Şiddetsiz sivil direnişin başarısı | Erica Chenoweth | TEDxBoulder

Bu konuşma TED’den bağımsız, yerel bir topluluğun düzenlediği bir TEDx etkinliğinde TED Konferansı formatı kullanılarak yapılmıştır. Daha fazla bilgi için: http://ted.com/tedx

1900-2006 yılları arasında şiddetsiz sivil direniş hareketleri, şiddetli hareketlerin iki katı daha başarılı oldu. Erica, sivil direnişin 20. yüzyıldaki etkileyici sicili üzerine yaptığı araştırmadan bahsedecek ve silahsız mücadelenin 21. yüzyıldaki potansiyelini ele alacak. Hiçbir hükûmetin nüfusun %3,5'inin meydan okumasına, karşı harekete uyum sağlamak veya onu parçalara ayırmak dışında direnemeyeceği görüşüne, diğer bir deyişle %3,5 kuralına yoğunlaşacak. Şiddetsiz direnişin neden çok etkili olduğunu açıklamanın yanında, aynı zamanda neden kimi zaman başarısız olduğuna dair de öğrenilmiş bazı dersleri paylaşacak.

Baskıcı bir ülkede yaşadığınızı
hayal etmenizi istiyorum.

Yalandan seçimlerin olduğu,

aynı liderin her defasında
oyların yüzde yüzünü aldığı,

güvenlik güçlerinin dokunulmazlığı
olan muhalif liderleri dövdüğü

ve kalanları da rahat bırakmadığı.

Şu an bu odada olduğunuz için
fişlenebileceğiniz bir ülke bu.

Şimdi diyelim ki artık bıktınız

ve bunu birçok insanla
gizliden gizliye paylaşıyorsunuz.

Açlık Oyunları'ndan bahsetmiyorum,
olsaydı harika olurdu gerçi!

(Gülüşmeler)

Ne yazık ki, birçok insanın
şu anda karşı karşıya olduğu

gerçek dünya şartlarından bahsediyorum.

Bir şeyler yapmaya
karar verdiniz diyelim,

sisteme meydan okumanın

ve bir yenisini yaratmanın
en iyi yolu ne olurdu?

Bu soruya benim cevabım
son birkaç yılda değişti.

2006'da burada, Boulder Üniversitesi'nde
siyaset bilimi doktora öğrencisiydim

ve bitirme tezim halkların
ülkelerinde siyasal dönüşüm için

nasıl ve neden şiddet
kullandığı üzerineydi.

Örneğin size biraz önce
çizdiğim senaryoda,

o zamanlar benimsediğim fikir, gücün
silahın namlusunun ucunda olduğuydu

ve her ne kadar trajik olsa da
bu tip durumlarda insanların

değişim için şiddete başvurmasının

mantığa uygun olduğunu söylerdim.

Bir gün Uluslararası
Şiddetsiz Çatışma Merkezi

tarafından düzenlenen bir
akademik çalıştaya davet edildim.

Bir hafta boyunca benim gibi
insanları kendi sınıflarında

şiddetsiz direniş üzerine eğitim
vermeye ikna etmeyi deniyorlardı.

O zamanlar bütün bu çabaların

iyi niyetli ama tehlikeli derecede
saf olduğunu düşünüyordum.

Öyle ki, çalıştay öncesi bana
gönderdikleri okumalar

gerçekten zorlu siyasal
dönüşümler için en iyi yolun

şiddetsiz veya sivil direnişler
olduğunu öne sürüyorlardı.

Sivil direnişi, savunmasız
sivillerin değişim talebiyle

protesto, boykot, gösteri ve diğer birçok
kitlesel itaatsizlik gibi yöntemleri

kullandığı etkin bir çatışma biçimi

olarak tanımlıyorlardı.

Ekim 2000'de Sırbistan'da,

Balkan Kasabı olarak da bilinen
Slobodan Milošević'in

şiddet içermeyen bir devrim
yoluyla devrilmesi

ve 1986'da Filipinler'de,
Halkın Gücü Hareketi'nin

Ferdinand Marcos'u koltuğundan etmesi
gibi örneklerden bahsediyorlardı.

Bense çalıştayda, "Bunlar muhtemelen
istisnalardı. Sizin öne sürdüğünüz,

başarıya ulaşmış her vakanın
karşılığında ben de

Tienanmen Meydanı gibi
başarısız bir vaka sayabilirim.

