Antik kalıntıların bulunmasına yardım edin - çok geç olmadan

Sarah Parcak, ayaklarımızın altında gömülü antik hazineleri bulmak için, yerden yüzlerce kilometre yukarıda, yörüngede dönen uyduları kullanıyor.Keşfedecek pek çok şey var; Parcak, sadece Mısır Deltasında bulunanların yüzde birinin, binde birini kazdığımızı tahmin ediyor. 2016 TED Ödülü ve bulaşıcı bir arkeoloji hevesine sahip olan Parcak, internet bağlantısına sahip olan herkesin, bilinmeyen antik yerleşimleri keşfetmesi ve ortak insanlık mirasımızın kalıntılarının korunmasına yardım edebilmesini mümkün kılan, GlobalXplorer adında bir platform oluşturdu.

Bir arkeolog olarak,

sık sık en büyük buluşumun
ne olduğu sorulur.

Cevap ortada:

Kocam, Greg.

(Kahkaha)

Mısır'da ilk kazımda tanıştık.

Beklenmedik, muhteşem şeyler
bulmaya yönelik ilk dersimdi.

Bu da inanılmaz bir arkeolojik
ortaklık başlattı aramızda.

Yıllar sonra, Kahire müzesinde

4.600 yıl öncesine ait
favori heykel çiftimiz

Prens Rahotep ve Prenses Nofret

heykelinin önünde
ona evlenme teklifi ettim.

Greg'ten hayatının geri kalanı boyunca
benimle olmasını isteyeceksem

sonsuza dek birlikte olmaya
söz vermiş

iki kişi önünde teklif etmeliyim
diye düşündüm.

Bu semboller hala var çünkü
onlara baktığımızda

kendimizi görüyoruz.

Ortak insanlık anlayışımızın
değişmediğini

bize hatırlatan güçlü unsurlar bunlar.

Arkeolojik keşfin heyecanı
aşk kadar güçlüdür,

çünkü antik çağlar hayal edebileceğiniz
en baştan çıkarıcı sevgilidir.

Pekçok arkeolog

yakıcı güneş altında

arktik rüzgarlarda

ve yağmur ormanlarında

hayatını geçmişin gizemine adar.

Çoğu arar.

Bazıları keşfeder.

Hepsi bir keşfin tarihi değiştirebileceği

ihtimaline tapar.

Mısır'daki ilk günümde

4.200 yıl öncesinden kalma bir mezarlıkta

Mendes adında Kuzeydoğu Mısır Deltasında
bir alanda çalıştım.

Bu benim resmim

Neşe içindeyim.

Zümrüt yeşili pirinç tarlalarının
arasında kazı yaparken,

sapasağlam bir kap buldum.

Kabı ters çevirince,

onu yapan kişinin
parmak izini gördüm.

Bir an zaman durdu sanki.

Nerede olduğumu unuttum.

Çünkü o an anladım ki,

kazı yaparken,

insanı bulmak için çalışıyoruz,

eşyaları değil.

Şu anda ne kadar varsak,
muhteşem geçmişte de o kadar vardık.

Giza piramidlerinin önünde kaç
defa durdum ve

nutkum tutuldu size anlatamam.

Kendimi dünyanın en şanslı insanı
gibi hissediyorum.

O piramitler insan zekasının ve
her şeyin mümkün olduğunun anıtı.

Pek çok kişi bunu insan zekası
olarak kabullenemiyor --

uzaylıların inşa ettiğine inanıyor.

Ama bu çok saçma.

Yapmanız gereken tek şey
ayağa kalkıp yaklaşmak

ve yapımda kullanılan araçların bıraktığı

izlerde gizlenmiş insan elini görmek.

Büyük Giza Piramidi
her defasında bir taş eklenerek

inanılmaz bir bürokratik başarıyla

2,3 milyon taş kullanılarak inşa edildi.

Zamana karşı koyan piramitler değil,

insanın ustalığıdır.

Bu bizim ortak insani zekamızdır.

Tarih tekerrür ediyor olabilir,

ama biz tekiz.

İşimi çok seviyorum,

Çünkü hiç değişmediğimizi görüyorum.

Mezopotamya'dan 3.500 yıl
öncesine dayanan

kaynana fıkraları okuyorum.

(kahkaka)

Mısır'da 4.600 yıl öncesinden

birbirine küfreden komşuları duyuyorum.

