Mój ojciec, więzień ciała, który szybuje wolny

W 2011 Ronnie Cahana doznał poważnego udaru, który wywołał u niego syndrom zamknięcia: jego ciało było całkowicie sparaliżowane, za wyjątkiem oczu. U każdego innego człowieka spowodowałoby to załamanie, ale Cahana odnalazł spokój w „uciszeniu zewnętrznego gwaru” i „na nowo zakochał się w swoim ciele”. W poważnej, pełnej emocji prelekcji jego córka, Kitra, opowiada, jak uchwyciła duchowy stan swego ojca, gdy ten pomagał innym, choć sam wydawał się pozornie bezradny.

Znam człowieka, który co noc
szybuje nad miastem.

W snach obraca się i wiruje,

a palcami nóg całuje Ziemię.

Twierdzi, że wszystko jest w ruchu,

nawet jego własne sparaliżowane ciało.

Ten człowiek to mój ojciec.

Trzy lata temu, gdy dowiedziałam się,

że mój ojciec miał poważny udar

pnia mózgu,

weszłam do jego pokoju na OIOM-ie

w Instytucie Neurologicznym w Montrealu

i zobaczyłam, jak leży nieruchomo,

podłączony do respiratora.

Paraliż powoli obezwładniał mu ciało,

poczynając od palców u stóp, przez nogi,

tułów, palce i ramiona.

Wspiął się po szyi,

uniemożliwiając oddychanie,

i zatrzymał się tuż pod oczami.

Nigdy nie utracił świadomości.

Obserwował od środka,

jak jego ciało upada,

kończyna po kończynie,

mięsień po mięśniu.

W pokoju na OIOM-ie
podeszłam do ciała ojca

i przez łzy, drżącym głosem,

zaczęłam recytować alfabet.

A, B, C, D, E, F, G,

H, I, J, K.

Na K zamrugał oczami.

Zaczęłam od początku.

A, B, C, D, E, F, G,

H, I.

Ponownie zamrugał na literze I,

póżniej na T, na R i na A:

Kitra.

Powiedział: "Kitra,
moja piękna, nie płacz.

To błogosławieństwo".

Bez użycia głosu

ojciec z mocą zawołał mnie po imieniu.

Zaledwie 72 godziny po udarze

pogodził się

ze swoim stanem.

Mimo ciężkiego stanu fizycznego

był całkowicie ze mną,

prowadził mnie, opiekował się mną

i był takim samym ojcem, jak dawniej,

a może nawet i lepszym.

Zespół zamknięcia

jest koszmarem wielu ludzi.

Po francusku czasami mówi się o nim

"maladie de l'emmuré vivant".

Dosłownie znaczy to
"choroba zamurowanego żywcem".

Prawdopodobnie dla większości ludzi

paraliż jest horrorem nie do opisania,

ale to, czego doświadczył mój ojciec

po utracie wszystkich układów ciała,

nie było uczuciem zamknięcia,

ale skierowaniem psyche do środka,

przyciszeniem zewnętrznego hałasu,

stawieniem czoła zakamarkom umysłu,

gdzie na nowo

zakochał się w życiu i w ciele.

Dla rabina i uduchowionego człowieka,

stojącego nad przepaścią między
umysłem a ciałem, życiem a śmiercią,

paraliż otworzył nowy rodzaj świadomości.

Uświadomił sobie, że aby znaleźć boskość,

nie musi jej szukać

poza cielesnym światem.

Powiedział: "Raj znajduje się w tym ciele.

W tym świecie".

Przez pierwsze cztery miesiące
spałam u boku ojca,

próbując dawać ulgę

w każdej dolegliwości,

poznając głęboki lęk psychologiczny

przed niemocą wezwania pomocy.

Matka, siostry, bracia oraz ja

otoczyliśmy ojca leczniczym kokonem.

Staliśmy się jego głosem,

godzinami recytując alfabet,

podczas gdy on, mrugając oczami,

przekazywał nam kazania i wiersze.

Jego pokój stał się naszą
świątynią uzdrowienia.

Jego wezgłowie stało się miejscem

dla poszukujących rady i porady duchowej.

Poprzez nas ojciec mógł przemówić

i litera po literze,

mrugnięcie po mrugnięciu,

podnieść ich na duchu.

Wszystko w naszym życiu
zwolniło i złagodniało

wraz z tym, jak zgiełk, dramat
i śmierć w oddziale szpitalnym

straciły na sile.

Chcę przeczytać
jeden z pierwszych zapisków

zrobionych tydzień po udarze.

Napisał list

zaadresowany do wiernych z jego synagogi,

zakończony słowami:

"Gdy eksplodował mi kark,

wszedłem w inny wymiar:

nieokreślony, pod-planetarny, pierwotny.

Wszechświaty wciąż się
otwierają i zamykają.

Wiele przestaje się rozrastać,

gdy upadają.

W zeszłym tygodniu upadłem nisko,

ale poczułem obejmującą mnie dłoń ojca,

który sprowadził mnie do domu".

