Michael Norton: Jak kupić szczęście

Podczas konferencji TEDxCambridge, Michael Norton dzieli się wynikami fascynujących badań dotyczących tego, że szczęście tak naprawdę można kupić - o ile nie przeznacza się pieniędzy tylko na siebie. Posłuchaj, jak prospołeczne wydawanie może przynieść korzyść tobie, twojej pracy oraz, rzecz jasna, innym ludziom.

Chcę dziś opowiedzieć o pieniądzach i szczęściu,

czyli dwóch rzeczach

o których wielu z nas często myśli,

z nadzieją na ich pozyskanie.

Często powtarzamy frazę,

która pojawia się i w religiach, i w poradnikach:

szczęścia nie da się kupić.

Chcę dzisiaj pokazać, że to jednak nieprawda.

(Śmiech)

Zajmujemy się tym w szkole biznesu, gdzie pracuję.

Zatem to nieprawda. Jeśli sądzicie inaczej,

najwyraźniej źle wydajecie pieniądze.

Gdybyście przestali wydawać je jak dotychczas,

a zaczęli przeznaczać na coś innego,

skutek byłby nieco lepszy.

Zanim powiem, jak wydawać i być szczęśliwszym,

zastanówmy się, dlaczego to, jak dysponujemy pieniędzmi

zwykle nas nie uszczęśliwia.

Zrobiliśmy mały eksperyment.

CNN niedawno opublikowało ciekawy artykuł o tym,

jak wygląda życie zwycięzców loterii.

Okazuje się, że ludzie sądzą, że po wygranej ich życie stanie się cudowne.

Ten artykuł pokazuje, że dzieje się wprost odwrotnie.

Po pierwsze, zwycięzcy loterii

wydają wszystkie pieniądze i wpadają w długi,

a po drugie, wszyscy ich przyjaciele, wszyscy znajomi

starają się wyciągnąć od nich pieniądze.

A to w zasadzie rujnuje ich relacje społeczne.

Mają więcej długów i mniej przyjaciół

niż przed wygraną na loterii.

Ciekawe było to,

jak czytelnicy artykułu komentowali go.

Nie pisali jednak o tym,

jak artykuł uświadomił im, że pieniądze szczęścia nie dają,

tylko zaczęli fantazjować

co zrobiliby, gdyby sami wygrali.

co zrobiliby, gdyby sami wygrali.

Oto dwa komentarze spośród tych, które uznaliśmy za warte przemyślenia.

Ktoś napisał: "Kiedy wygram, kupię własną małą górę

i zbuduję na szczycie domek".

(Śmiech)

A ktoś inny: "Napełniłbym wielką wannę pieniędzmi

i leżałbym w niej, paląc wielkie cygaro

i sącząc szampana".

Dalej jeszcze nawet gorzej: "Potem zrobię

mnóstwo luksusowych odbitek własnego zdjęcia.

Każdy błagający o pieniądze lub próbujący je ode mnie wyłudzić

dostanie odbitkę i nic więcej".

(Śmiech)

Styl wielu komentarzy był właśnie taki,

że ktoś dostaje pieniądze

i za ich sprawą staje się antyspołeczny.

Jak powiedziałem, fortuna rujnuje ludziom życie, a przyjaciele ich nękają.

Przez pieniądze stajemy się też często samolubni,

zajmujemy się tylko sobą.

Może pieniądze nie dają nam szczęścia właśnie dlatego,

że uporczywie wydajemy je na niewłaściwie rzeczy,

a szczególnie, że wydajemy je na siebie.

Pomyśleliśmy więc, że ciekawe, co by się stało,

gdybyśmy sprawili, że ludzie wydawaliby więcej na innych ludzi.

Gdybyśmy antyspołeczne zachowania z pieniędzmi

zastąpili zachowaniami nieco bardziej prospołecznymi?

Postanowiliśmy skłonić ludzi do tego i obserwować efekty.

Niech część osób zachowuje się jak zwykle

i wydaje pieniądze na samych siebie,

a inni niech rozdają pieniądze.

My wtedy zmierzymy ich poczucie szczęścia i zobaczymy, czy wzrosło.