Ama en çok sevdiğim,
3.300 yıl önce Luksor'dan:

Dersi asıp, içmeye giden
öğrencileri anlatan bir yazı.

(Kahkaka)

Sanki şimdiki çocuklar.

(Kahkaka)

En harika mimariye
tanık oluyorum,

göz kamaştıran heykellere --

Yani bu resmen taş
üzerinde bir selfi

ve hep mücevher tutkunu
olduğumuzu görüyorum.

Ayrıca duvarlara her zaman yazı yazıp

kedilere aşırı ilgi duyuyormuşuz.

(Kahkaha)

binlerce yıldır.

(Kahkaha)

(Alkış)

Arkeologlar, bizden önce gelen

milyarlarca insan ve kültürün

kültürel anı koruyucuları

ve sözcüleridir.

Bilim, hayal gücü ve inanmak

ölüyü diriltmek için
kullandığımız süper üçlü.

Geçtiğimiz yıl

arkeologlar, inanılmaz keşifler
gerçekleştirdi:

Güney Afrika'da yeni
keşfettiğimiz atalarımız;

Kenya'da 3.3 milyon yıl öncesine ait araçlar

ki bunlar bugüne dek

keşfedilmiş en eski aletler.

Bu ise 1718 den,
Karasakal'ın gemisinde bulunmuş

bir dizi tıbbi araç ve gereçten bir parça

Baktığınız bu şey frengi hastalığı
tedavisinde kullanılıyordu.

Of!

(Kahkaha)

Bunların her birinin arkasında

meslekdaşlarımın gerçekleştirdiği

çok ses getirmemiş

binlerce inanılmaz önemli keşif var.

Arkeolog olarak yaptığımız en önemli şey

geçmişte yaşamış insanların

öğrenmeye değer olduğunu göstermek.

Sizce tüm insan topluluklarını
bu şekilde tanımış ve kabul etmiş olsaydık

dünya bugün nasıl bir yer olurdu
hayal edebiliyor musunuz?

Kazıda zor bir görevimiz var:

Saha genelde böyle görünüyor.

Hiçbir şey göremezsiniz.

Peki kazıya nereden başlayacağız?

Burası Kahire'nin güneyinden bir saha.

Uzaydan nasıl göründüğüne bir bakalım.

Yine pek birşey göremezsiniz.

Baktığınız şey bir
WorldView-3 uydu görüntüsü,

0.3 metre çözünürlüğe sahip.

Yani 24 cm.

Bu da demektir ki uzaydan
yaklaşık 650 km zum yapabilir

ve tabletlerinizi görebilirsiniz.

Bunu nereden mi biliyorum?

Çünkü ben bir uzay arkeoloğuyum.

Tekrar edeyim.

Ben bir uzay arkeoloğuyum.

Yani,

(Alkış)

Teşekkür ederim.

Yani ben uydu görüntüleri alıp
algoritma kullanarak işlemden geçiriyoum,

ve ışık spektrumunda küçük
farklılıkları inceliyorum

bu bana yer altında gömülü olan
şeyler olduğunu gösteriyor

ben de gidip kazıp inceleme yapıyorum.

Bu arada

NASA'nın bir Uzay Arkeolojisi programı var,

gerçek bir iş yani.

(Kahkaha)

Tekrar bir bakalım.

Kahire'nin güneyindeki sahadayız yine.

Hiçbir şey görünmüyor.

Kırmızı dörtgene dikkat edin.

Algoritma kullanarak bu görüntüyü
incelediğimiz zaman

uzay bazlı bilgisayar tomografisi
gibi varsayın

gördüğünüz şey bu.

Bu çizgi daha önce keşfedilmemiş

ve kazılmamış bir mezar taşı,

ve siz binlerce yıl boyunca
bunu gören ilk insanlarsınız.

(Alkış)

Keşfedilecek ne kaldığı konusunda

yalnızca bir başlangıç
yaptığımız kanısındayım.

Sadece Mısır Deltası'nda

Mısır kazı sahalarının yüzde birinin

binde birinden daha azını kazdık.

Buna benim ve ekibimin bulduğu

diğer binlerce sahayı eklediğinizde,

Bildiğimizi sandığımız şeyler

keşfedilmeyi bekleyen şeylere oranla
solda sıfır kalıyor.

Meslektaşlarımın tüm dünyada yaptığı

yaptıkları harika işlere

ve keşfettiklerine baktığınızda,

bulunmayı bekleyen milyonlarca

keşfedilmemiş arkeolojik
saha olduğuna inanıyorum.