Gdy nie byliśmy jego głosem,

byliśmy jego nogami i rękami.

Ruszałam nimi tak, jak sama bym chciała,

by poruszano moimi ramionami i nogami,

gdyby leżały godzinami nieruchome.

Pamiętam, jak trzymałam
przy twarzy jego palce

i zginałam każdy staw,
by pozostał sprawny i rozgrzany.

Wciąż prosiłam go,

by wyobraził sobie ten ruch,

by patrzył ze środka

na zginanie i rozginanie palca
i by poruszał się wraz z nim,

w umyśle.

Pewnego dnia dostrzegłam kątem oka,

że jego ciało wije się jak wąż,

jak mimowolny skurcz przebiega

po jego kończynach.

Na początku wzięłam to za halucynację

spowodowaną zbyt długą
opieką nad tym ciałem,

desperacją ujrzenia,
jak reaguje samo z siebie.

Ale ojciec powiedział mi,
że poczuł mrowienie,

iskierki prądu migoczące

tuż pod powierzchnią skóry.

W następnym tygodniu pojawiło się

słabe napięcie mięśni.

Tworzyły się połączenia.

Ciało budziło się, delikatnie i powoli,

kończyna po kończynie, mięsień po mięśniu,

drgnięcie po drgnięciu.

Jako fotoreporterka

poczułam potrzebę sfotografowania

każdego z jego pierwszych ruchów,

jak czyni to matka z noworodkiem.

Uchwyciłam, jak brał
pierwszy samodzielny oddech,

uroczysty moment po tym,

jak po raz pierwszy
pojawiło się napięcie mięśni,

nowe techniki asystujące pomogły mu

zyskać więcej samodzielności.

Uchwyciłam miłość i opiekę,

która go otaczała.

Jednak moje fotografie opowiadają
jedynie zewnętrzną historię

człowieka leżącego w szpitalnym łóżku,

podłączonego do respiratora.

Nie mogłam uchwycić
jego historii z wewnątrz,

więc zaczęłam szukać
nowego języka wizualnego,

który by odzwierciedlił efemeryczną naturę

jego duchowych doznań.

Na koniec chciałabym podzielić się z wami

odcinkiem cyklu, nad którym pracuję,

który stara się odzwierciedlić
powolny, przejściowy byt,

którego doznał mój ojciec.

Gdy odzyskiwał umiejętność oddychania,

zaczęłam nagrywać jego myśli,

więc głos, który usłyszycie w tym filmie

należy do niego.

(Film) Ronnie Cahana: Musisz uwierzyć,

że jesteś sparaliżowany,

by odegrać rolę

porażonego pacjenta.

Ja w to nie wierzę.

W głowie i w snach

każdej nocy

wznoszę się nad miastem

jak na obrazach Chagalla,

obracam się i wiruję,

a palcami stóp całuję ziemię.

Nic nie wiem na temat

człowieka w bezruchu.

Wszystko jest w ruchu.

Serce pompuje.

Ciało się chwieje.

Usta się ruszają.

Nigdy nie zastygamy w bezruchu.

Życie triumfuje i przegrywa.

Kitra Cahana: U większości z nas

ruch i drganie mięśni zaczyna się

na długo przed początkiem świadomości,

ale mój ojciec mówi,

że życie na skraju ludzkiego doświadczenia

jest jego przywilejem.

Tak jak astronauta widzi perspektywę,

jakiej niewielu z nas doświadczy,

ojciec rozważa i obserwuje

pierwsze samodzielne oddechy

i śni o powrocie do domu.

"Tak zaczyna się życie
w wieku 57 lat" - mówi.

Małe dziecko nie myśli
nad swoim istnieniem,

ale dorosły czyni to każdego dnia.

Niewielu z nas będzie stanie
przed fizycznymi ograniczeniami,

jakie dotknęły mojego ojca,

ale w życiu nas wszystkich

nastąpią momenty paraliżu.

Często napotykam ściany,

które wydają się nie do pokonania,

ale mój ojciec twierdzi,

że nie ma sytuacji bez wyjścia.

Zaprasza mnie do swojej
przestrzeni wspólnego uzdrowienia,

bym dała z siebie to, co najlepsze,

i by on dał mi to, co najlepsze.

Paraliż otworzył dla niego nowe drzwi.

Pozwolił mu ocknąć się,

ponownie naładować siły witalne,

spędzić z samym sobą dosyć czasu,

by zakochać się

w ciągłości tworzenia.

Dziś ojciec nie jest już więźniem.

Z łatwością porusza szyją,

usunęli mu rurkę do karmienia,

oddycha samodzielnie,

powoli mówi swym spokojnym głosem

i każdego dnia pracuje nad tym,

by zyskać więcej mobilności
w sparaliżowanym ciele.

Ale ta praca nigdy się nie skończy.

Ojciec mówi: "Żyję w uszkodzonym świecie

i mam do wykonania boską pracę”.

Dziękuję.

(Brawa)