< Return to Video

Skąd biorą się pory roku - Rebecca Kaplan

  • 0:14 - 0:16
    Jako dziecko widziałam pory roku tak:
  • 0:16 - 0:20
    w grudniu i styczniu
    padał śnieg i było zimno,
  • 0:20 - 0:22
    w kwietniu i maju wszystko kwitło,
  • 0:22 - 0:25
    w lipcu i sierpniu
    było gorąco i słonecznie,
  • 0:25 - 0:26
    a wrzesień i październik
  • 0:26 - 0:28
    mieniły się kalejdoskopem
    kolorowych liści.
  • 0:28 - 0:32
    Tak wyglądał świat. To było jak magia.
  • 0:32 - 0:33
    Gdyby mi wtedy powiedziano,
  • 0:33 - 0:37
    że 1/3 ludzkości
    nigdy nie widziała śniegu,
  • 0:37 - 0:41
    a 4 lipca to niekoniecznie
    idealny dzień na plażowanie,
  • 0:41 - 0:43
    pomyślałabym, że oszalał.
  • 0:43 - 0:48
    4 pory roku występują tylko
    w dwóch rejonach naszej planety.
  • 0:48 - 0:52
    Nawet tam występują
    naprzemiennie. Dlaczego?
  • 0:52 - 0:55
    Słyszeliśmy o astronomie
    Johannesie Keplerze,
  • 0:55 - 0:57
    który udowodnił,
    że orbity planet to elipsy
  • 0:57 - 1:00
    i że Słońce nie jest w ich centrum.
  • 1:00 - 1:03
    Kilkaset lat temu było to
    naprawdę wielkie odkrycie.
  • 1:03 - 1:06
    Rozwiązało to problemy matematyczne,
  • 1:06 - 1:09
    prześladujące astronomów
    przy pomiarach orbit planet.
  • 1:09 - 1:12
    Nasza orbita nie jest idealnym kołem.
  • 1:12 - 1:14
    Jednak ilustracje w podręcznikach
  • 1:14 - 1:16
    czy w telewizji czy filmach,
  • 1:16 - 1:19
    wyolbrzymiają faktyczne wydłużenie orbity.
  • 1:19 - 1:23
    W istocie orbita Ziemi
    to niemal idealne koło.
  • 1:23 - 1:26
    Technicznie uchodzi za elipsę,
  • 1:26 - 1:27
    choć jej nie przypomina.
  • 1:27 - 1:30
    Słońce nie znajduje się idealnie pośrodku.
  • 1:30 - 1:33
    Czyli odległość Ziemi od Słońca
    zmienia się w ciągu roku.
  • 1:33 - 1:38
    Czyli zima jest wtedy,
    kiedy jesteśmy dalej od Słońca!
  • 1:38 - 1:39
    Nie tak szybko.
  • 1:39 - 1:43
    Ziemia jest bliżej Słońca
    w styczniu niż w lipcu,
  • 1:43 - 1:46
    o 5 milionów kilometrów.
  • 1:46 - 1:50
    Styczeń to sam środek
    najzimniejszej pory roku
  • 1:50 - 1:51
    na półkuli północnej.
  • 1:51 - 1:52
    Wciąż nieprzekonani?
  • 1:52 - 1:54
    A co powiecie na to:
  • 1:54 - 1:57
    Lato i zima występują na Ziemi
    w tym samym czasie.
  • 1:57 - 2:00
    Kiedy w Connecticut jest zimno,
    w Nowej Zelandii jest pełnia lata.
  • 2:00 - 2:03
    Jeśli nie chodzi więc o odległość
    od Słońca, to w czym rzecz?
  • 2:03 - 2:08
    Trzeba pamiętać, że Ziemia
    nie "stoi" prosto. Jest nachylona.
  • 2:08 - 2:09
    To kąt nachylenia osi
  • 2:09 - 2:12
    jest głównym powodem
    występowania pór roku.
  • 2:12 - 2:14
    Ziemia kręci się wokół własnej osi,
  • 2:14 - 2:17
    nachylonej o 23,5 stopnia.
  • 2:17 - 2:20
    Równocześnie okrąża Słońce
  • 2:20 - 2:23
    z osią skierowaną zawsze w tę samą stronę.
  • 2:23 - 2:26
    Nachylenie, obrót wokół osi
    i okrążanie Słońca
  • 2:26 - 2:29
    powodują zmiany długości dnia
    w ciągu roku.
  • 2:29 - 2:33
    W lecie dni są dłuższe, a w zimie krótsze.
  • 2:33 - 2:36
    Światło słoneczne nagrzewa Ziemię.
  • 2:36 - 2:38
    Po zachodzie Ziemia się wychładza.
  • 2:38 - 2:42
    W lecie obszary powyżej 40.
