaongeza watu kupona kansa ya kongosho

kutoka asilimia 5.5

mpaka karibu na asilimia 100,

na pia itafanya hivyo hivyo kwa kansa ya kizazi na ya mapafu.

lakini haitaishia hapo tu.

Kwa kuifunga hiyo antibodi,

unaweza ukaangalia protini mbalimbali,

kwa hiyo pia magonjwa mbalimbali,

lakini uwezo huu ni kwa ugonjwa wowote duniani

kutoka ugonjwa wa moyo

mpaka Malaria,HIV,AIDS,

pia ni aina nyingine za kansa-- ugonjwa wowote ule.

Kwa hiyo, tumaini ni kuwa siku moja

wote tunaweza tukawa na yule mjomba wa ziada,

yule mama,yule kaka,dada,

tunaweza kuwa na ndugu wa kumpenda,

na mioyo yetu itapunguziwa mzigo wa ugonjwa mmoja

utokanao na kansa ya kongosho,kizazi na mapafu,

au ugonjwa wowote mwingine,

na kupitia mtandao mengi yanawezekana.

tunaweza kushirikishana nadharia,

na sio lazima uwe profesa

na shahada nyingi ili mawazo yako yathaminike.

ni eneo lililo wazi kwa mtu yeyote

ambapo mwonekano,umri wako au jinsia,

haijalishi.

ni mawazo yako tu ndiyo yanayojalisha.

Kwangu mimi,ni suala la kuangalia mtandao wa intaneti

kwa mtazamo mpya kabisa

ili kujua kuna mengi sana ndani yake

badala ya kuweka picha zako tu mtandaoni.

unaweza ukaibadilisha dunia.

kwa hiyo kama kijana wa miaka 15

ambaye alikuwa hajui hata kongosho ni nini

anaweza akavumbua njia mpya ya kugundua kansa ya kongosho.

jaribu kufikiri unaweza ukafanya mangapi.

Asante sana

(makofi)