Oto pierwszy eksperyment.

Pewnego poranka w Vancouver,

w kampusie Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej,

podchodziliśmy do ludzi i pytaliśmy, czy chcą wziąć udział w eksperymencie.

Odpowiadali, że tak.

Pytaliśmy, jak szczęśliwi się czują, a potem wręczaliśmy kopertę.

W części kopert była notatka o treści:

"Do 17 wydaj te pieniądze na siebie".

Podaliśmy przykłady, na co można je wydać.

Inni dostali kartkę z informacją:

"Do 17 wydaj te pieniądze na kogoś innego".

Wewnątrz koperty były też pieniądze.

Suma pieniędzy była zmienna.

Niektórzy ludzie dostali kartkę i pięć dolarów.

Inni dostali kartkę i dwadzieścia dolarów.

W ciągu dnia badani mieli pełną swobodę. Robili, co chcieli.

Okazało się, że wszyscy wydali pieniądze zgodnie z instrukcją.

Wieczorem zadzwoniliśmy z pytaniem,

na co wydali pieniądze i jak szczęśliwi się teraz czują.

Na co wydali te sumy?

To byli studenci młodszych lat, więc wiele wydatków na siebie

to były drobiazgi jak kolczyki albo kosmetyki.

Jedna z badanych powiedziała, że kupiła pluszaka siostrzenicy.

Niektórzy dawali pieniądze bezdomnym.

Widać też skuteczność Starbucks.

(Śmiech)

Dla początkującego studenta pięciodolarówka to równoważnik kawy,

więc jeśli mu dasz taką sumę, to pobiegnie do Starbucks ją wydać.

Jednak podczas gdy niektórzy kupowali jak zwykle kawę dla siebie,

inni mówili, że kupili kawę komu innemu.

Mamy więc taki sam zakup,

ale skierowany albo dla siebie,

albo dla kogoś innego.

Czego się dowiedzieliśmy, gdy zadzwoniliśmy wieczorem?

Ci, którzy wydali pieniądze na innych, poczuli się szczęśliwsi.

U tych, którzy wydali pieniądze na siebie, nic się nie zmieniło.

Nie byli też mniej szczęśliwi. Żadnej różnicy.

Okazało się tez, że kwota nie miała większego znaczenia.

Mogło się wydawać, że 20$ będzie działało lepiej niż 5$.

Tak naprawdę nie ma jednak znaczenia, ile się wydaje.

Liczy się to, że tę sumę przeznacza się

kogoś poza sobą.

Ten wniosek się potwierdza za każdym razem,

kiedy dajemy ludziom pieniądze, by wydali je na drugiego cżłowieka.

Rzecz jasna, to byli tylko początkujący studenci z Kanady.

Niespecjalnie reprezentacyjna próba wobec całej ludzkości.

To jednocześnie grupa dość zamożna.

Chcieliśmy sprawdzić, czy prawidłowość wystąpi wszędzie na świecie,

czy tylko pośród krajów zamożnych.

Wybraliśmy się więc do Ugandy, żeby poprowadzić bardzo podobne badanie.

Wyobraźcie sobie to. W Kanadzie prosiliśmy ludzi

o opisanie ostatniego wydatku na siebie lub innych

i pytaliśmy, na ile ich to uszczęśliwiło.

W Ugandzie prosiliśmy ludzi o opisanie

ostatniego wydatku na siebie lub innych.

Potem pytaliśmy na ile ich to uszczęśliwiło.

To niesamowite, że obserwujemy tu

jednocześnie uniwersalne zachowania wobec pieniędzy

oraz istotne różnice kulturowe pod tym względem.

Na przykład,

pewien facet z Ugandy powiedział:

"Zadzwoniłem do dziewczyny, którą chciałem pokochać".

Właściwie to poszli na randkę,

ale on mówi, że koniec końców wciąż jej nie "zdobył".

A to facet z Kanady.

Bardzo podobny przypadek.

"Zabrałem dziewczynę na kolację.

Poszliśmy do kina, wyszliśmy wcześniej,

a później wróciliśmy do jej pokoju na ..." ciastko, tylko kawałek ciasta.