Ayrıca Rus, Fransız ve Cezayir devrimleri
gibi, şiddetin sonuç verdiği

örneklerden de bahsedebilirim.

Çevre, cinsiyet ve işçi hakları

üzerine reform talep ediyorsanız,
şiddetsiz direniş belki işe yarayabilir

ama bir diktatörü devirmeyi

veya yeni bir ülke kurmayı deniyorsanız
genellikle işe yaramaz.

Özellikle de karşı koyduğunuz

otoriter lider işini bilen,
zalim ve acımasız biriyse

hiç işe yaramaz." gibi
şeyler söyledim.

Bir haftanın sonunda, tahmin
edersiniz ki, pek sevilen biri değildim.

(Gülüşmeler)

O sırada yakında birlikte bir kitap
çıkaracağım Maria Stephan

yanıma geldi ve "Haklıysan, neden
bunu ispatlamıyorsun?

Bu konuyu ciddi ve deneysel
bir şekile araştıracak

kadar merak ediyor musun?" diye sordu.

İster inanın ister inanmayın, kimse bunu
daha önce sistemli olarak yapmamıştı

ve her ne kadar şüpheyle yaklaşsam da

merak ediyordum.

Eğer onlar haklı ve ben haksızsam,
biri bunu ortaya çıkarmalıydı.

Takip eden iki yıl boyunca,

1990'dan beri bölgesel bağımsızlık veya
hükûmet devirme amacıyla gerçekleşen,

şiddet içeren ve içermeyen tüm büyük
hareketlerle ilgili veri topladım.

Topladığım veriler, dünyanın her yerinde

en az bin kişinin katıldığı,

bilinen her vakayı kapsıyordu.

Yüzlerce vakadan bahsediyorum.

Sonrasında verileri analiz ettiğimde,
sonuçlar beni şoka uğrattı.

1900 ile 2006 yılları arasında,

dünya genelindeki şiddetsiz hareketler,
şiddet içeren ayaklanmalara oranla

iki kat daha başarılıydı.

Fazlası da var.

Bu trend zamanla yükseldi
ve son elli yılda,

şiddet içeren ayaklanmalar gitgide
daha ender ve başarısız olurken,

şiddet içermeyen hareketler daha
yaygınlaşıp daha başarılı oldular.

Bu durum, benim normalde başarısız
olmasını beklediğim son derece

otoriter ve sert şartlara karşı gelen
şiddetsiz direnişler için de geçerli.

Peki neden sivil direniş, silahlı
mücadeleye oranla çok daha etkili?

Cevap halk gücünün kendisinde yatıyor.

Araştırmacılara göre, dünyada
hiçbir hükûmet yoktur ki

nüfusun yüzde beşinin katıldığı
bir ayaklanmayı atlatabilsin.

Bizim verilerimize göre,
rakam daha düşük olabilir.

Analiz ettiğimiz zaman diliminde,
halkın %3,5'inin

etkin ve devamlı katılımının
sağlandığı hiçbir hareket

başarısızlıkla sonuçlanmadı.

Hatta birçoğu çok daha düşük
oranlarla başarılı oldu.

%3,5 hiç de küçümsenecek
bir oran değil.

Bugün, ABD'de 11 milyon
kişiye denk geliyor.

Ama şuna bakın:

Nüfusun en az %3,5'inin
katıldığı hareketlerin hepsi

şiddet içermeyenlerdi.

Hatta, şiddet içermeyen
hareketler ortalama olarak,

şiddet içeren hareketlere oranla
dört kat daha kalabalık

ve genellikle cinsiyet, yaş,
ırk, siyasi parti, sınıf ve

kent-taşra ayrımı bakımından çok daha

kapsayıcı ve temsiliyetçiydi.

Sivil direniş farklı seviyelerde
fiziksel beceriye sahip insanların

katılım sağlamasına
olanak sağlıyor ki bu,

yaşlıların, engelli insanların,
kadınların, çocukların

ve isteyen herkesin
katılabileceği anlamına geliyor.

Düşündüğünüzde, her insan

şiddete başvurmadan direnebileceği doğal
fiziksel bir beceriye sahip olarak doğar.

Aranızda çocuğu olanlar varsa bilir,

yerinden kalkmak istemeyen
bir çocuğu kaldırmak veya

yemek istemeyen bir çocuğu
yedirmek nasıl zordur.

