< Return to Video

شارستانیبوون و داهاتووی شارەکان- ڤانس کیتی

  • 0:07 - 0:09
    لەم سەردەمە، زیاتر لە نیوەی خەڵک لە جیهان
  • 0:09 - 0:11
    لە ناوچەی شارنشین دەژین.
  • 0:11 - 0:15
    تا نیوەی سەدە، ئەم ڕێژەیە بۆ ٪٧٠ بەرزدەبێتەوە.
  • 0:15 - 0:17
    بەڵام ١٠٠ لەمەوبەر،
  • 0:17 - 0:19
    تەنها دوو لەسەر دەی خەڵک لە شار دەژیا،
  • 0:19 - 0:22
    و پێش ئەو ١٠٠ساڵەش، تەنانەت کەمتریش بووە،
  • 0:22 - 0:23
    ئێمە چۆن بەوە
  • 0:23 - 0:25
    چۆن بەو ڕێژە بەرزەی شارستانیبوون گەیشتین،
  • 0:25 - 0:27
    و ئەو واتای چییە بۆ داهاتوومان؟
  • 0:27 - 0:29
    لە سەرەتایترین ڕۆژگارەکانی مێژووی مرۆڤ،
  • 0:29 - 0:31
    مرۆڤ ڕاوکەر و کۆکەرەوە بووە،
  • 0:31 - 0:33
    زۆربەی جار لە شوێنێکە بۆ شوێنێکی
    دیکە دەیگواستەوە
  • 0:33 - 0:35
    لە گەڕان بەدوای خۆراکدا.
  • 0:35 - 0:37
    بەڵام نزیکە ١٠،٠٠٠ ساڵ لەمەوبەر،
  • 0:37 - 0:39
    باوانمان وردە وردە فێری نهێنیەکانی
  • 0:39 - 0:40
    دەستاکاریکردنی بۆماوەی ڕووەک و ئاژەڵبوون
  • 0:40 - 0:43
    و تەکنیکەکانی کشتوکاڵکردنی سەردەمی کۆن.
  • 0:43 - 0:44
    بۆ یەکەم جار
  • 0:44 - 0:45
    خەڵک توانی خۆراک بەرهەم بهێنێت
  • 0:45 - 0:47
    لەجیاتی ئەوە بەدوای بگەڕێت،
  • 0:47 - 0:48
    و ئەمش بووەهۆی گەشەسەندنی
  • 0:48 - 0:50
    گوندە نیمچە هەمیشەیەکان.
  • 0:50 - 0:52
    بۆ یەکەم جار لە مێژوو.
  • 0:52 - 0:54
    لەوانەیە پرسیاربکەیت. بۆچی تەنها نیمچە هەمیشەیی؟
  • 0:54 - 0:57
    باشە، لەسەرەتادا هێشتا گوندەکان پێویستبوو
  • 0:57 - 0:58
    دوای چەند ساڵێک شوێنەکانیان بگۆڕن
  • 0:58 - 1:00
    چونکە خاکەکە بێ سووددەبوو.
  • 1:00 - 1:02
    ئەم تەنها بە لەدایکبوونی تەکنیکەکانی
  • 1:02 - 1:05
    وەکو ئاودێری و کێڵانی خاک
  • 1:05 - 1:06
    نزیکەی ٥٠٠٠ساڵ لەمەوبەر
  • 1:06 - 1:08
    کەوا خەڵک دەیتوانی پشت بە جێگیری
  • 1:08 - 1:10
    و کەلوپەلی درێژخایەنی خۆراک ببەستێت
  • 1:10 - 1:12
    شوێنی هەمیشەی نیشتەجێبوون بنیاتبنێن.
  • 1:12 - 1:13
    و لەگەڵ زیادبوونی خۆراک
  • 1:13 - 1:15
    کەوا ئەم تەنکنیکانە بەرهەمیانهێنابوونم
  • 1:15 - 1:18
    چیتر پێویستی نەدەکر هەمووان
    خەریکی کاری کێڵگە بن.
  • 1:18 - 1:19
    ئەمەش ڕێگاخۆشکەربوو بۆ پەرەسەندنی
  • 1:19 - 1:21
    بازرگانیە تایبەتەکانی دیکە،
  • 1:21 - 1:23
    و فراوانکردنی ڕووبەری شارەکان.