Ludzkie uniwersalia - wydaje się pieniądze na innych ludzi,

jest się dla nich miłym.

Może ma się coś na myśli, może nie.

Ale widać też nadzwyczajne różnice.

Popatrzycie na te dwie.

To kobieta z Kanady.

Pytamy: "Kiedy wydałaś pieniądze na kogoś innego?"

Odpowiada: "Kupiłam prezent swojej mamie.

Pojechałam do centrum handlowego, kupiłam prezent i dałam go mamie."

Przemiłe zachowanie.

Dobrze dawać prezenty swoim bliskim.

Porównajcie z tą kobietą z Ugandy.

"Spotkałam starą znajomą,

której syn chorował na malarię.

Nie mieli pieniędzy na leczenie, więc jej dałam."

To nie 10 000 $, tylko lokalna waluta.

Tak naprawdę to niewielka suma.

Ale widzimy skrajnie odmienne motywacje.

To prawdziwa potrzeba zdrowotna,

dosłownie datek ratujący życie.

Pierwsza sytuacja to ot, taki prezent dla mamy.

Znowu jednak widzimy,

że konkretny sposób wydania pieniędzy na kogoś innego

nie jest bynajmniej tak istotny

jak sam fakt wydatku na kogoś innego.

By samego siebie uszczęśliwić,

sam fakt się liczy.

Nie trzeba szaleć z pieniędzmi, żeby dodać sobie szczęścia.

Można zająć się drobnostkami, a wciąż czerpać korzyści.

Opowiedziałem tylko o dwóch krajach.

Chcieliśmy spojrzeć jeszcze szerzej i zobaczyć, jaki jest związek

między pieniędzmi a szczęściem we wszystkich możliwych krajach światach.

Zyskaliśmy dane z Instytutu Gallupa,

który znacie z sondaży politycznych ostatnimi czasy.

Zapytali ludzi, czy ostatnio przeznaczyli pieniądze na cele charytatywne

i jaki jest ich ogólny poziom szczęścia w życiu.

Widzimy zależność między tymi dwoma obszarami.

Czy są skorelowane dodatnio? Dawanie pieniędzy uszczęśliwia.

A może są skorelowane negatywnie?

Kolor zielony oznacza pozytywną korelację,

a czerwony korelację negatywną.

Jak widać, świat jest szaleńczo wprost zielony.

W prawie każdym kraju świata,

z którego pozyskaliśmy te dane,

ludzie łożący na dobroczynność są szczęśliwsi

niż ci, którzy tego nie robią.

Wiem, że wszyscy patrzycie na ten czerwony kraj w środku.

Mógłbym być wredny i nie powiedzieć wam, co to,

ale jednak powiem, że to Republika Środkowoafrykańska.

Można snuć opowieści, że tam jest inaczej z takiego czy innego powodu.

Ale tuż poniżej, po prawej znajduje się Rwanda,

która jest niesamowicie zielona.

Zatem prawie wszędzie

rozdawanie pieniędzy uszczęśliwia bardziej

niż zatrzymywanie ich tylko dla siebie.

A co z życiem zawodowym, w którym spędzamy resztę czasu,

jeśli nie jesteśmy ze swoimi bliskimi?

Postanowiliśmy prześwietlić kilka firm z podobny sposób.

Oto grupy sprzedażowe w Belgii.

Pracują w zespołach, docierając do lekarzy

i starając się im sprzedać leki.

Możemy zbadać, jak dobrze idzie im sprzedaż,

jako funkcja członkostwa w zespole.

W niektórych z grup, dajemy członkom pieniądze

i mówimy, że mogą je wydać na siebie w dowolny sposób,

tak jak w przypadku kanadyjskich studentów.

Ale w innych drużynach dajemy członkom 15 euro,

polecając, by wydali je w tym tygodniu na innego członka grupy.

Prosimy, by kupili drugiej osobie drobny prezent i go jej wręczyli.

Mamy zatem zespoły, których członkowie wydają na samych siebie

oraz te zespoły prospołeczne,

którym dajemy pieniądze, by je troszkę ulepszyć.