Bunların bulunması,
varoluşumuzun bütün gücünü

açığa çıkaracaktır.

Fakat önümüzde bir zorluk var.

Geçen yıl içerisinde,

arkeolojik sahaların yok edildiğine

ve IŞİD gibi grupların toplu
yağmalama yaptığına dair

korkunç haberlere tanık olduk,

IŞİD Palmira'da tapınakları yok etti.

Bir tapınağı kim havaya uçurur ki?

Hz. Yunus'un türbesini yok ettiler.

Sahalarda o kadar ciddi
yağmalamalar gördüm ki

ayın kraterlerine benziyordu.

IŞİD'in modern insan hayatlarını
yok etme niyetlerini düşününce

kültürel kimliği de yok etmek
onlar için doğal bir uzantı.

Sayısız işgalci kuvvet de
tarih boyunca aynısını yaptı.

IŞİD'in sahaları yağmalayarak
kar sağladığını biliyoruz,

ama işin boyutunu bilmiyoruz.

Bugün Orta Doğu'da

pazardan alacağınız her mal

teröre finansal destek veriyor olabilir.

Bir sahanın yağmalanması,

Parçalarının yüzde 90'ı
kaybolmuş bir yapbozun

kalan parçalarının da tanınmayacak
hale gelmesi gibi.

Bu apaçık tarihi kimlik hırsızlığı.

İki tür yağmalama olduğunu biliyoruz:

IŞİD gibi suç örgütleri tarafından yapılan

ve para için çaresiz kalmış yerli
halk tarafından yapılan yağmalama.

Hepimiz ailemizin karnını doyurmak
için aynısı yapardık;

Yerli yağmacıları suçlamıyorum.

Aracıları, ahlak dışı tacirleri

belirsiz veya gerçekte hiç
olmayan yasaları istismar eden

uluslararası sanat pazarını suçluyorum.

Yağmalanın küresel boyutta olduğu
ve artış gösterdiğini biliyoruz,

fakat an itibariyle durduracak
hiçbir imkanımız yok.

Bu durum değişmeye başlıyor.

Ekibim ve ben Mısır'da yağmalayı
konu alan bir çalışma tamamladık.

Herkese açık kaynakları inceledik

2002 ile 2013 yılları arasındaki

Mısır'daki tüm yağmalamaların
haritasını çıkardık.

267 sahanın yağmalanma ve yıkımına
ilişkin kanıt bulduk

ve haritada 200.000'i aşkın
alanda gösterdik.

Hayret verici.

Bu verileri bir araya koyunca

yağma noktalarını burada görebilirsiniz.

Bir sahada 2009, 2011 ve 2012 yıllarında
yüzlerce ve yüzlerce nokta

yağmalama aşırı artmış.

Tüm verileri bir araya koyduğumuzda

Sanılanın aksine, bulduğumuz şey

Yağma 2011'de Mısır'da
Arap Baharı sonrası değil

2009'da küresel kriz sonrası artmış.

Yani biz yağmanın aslen
ekonomik bir sorun olduğunu

gösteren büyük çapta veri sunduk.

Bunu durdurmak için hiçbir şey yapmazsak,

2040'a kadar Mısır'daki tüm sahalar
yağmalanmış olacak.

Bu yüzden bir dönüm noktasındayız.

Yağmayı durdurmak için tüm
ekipman ve teknolojiye

sahip bir nesiliz

ama yeterince hızlı çalışmıyoruz.

Bazen arkeolojik bir alan
sizi dayanıklılığıyla şaşırtabilir.

Sahadan yeni döndüm.

Lisht adında bir sahada
Mısır'ın eski yapıtlarına ilişkin

ortak bir görevde çalışıyordum.

Bu saha M.Ö. 1750 ve 2000 yılları arası
Orta Mısır Krallığı'na ait.

Bu Krallık, Eski Mısır'ın Rönesans zamanıydı.

Yoğun bir iç mücadele ve
çevresel zorlukların ardından,

Mısır yeniden ayağa kalktı,

sanat, mimari ve edebiyatta olağanüstü
bir canlanma gösterdi.

Bu Mısır'da araştırma yapılacak
en güzel zaman dilimi

çünkü bize felaketlerin ardından

nasıl hayatta kalacağımızı öğretiyor.