  • 1:24 - 1:26
    ئێستا شارەکان زیاد لە پیویست خۆراک بەرهەم دەهێنن،
  • 1:26 - 1:27
    هەروەها ئامێریش،
  • 1:27 - 1:27
    پیشەش
  • 1:27 - 1:29
    و کەلوپەلەکانی دیکەش،
  • 1:29 - 1:31
    ئێستا ئەگەری بازرگانی هەییە
  • 1:31 - 1:33
    چالاکردنی لەسەرو شوێنە دوورەکانەوە.
  • 1:33 - 1:35
    و هەرکە بازرگانی برەویسەند،
  • 1:35 - 1:38
    تەکنەلۆجیاش ئاسانکاری بۆ کرد،
  • 1:38 - 1:39
    وەکو گالیسکەکان،
  • 1:39 - 1:41
    کەشتیەکان،
  • 1:41 - 1:42
    ڕێگاکان،
  • 1:42 - 1:43
    و بەندەرەکان.
  • 1:43 - 1:45
    بێگومان، ئەم شتانە داوای کارێکاری زیاتر دەکەن
  • 1:45 - 1:47
    بۆ دروستکردن و پاراستن،
  • 1:47 - 1:48
    ئەمانەش بوونەهۆی ئەوەی خەڵکی
  • 1:48 - 1:50
    دەووروبەر شارەکان بۆ ناو شارەکان ڕابکێشن
  • 1:50 - 1:51
    چونکە کار و هەلی زیاتر
  • 1:51 - 1:53
    ڕەخساندرابوون.
  • 1:53 - 1:55
    ئەگەر پێتوابێت شارە نوێیەکان قەرەباڵخن،
  • 1:55 - 1:56
    لەوانەیە شۆکبیت بەبیستنی ئەمە
  • 1:56 - 2:00
    کەوا هەندێک شار لە ٢٠٠٠ پێش زاین ژمارەی
    دانیشتوانیان
  • 2:00 - 2:04
    نزیکەی دووجار لە ڕێژەی دانیشتوانی شەنگەهای و کالکتا زیاتربووە.
  • 2:04 - 2:05
    یەک هۆکار بۆ ئەمشە
  • 2:05 - 2:08
    ئامرازەکانی گواستنەوە بەشێوەیەکی فراوان
    بەردەست نەبووە،
  • 2:08 - 2:10
    هەربۆیە هەمووشتێک پێویست بوو ڕۆشتن
    بە پێ ماوە کورت بکرایە،
  • 2:10 - 2:12
    لەنێوانیان چەند سەرچاوەیەکی ئاوی پاک
  • 2:12 - 2:14
    کەوا لەو سەرەدەم هەبووە.
  • 2:14 - 2:15
    و ناوچەی زەوی شارێک
  • 2:15 - 2:18
    لەلایەن پێداویستی دیوارەکانەوە سنوردارکرابوو
  • 2:18 - 2:20
    تا بەرگیری لە هەر هێرشێک بکات.
  • 2:20 - 2:23
    ئیمپڕاتۆریەتی ڕۆم توانی گەشە بە ژێرخانی
    ئابوری بدات
  • 2:23 - 2:25
    تا بەسەر ئەم سنوردارکراونە سەربکەوێت،
  • 2:25 - 2:26
    بەڵام زیاتر لەم،
  • 2:26 - 2:28
    شارە نوێیەکان وەکو دەیاناسین،
  • 2:28 - 2:29
    لەڕاست گەشەسەند تێیاندا
    دەستی پێنەکرد
  • 2:29 - 2:31
    تاوەکو شۆڕشی پیشەسازی،
  • 2:31 - 2:34
    کاتێک تەکنەلۆجیا بە قەبارەیەکی فراون بڵاوبەوە
  • 2:34 - 2:36
    ڕێگاخۆشکەربوو تا شارەکان زیاتر فراوان و
    تێکەڵبن،
  • 2:36 - 2:38
    دانانی پۆلیس،
  • 2:38 - 2:38
    ئاگر کوژێنەوە،
  • 2:38 - 2:40
    و بەشەکانی تەندروستی،
  • 2:40 - 2:41
    هەروەها تۆڕەکانی ڕیگا وبان،
  • 2:41 - 2:44
    و دواتریش دابەشکردنی کارەبا.
  • 2:44 - 2:47
    کەواتە، داهاتوو شارەکان چییە؟
  • 2:47 - 2:49
    ژمارەی دانیشتوانی جیهان ئێستا
    زیاترە لە ٧ بلیۆن
  • 2:49 - 2:52
    و پێشبینیکراوە بۆ نزیکەی ١٠ بەرز بێتەوە.