Mam tu tę absurdalną pinatę,

ponieważ jedna z drużyn zebrała pieniądze do wspólnej puli, kupiła pinatę,

a później wszyscy się wokół niej zebrali, rozbili ją, ze środka wypadły słodycze i tak dalej.

Niepoważna drobnostka,

ale pomyślcie, jak różni ich to od zespołu, który nic nie zrobił.

Dostali 15 euro, włożyli do kieszeni,

może kupili sobie kawę.

Porównajcie to z zespołami zachęconymi do prospołecznej postawy,

dzięki której zjednoczył ich wspólny zakup i grupowa rozrywka.

Widzimy też, że tak naprawdę zespoły prospołeczne sprzedają więcej

niż zespoły, które zachowały pieniądze dla siebie.

Można o tym myśleć w taki sposób,

że kiedy ktoś dostaje 15 euro tylko dla siebie,

wkłada je do kieszeni i nie robi niczego nowego.

Nie można tak zarobić więcej pieniędzy.

Właściwie to traci się pieniądze, bo nie ma się motywacji do lepszego działania.

Ale gdy członkowie grup dostają 15 euro do wydania na innych,

znaczenie lepiej radzą sobie w swoich zespołach,

więc dużo się zyskuje przez taką inwestycję.

Zdaję sobie sprawę, że pewnie myślicie,

że wszystko to brzmi dobrze,

ale w grę wchodzi też kontekst społeczny,

przez który nie wyobrażacie sobie, jak miałoby to tu zadziałać.

Myślicie pewnie, że jeśli wam nie pokażę, jak to działa tutaj,

to nie uwierzycie w ani jedno moje słowo.

Wiem, że myślicie teraz wszyscy o grze w dwa ognie.

(Śmiech)

Wielu krytyków mówiło nam, że jeśli

nie udowodnimy tego na drużynach dwóch ogni, nasza teoria jest brednią.

Postanowiliśmy więc znaleźć takie drużyny

i je prześwietlić.

Zastosowaliśmy dokładnie taką procedurę, jak poprzednio.

Część drużyn dostała pieniądze na wydanie na samych siebie.

W innych drużynach daliśmy członkom pieniądze

do wydania na innych członków drużyny.

Te drużyny, których członkowie wydali pieniądze na siebie

nie poprawiły statystyki wygranych.

W drużynach, których członkowie mieli wydać pieniądze na siebie nawzajem

zaszła zmiana

i od czasu eksperymentu to właśnie przodują w lidze.

Patrząc przekrojowo na wszystkie te obszary -

życie osobiste i zawodowe,

a nawet głupiutkie wewnątrzszkolne sporty -

widzimy, że przeznaczanie pieniędzy na innych ludzi

niesie większy zysk niż wydawanie ich na siebie.

Sądzę, że jeśli myślicie, że pieniądze szczęścia nie dają,

to znaczy, że źle je wydajecie.

Wniosek jest taki, że kupowanie takiego produktu zamiast innego

nie jest drogą do uszczęśliwienia samego siebie.

Tak naprawdę powinno się przestać myśleć o tym,

jaki produkt sobie kupić,

a zamiast tego spróbować dzielić się z innymi.

Na szczęście mamy dla was taką możliwość.

DonorsChoose.org to organizacja non-profit,

dla nauczycieli w szkołach publicznych o ograniczonych budżetach.

Nauczyciele zamieszczają swoje projekty,

na przykład: "Chcę zrobić lekcję o 'Huckleberry Finn', ale dzieci nie mają książek",

albo: "Chcę na przyrodzie wykorzystać mikroskop,

ale szkoła nie ma mikroskopu".

Razem możemy pomóc i kupić im to.

Nauczyciele wam podziękują. Dzieciaki wam podziękują.

Mogą wam wysłać zdjęcie, jak korzystają z mikroskopu.

To coś nadzwyczajnego.

Wejdźcie na tę stronę i zacznijcie przestawiać się

na myślenie mniej tym, jak wydać pieniądze na siebie,

a więcej o tym, jak swoje 5 albo 15 dolarów

przeznaczyć z korzyścią dla innych ludzi.

Bo ostatecznie właśnie takie myślenie i wam przyniesie korzyść.

Dziękuję.

(Brawa)