İşte bu alanda, sayısız yağma
noktası işaretlemiştik.

Lisht soyluların sahasıdır;

Orada, Firavun'un sarayında
yaşamış ve çalışmış

binlerce insan gömülü olmalıydı.

Öncesi ve sonrasını görebilirsiniz,
düzinelerce yağma kazısı.

Kuzey Lisht.

Burası Güney Lisht, öncesi ve sonrası

Sahaya ilk gittiğimizde,

yağmalanmış olan
yüksek rütbeli pek çok görevlinin

mezar taşını görebiliyorduk.

Anlamanıza yardımcı olayım,

Tabut, mücevher ve muhteşem
heykellerle dolu

2x2 metre bir alan düşünün.

Şimdi bunu binle çarpın.

İşte bizden alınan bu.

İşe başladığımda,

Mısırlı müdürüm Mohamed Yousef
bana yaklaşarak şöyle dedi:

''Özellikle bu mezar üzerinde çalışmalıyız.

Yağmacılar saldırdı.

Bir şey yapmazsak, geri gelirler.''

Tabii ki hak verdim,
ama bir şey bulacağımızı sanmıyordum.

Yağmacıların her şeyi çaldığını sanıyordum.

Bulmaya başladığımız şeyler
çok rahatlıcı oldu.

Bu tabloya bir bakın.
Göz kamaştırıcı.

Kazılmış yazıtlar bulmaya başladık.

Mezar taşının sahibinin bile

şöyle ünvanları vardı:
''Ordu Müfettişi'

''Hazine Müfettişi''

Umutlanmaya başladım.

Belki de ismini bulacaktık.

Eski Mısırlılar için amaç
isimlerinin sonsuza dek

anılmasıydı.

Sonra bir gün,

bu açığa çıktı.

Mezarın sahibinin ismi: Intef.

Hiyeroglif yazı ile yazılmış

Mısırlı takımımla birlikte çalışarak,

3.900 yıl önce yaşamış birinin
ismini ortaya çıkardık.

(Alkış)

Mısırlı meslektaşlarımla birlikte

bu keşfimizi kutladık.

Yaptığımız şey doğruydu.

Sonra hiç zarar görmemiş
bu sahte kapıyı bulduk.

Üzerinde Intef'in yazıtları vardı.

İşte onu burada otururken görüyorsunuz.

Şunun farkına vardım, yağmalanmış
sahalarla ilgili tüm düşüncelerim

yanlış çıkmıştı.

Her gün 70 Mısırlı ile
çalışıyorduk

meslektaş ve arkadaşlar.

Orta Doğu'ya karşı bu kadar

nefret ve cehalet varken,

sahadaki her anımız bir
barış gösterisi gibiydi.

Size benzemeyen, sizin gibi düşünmeyen

veya sizin gibi konuşmayan
kişilerle çalışırken

paylaştığınız arkeolojik keşif misyonu

tüm bu yüzeysel farkları yok ediyor.

Bu sezon şunu öğrendim

arkeoloji ne bulduğunuzla değil

neyin mümkün kıldığınızla ilgili.

Bazen seyahat ederken
kayıp bir aile ferdine rastlıyorsunuz

genlerinizi paylaştığınız değil,

hayat kitabında aynı satırı paylaştığınız.

Bu kardeşim Omer Farrouk.

Omer, Luksor'un kuzeyinde Guft
kasabasında yaşayan bir Guftlu.

Guftlular Mısır Bilimindeki ünlü
bir geleneğin parçası.

Kazıya ve takım çalışmasına
yardım ediyorlar.

Omer benim Operasyon ve Mali İşler Müdürüm

Onsuz çalışamam.

Yıllar önce bir gün,
üniversite öğrencisiyken

Omer İngilizce bilmeyen
genç bir Guftulu iken

tamamen tesadüf sonucu öğrendik ki

aynı yıl

aynı ay

ve aynı gün 6 saat arayla doğmuşuz

İkiziz.

(Laughter)

Bir okyanusla ayrılmış
ama sonsuza dek bağlı

çünkü annemiz Antik Mısır.

O gün her zaman birlikte
çalışacağımızı anlamıştım.

Bunu aklımla değil,

her şeyin açıklanamayacağını
bilen ruhumla anlamıştım.

(Arapça) Omer kardeşim

Seni hep seveceğim.

(İngilizce) Omer kardeşim,
Seni hep seveceğim.