  • 2:52 - 2:54
    زۆربەی ئەم گەشەسەندنانە
  • 2:54 - 2:57
    لە ناوچەی شارنشینی هەژارترین وڵاتەکانی جیهان ڕوودەدات.
  • 2:57 - 2:59
    کەواتە، پێویستە شارەکان چۆن بگۆڕێن
  • 2:59 - 3:01
    تا خۆیان لەگەڵ ئەم گەشەسەندنە بگونجێنێن؟
  • 3:01 - 3:03
    یەکەم ، پێویستە جیهان
    بە دوای ڕێگاگەلێک بگەڕێت
  • 3:03 - 3:05
    تا خۆراکی پێوست دابینبکات،
  • 3:05 - 3:06
    تەندروستی،
  • 3:06 - 3:08
    پەروەردە بۆ هەموو کەسێک.
  • 3:08 - 3:10
    دووەم، پێویستە گەشەسەندن ڕووبدات
  • 3:10 - 3:12
    بەشێوەیەک زیان بە زەوی نەگەیەنێت
  • 3:12 - 3:14
    کەوا کەلوپەل وخەزمەتگوزاری بۆ دابینبکات
  • 3:14 - 3:17
    هەروەها پالپشتی ڕێژەی دانیشتوانیش بکات.
  • 3:17 - 3:19
    بەرهەم هێنانی خۆراک لەوانەیە
  • 3:19 - 3:21
    بۆ کێڵگە ستوونی و بینا هەوربڕەکان،
  • 3:21 - 3:22
    باخچەکانی سەبان بگوازرێتەوە،
  • 3:22 - 3:24
    یاخود ناوچە چۆڵەکانی ناوندی شارەکان،
  • 3:24 - 3:26
    لەکاتێکدا بەزۆری وزە
  • 3:26 - 3:29
    لە چەند سەرچاوەیەکی وزەی نوێ بەرهەم دێیت.
  • 3:29 - 3:31
    لەجیاتی خانووی یەک خێزان،
  • 3:31 - 3:33
    خانووی زیاتر بەشێوەی ستوانی دروست دەکرێت
    (بینا).
  • 3:33 - 3:35
    لەوانەیە بینا ببینین هەمووشتێکی تیابێت
  • 3:35 - 3:38
    کەوا مرۆڤ لە ژیانی ڕۆژانەیا پێویستی پێیەتی،
  • 3:38 - 3:40
    هەروەها شار سەربەخۆ بچووکترەکانیش
  • 3:40 - 3:43
    جەختیان کردۆتە سەر بەرهەمهێنانی بەردەوام و ناوخۆی.
  • 3:43 - 3:45
    داهاتووی شارەکان هەمەجۆرن
  • 3:45 - 3:45
    توانای گۆڕانیان هەییە،
  • 3:45 - 3:46
    و دروستکەریشن،
  • 3:46 - 3:49
    چیتر لە دەووری پیشەسازیەک دروستناکرێن.
  • 3:49 - 3:51
    بەلام بەزۆری ڕەنگدانەوەی پەیوەندی
  • 3:51 - 3:53
    و جیهانیشن.
Title:
شارستانیبوون و داهاتووی شارەکان- ڤانس کیتی
Speaker:
ڤانس کیتی
Description:

بۆ بینینی تەواوت وانەکە کرتە لەسەر ئەم بەستەرەیە بکە:http://ed.ted.com/lessons/urbanization-and-the-future-of-cities-vance-kite
نزیکە ١٠،٠٠٠ ساڵ لەمەوبەر، ڕاوکەر و کۆکەرەواکان لەلایەن کوشتوکاڵی سەرەتایەوە یارمەتی دەدران.، بۆ گوندە نیمچە هەمیشەیەکان ڕۆشتوون و هەرگیز ئاوڕیان بۆ دواوە نەداوەتەوە، لەگەڵ بەرەوپێشچوونی زیاتر خۆراکی زیاتر بەرهەمهێنراوە، ئەم خۆراکە زیادەیەش بۆتەهۆی پیدابوونی بازرگانی و تایبەتمەندی و چەند ساڵێک دواتریش شۆڕشی پیشەسازی، شارە نوێی. ڤانس کیتی باسی شارنشینی ڕابردوومان و چۆن دەتوانین چاوەڕێ داهاتووی شارەکان بکەین تا لەگەڵ بەرزبوونەوەی ژمارە دانیشتوانمان خۆمان بکونجێنین دەکات.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:09

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.