Diğer yandan, şiddet içeren direniş ise
biraz daha fazla fiziksel çaba gerektirir

ve bu da direnişi biraz
daha dışarıya kapalı kılar.

Ben ise, üniversitedeyken
Askeri Bilimler dersi alıyordum,

çünkü Yedek Subay
Eğitim Birliği'ne girerek

orduda subay olmayı planlıyordum.

Halatla iniş yapmak,
poligonda atış yapmak,

tabii ki harita okumak
ve üniformalar hoşuma giderdi.

Ne var ki benden

sabahın köründe kalkıp kusana
kadar koşmamı istediklerinde

pek memnun değildim.

Sonunda oradan ayrıldım ve çok daha az
çaba gerektiren profesörlüğü seçtim.

(Gülüşmeler)

Hayatta herkes aynı riskleri almak istemez

ve birçok insan, onu güvende hissettirecek
sayıda insan yoksa ortaya çıkmayacaktır.

Protesto gösterileri gibi, birçok sivil
direniş yönteminin görünebilirliği

risk almayı sevmeyen insanların
da katılımını olanaklı kılar.

Bir dakikalığına kendinizi tekrar
o baskıcı ülkede düşünün.

Diyelim ki güvenilir bir arkadaşınız
ve komşunuz geldi ve dedi ki,

"Bizim davamızı desteklediğini biliyorum.

Bu akşam saat 8'de aşağıdaki caddede
kitlesel bir miting yapacağız.

Umarım sen de gelirsin."

Sizi bilmem ama ben

saat 7:55'te çıkıp neler oluyor
diye bakacak insanlardan değilim.

Muhtemelen saat 8:30'da pencereden

neler olduğuna bakarım.

Meydanda toplanmış 6
kişi görürsem gitmem.

Ama 6.000 kişi görürsem,
işte o zaman katılabilirim.

Söylemek istediğim şu ki, sivil
direniş eylemlerinin görünebilirliği,

kararsız insanların daha aktif ve çeşitli

katılımına olanak sağlıyor

ve onlar işin içine girdiğinde,

direniş hareketinin, güvenlik
güçleriyle, devlet görevlileriyle,

ekonomi, eğiitim ve iş
dünyasından elitlerle,

kamu medyası ve dini mercilerle
bağ kurması neredeyse garanti oluyor

ve o insanlar devlete bağlılıklarını
gözden geçirmeye başlıyorlar.

Hiçbir ülkede, rejime sadık bir kişi

halktan büsbütün izole
olarak yaşamaz.

Arkadaşları vardır, aile üyeleri vardır,

hâlihazırda, liderin kalmasından
veya gitmesinden

bağımsız olarak, uzun vadede

sürdürmeleri gereken ilişkileri vardır.

Sırbistan'da, yüzbinlerce Sırp
Milosevic'in görevi bırakmasını

istemek amacıyla Belgrad
sokaklarına çıktığında,

polis memurları göstericilerin üstüne
ateş açma emrine karşı gelmeye başladılar.

Aralarından biri, neden emre
karşı geldiği sorulduğunda,

"Çocuklarımın kalabalığın içinde
olacağını biliyordum." dedi.

Aranızda, "Deli mi bu?
Ben haberleri izliyorum

ve protestocuların vurulduğunu
görüyorum." diye düşünenler var.

Evet, bu doğru.

Bazen çok sıkı önlemler alınıyor
ama bu tip durumlarda bile,

şiddet içermeyen hareketler, şiddet
içerenlerin iki katı başarılı olmuş.

Anlaşılan güvenlik güçleri savunmasız
aktivistleri dövdüğünde, tutukladığında

ve hatta ateş ettiğinde,

grupça hareket etmek
daha çok güvenlik sağlıyor.

Büyük, iyi koordine olmuş hareketler

protesto veya miting gibi bir noktada
toplanma yöntemleri ile,

insanların toplanmalarının
beklendiği yerlerden

uzak durdukları, dağılma yöntemleri
arasında değişim gösterebilirler.

Grev organize eder, tencere tava
çalar, evde oturur,

günün ayarlanan bir vaktinde
elektriklerini kapatırlar.

Bu yöntemler çok daha az risklidir,

sağlamdır ya da en azından
bastırılmaları çok maliyetlidir

ama hareket düzen bozan özelliğini korur.