Mısır'daki ilk kazımın öncesinde,

hocam ünlü Mısır Bilimcisi
Profesör William Kelley Simpson,

beni odasına çağırdı.

Bana 2.000 dolarlık bir çek verdi.

''Bu senin masrafların için,

Bu yaz harika zaman geçir.

Bir gün sen de başkası için aynını
yapacaksın.'' dedi.

O yüzden TED Ödülü dileğim
kısmen geri ödeme artı faiz için

(Kahkaha)

harika bir insanın cömertliği
ve nezaketi için.

Dileğim şu,

Tüm dünyada milyonlarca bilinmeyen
arkeolojik sahaları keşfetmemizi

diliyorum.

Bir 21. yüzyıl küresel keşif ordusu yaratarak

insan ırkının dayanıklılık
ve yaratıcılığına dair

ipuçları içeren dünyanın
saklı mirasını bulacağız

ve koruyacağız.

(Alkış)

Teşekkür ederim.

(Alkış)

Peki bunu nasıl yapacağız?

TED Ödülünün parası ile
online, kitle kaynaklı

bir vatandaş bilim platformu oluşturarak,

dünyada herkesin arkeolojik saha keşfine

katılabilmesini sağlayacağız.

Dünyada yalnızca 200 uzay arkeoloğu var.

Dünyanın saha bulma ve korumasında

yardım edebilmesini sağlamak benim hayalim.

Tek yapmanız gereken giriş yapmak,
kullanıcı adı belirlemek --

istediğiniz o kullanıcı adı zaten alınmış.

(Kahkaha)

Kısa bir eğitimden geçip
işe koyulabileceksiniz.

Başlangıçta şunu da belirteyim

sahalara dair GPS veya harita
verisi paylaşılmayacak.

Biz bu alanlara bir
hasta gibi davranmak ve

lokasyonlarını gizli tutmak istiyoruz.

Sonrasında size bir kart verilecek
20x20 veya 30x30 metre boyutlarında

ve özellikleri aramaya başlayacaksınız.

sizin bir şeyler bulmanız adına

ekibimle bir yığın uydu
görüntüsünü algoritma ile

toplu halde işlemden geçirmiş olacağız.

yani ciddi ciddi bilimle uğraşacaksınız.

Sonra bakmaya başlayacaksınız.

Ne görüyorsunuz? Bir tapınak mı?

Bir mezar mı? Yoksa piramit mi?

Muhtemel bir yıkım veya
yağmalama görüyor musunuz?

Sonra ne olduğunu
işaretlemeye başlayacaksınız.

Ve yan tarafta her zaman
gördüğünüzle alakalı

size yardımcı olacak örnekler olacak.

Toplamamızı sağladığınız tüm veriler
yetkili makamlarla paylaşılacak,

ve sahaları korumamızı sağlayacak
global bir alarm sistemi

yaratmış olacağız.

Ama bununla da bitmeyecek.

Bulgularınızı paylaştığımız her arkeolog

Periscope, Google Plus
ve sosyal medya aracılığıyla

kazıya başladıklarında sizi de
birlikte götürmüş olacaklar.

100 yıl önce arkeoloji zenginler içindi.

Elli yıl önce,

erkekler içindi.

Şimdi yalnızca akademisyenler için.

Amacımız arkeolojik bulguyu
demokratik bir hale getirmek,

ve herkesin katılımını sağlamak.

Doksan dört yıl önce

Howard Carter, Kral Tut'un mezarını buldu.

Yeni Howard Carter kim olacak?

Siz olabilirsiniz.

Bu platformu yaratarak,

bizden önce gelmiş
milyarca insanın konakladığı

milyonlarca yer bulacağız.

Kim olduğumuz ve nereden
geldiğimizle alakalı

soruları yanıtlamak istiyorsak

bu yanıtlar piramit veya saraylarda değil

bizden önceki nesillerin
kent ve kasabalarında gizli.

Geçmiş hakkında bilgi edinmek istiyorsak,

Piramitleri ters yüz etmemizin zamanı geldi.

Geçmişin korunmaya değer
olduğunu kabul etmek

sandığımızdan daha önemli.

Bizim de korunmaya değer
olduğumuz anlamına geliyor.

Anlatılacak en büyük hikaye

biz insanların ortak yolculuğudur.

Ama bunu yazabilmemizin tek yolu

birlikte yola çıkmamız.

Benimle gelin.

Teşekkür ederim.

(Alkış)