    równoleżnika północnego,
  • 2:42 - 2:44
    takie jak Hartford czy Connecticut,
  • 2:44 - 2:47
    mają 15 godzin dnia i 9 godzin nocy.
  • 2:47 - 2:49
    Powierzchnia nagrzewa się dłużej,
  • 2:49 - 2:51
    niż się wychładza.
  • 2:51 - 2:52
    Tak jest codziennie.
  • 2:52 - 2:54
    Następuje ocieplenie.
  • 2:54 - 2:56
    Zapamiętajcie to na później!
  • 2:56 - 2:58
    W zimie jest odwrotnie.
  • 2:58 - 3:01
    Ziemia stygnie dłużej niż się nagrzewa.
  • 3:01 - 3:05
    Dzień po dniu następuje wychłodzenie.
  • 3:05 - 3:07
    Co ciekawe, im bardziej na północ,
  • 3:07 - 3:10
    tym letni dzień jest dłuższy.
  • 3:10 - 3:13
    W Juneau na Alasce dzień trwa 19 godzin,
  • 3:13 - 3:18
    a w Tallahassee na Florydzie 14 godzin.
  • 3:18 - 3:20
    W lecie na Biegunie Północnym
  • 3:20 - 3:23
    słońce w ogóle nie zachodzi.
  • 3:23 - 3:26
    Czyli chodzi o długość dnia, kapuję!
  • 3:26 - 3:29
    Niezupełnie, brakuje jeszcze
    jednego elementu układanki.
  • 3:29 - 3:33
    Gdyby sama długość dnia
    sterowała średnią temperaturą,
  • 3:33 - 3:36
    czy Biegun Północny nie byłby
    najgorętszym punktem podczas lata,
  • 3:36 - 3:38
    skoro dzień trwa tam całą dobę
  • 3:38 - 3:41
    w miesiącach przed i po przesileniu?
  • 3:41 - 3:42
    A przecież to Biegun Północny!
  • 3:42 - 3:43
    Pływają góry lodowe,
  • 3:43 - 3:45
    jest pełno śniegu.
  • 3:45 - 3:46
    O co chodzi?
  • 3:46 - 3:47
    Ziemia jest kulą.
  • 3:47 - 3:50
    Ilość otrzymywanej energii słonecznej
  • 3:50 - 3:52
    zmienia się zależnie
    od wysokości słońca na niebie,
  • 3:52 - 3:54
    co zmienia się w ciągu dnia,
  • 3:54 - 3:56
    od wschodu do zachodu Słońca.
  • 3:56 - 3:59
    Maksymalna wysokość
    zmienia się też w ciągu roku.
  • 3:59 - 4:01
    W lecie jest wyżej.
  • 4:01 - 4:04
    Najwyżej w południe
    podczas letniego przesilenia,
  • 4:04 - 4:06
    czyli na półkuli północnej 21 czerwca,
  • 4:06 - 4:09
    a na południowej 21 grudnia.
  • 4:09 - 4:11
    Podczas obiegu Ziemi
  • 4:11 - 4:13
    północna półkula
    odchyla się od Słońca zimą,
  • 4:13 - 4:16
    a pochyla ku niemu latem,
  • 4:16 - 4:18
    przez co Słońce świeci pod mniejszym kątem
  • 4:18 - 4:20
    przez więcej godzin.
  • 4:20 - 4:23
    Pamiętacie wydłużone dni w lecie?
  • 4:23 - 4:26
    Energia przypadająca na km2 wzrasta,
  • 4:26 - 4:28
    im wyżej jest słońce na niebie.
  • 4:28 - 4:30
    Kiedy słońce świeci pod kątem,
  • 4:30 - 4:35
    ilość dostarczonej energii jest mniejsza.
  • 4:35 - 4:39
    Choć na biegunie słońce świeci
    przez 24 godziny,
  • 4:39 - 4:42
    światło słoneczne jest bardzo rozproszone.
  • 4:42 - 4:45
    i dostarcza mniej energii niż na południu,
  • 4:45 - 4:47
    gdzie słońce jest wyżej
  • 4:47 - 4:49
    z powodu mniejszego odchylenia.
  • 4:49 - 4:51
    Ponadto biegun północny ma co nadrabiać.
  • 4:51 - 4:54
    Wychładzał się bez odrobiny słońca
  • 4:54 - 4:55
    przez całe 6 miesięcy.
  • 4:55 - 4:58
    Obserwując w dowolnym miejscu
    zmiany pór roku,
  • 4:58 - 5:01
    możesz doceniać nie tylko ich piękno
  • 5:01 - 5:03
    ale też astronomiczną złożoność czynników,
  • 5:03 - 5:05
    dzięki którym istnieją.
Title:
Skąd biorą się pory roku - Rebecca Kaplan
Description:

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/reasons-for-the-seasons-rebecca-kaplan

Dlaczego w niektórych miejscach na Ziemi jest ciepło przez cały rok, a w innych trzeba liczyć się z niskimi temperaturami i śniegiem? Dlaczego pory roku występują na odwrót na obu półkulach? Rebecca Kaplan wyjaśnia, w jaki sposób kształt ziemskiej orbity oraz nachylenie osi naszej planety wpływają na ilość światła słonecznego, które dociera do powierzchni w różnych rejonach na Ziemi.

Wykład: Rebecca Kaplan, animacja: Marc Christoforidis.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:21

  • Rysia Wand

    Finished review. Awaiting translator's input. =========================================================================================== Niewłaściwe łamanie/kończenie linijek/napisów. Na końcu napisu/linijki należy zostawiać w razie możliwości językową "całość" (przykład niewłaściwego zakończenia: "Tak więc zacznę od tego, iż jeśli" - zakończyć należałoby po "tego," - w następnym napisie byłoby zdanie podrzędne). To stosunkowo istotna kwestia. Inny przykład: "Spójrzmy w lustro i zdajmy sobie sprawę, że" - "że" nie powinno było znaleźć się na końcu. Czasami ostatnie słowo lub wyrażenie możemy przenieść do napisu następnego, żeby umożliwić zakończenie napisu na językową całość - nawet jeśli odpowiednik tego wyrażenie w oryginale jest na końcu danego napisu. Wyjątkiem jest sytuacja, w której napisy muszą być bardzo zsynchronizowane z tym, co się dzieje na ekranie - na przykład ostatnie słowo odnosi się do jakiejś zmiany w pokazywanej właśnie animacji. Nie można dzielić zdania w środku frazy, jak "Energia przypadająca na kilometr <br />kwadratowy wzrasta". Więcej informacji w poradniku pod adresem http://translations.ted.org/wiki/How_to_break_lines ================================================================================== Z małej litery: http://pl.wikipedia.org/wiki/P%C3%B3%C5%82kula_p%C3%B3%C5%82nocna ================================================================================
    Okoliczniki czasu i miejsca wydzielone przecinkiem. Okoliczniki czasu i miejsca na początku zdania nie są w języku polskim oddzielane przecinkiem, inaczej niż w angielskim. Przykład: "Today, the basis for scientific time" = "Dzisiaj, podłożem mierzenia czasu" --> "Dzisiaj podłożem mierzenia czasu"
    =========================================================================================== Wiele linijek było za długich. Skróciłam wg http://translations.ted.org/wiki/Compressing_subtitles =========================================================================================== Zawsze warto też odświeżyć sobie podstawowe zasady dotyczące tworzenia tłumaczeń (http://translations.ted.org/wiki/How_to_Tackle_a_Translation) i postępowania w przypadku korekty (http://translations.ted.org/wiki/How_to_Tackle_a_Review). W razie potrzeby możemy też przedyskutować wprowadzone przeze mnie zmiany i wprowadzić inne wersje.

  • Krystian Aparta

    Połączyłem napisy, które zawierały ten sam tekst, oraz takie, które po połączeniu składały się na zdanie podrzędne lub całe zdanie.

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.