Peki ortalık yatıştığında
bu ülkelerde ne olur?

Anlaşılır ki, direnme yöntemi
uzun vadede de önem taşır.

Çarpıcı bir şekilde, şiddet içermeyen
bir mücadelenin yürütüldüğü ülkelerde,

şiddet içeren bir mücadelenin
yürütüldüğü ülkelere kıyasla,

demokratik kurumların ortaya
çıkması çok daha muhtemel.

Mücadelenin şiddet içermediği ülkelerin

iç savaşa dönme ihtimali %15 daha az.

Veriler net:

İnsanlar sivil direnişe inandığında,

sayıları artıyor

ve geniş kitleler baskıcı rejim ile

iş birliğini kestiğinde,

şans onların yanında oluyor.

(Gülüşmeler)

Ben ve benim gibi birçok kişi,

yalnızca patlayan şeyleri
araştırmak adına,

dünyanın her tarafında sivil direnişi

ustaca kullanan milyonlarca
insanı görmezden gelmiştik.

Eski düşünce tarzımla ilgili
birkaç soru kaldı bana.

Neden şiddetin işe yaradığını düşünmek
benim için çok kolay ve tatminkârdı?

Neden şiddetin

koşullardan veya zorunluluktan ötürü,

neredeyse kendiliğinden
ortaya çıktığını, bazı durumlardan

çıkışın tek yolu olduğunu farz
etmeyi kabul edilebilir buldum?

Sanırım, milli bayramlarda savaş
kahramanlarını anan bir toplumda

şiddet ve cesaretin
birbirinin aynısı olduğuna

ve gerçek zaferlerin iki taraftan da
kan dökülmeden gelmeyeceğine

inanarak büyümek normaldi.

Ancak, bugün burada sunduğum
bulgu şunu gösteriyor ki,

ciddi olarak değişim
isteyen insanların önünde

gerçekçi alternatifler var.

Düşünsenize şimdi nasıl bir
dünyada yaşıyor olurduk,

eğer bu alternatiflere biraz inanç
beslememize izin verseydik.

Tarih derslerimiz Bağımsızlık
Bildirgesi'nden sonra gelen savaş yerine,

ondan önce gelen ve kitlelerin
sivil itaatsizliği ile geçen

on yılın üstünde dursaydı?

Sosyal Bilimler ders kitaplarımız
Gandhi ve King'den

sonradan bahsetmek yerine kitabın
ilk bölümünde vurgulasaydı?

Peki ya her bir çocuk
ilkokulu bitirdiğinde

herkese eşit oy hakkı talep
eden hareket hakkında,

Bunker Tepesi Muharebesi hakkında
bildiğinden daha çok şey bilseydi?

Protesto etmek çok tehlikeli hâle
geldiğinde, hareketi sağlam ve aktif

tutacak, şiddet içermeyen birçok
çekilme yönteminin olduğu

herkes tarafından bilinen
bir gerçek olsaydı?

Şimdi 2013 yılında
Boulder, Colorado'dayız.

Aranızda şöyle düşünenler olabilir,

"Sivil direnişin işe
yarıyor olması harika.

Peki ben ne yapabilirim?"

Çocuklarınızı geçtiğimiz 200 senenin

şiddet içermeyen pratiklerini
öğrenmeye teşvik edin

ve halkın gücünün potansiyelini keşfedin.

Seçilmiş temsilcilerinize

sivil bir ayaklanmada ilk silahlanan
grupları destekleyerek,

şiddetle bir yere varılabileceğine dair
oluşan yanılgıdan vazgeçmelerini söyleyin.

Her ne kadar, sivil direniş ihraç veya
ithal edilebilen bir şey değilse de,

artık resmi yetkililerimizin farklı
bir düşünce tarzını benimseme vakti;

hem kısa hem de uzun vadede,

sivil direniş, insanların daha
özgür ve barış içinde

yaşayabileceği toplumlara öncülük ediyor.

Madem ki şiddetsiz çatışmanın gücü
hakkında bildiğimiz şeyi biliyoruz,

ben bunu daha çok insana yaymayı
ortak sorumluluğumuz olarak görüyorum,

böylece gelecek nesiller,
şiddetin tek çıkış yolu olduğu

mitine kanmayacaklardır.

Teşekkürler.

(Alkışlar)