Chinese Imperial Dynasties | World History | Khan Academy

W innych filmach mówimy o niektórych

z prawdziwie starożytnych chińskich dynastii - dynastii Shang

i dynastii Zhou i kiedy dochodzimy do końca panowania dynastii Zhou,

Chiny pogrążają się w chaosie Epoki Walczących Królestw,

która jest dla Chin bardzo trudnym okresem.

Jasną stroną tego okresu jest rozwój

filozofii - Stu Szkół Myśli,

z których zaczynają się rozwijać konfucjanizm,

taoizm, legizm i wiele innych

szkół myśli.

W tym filmie skupimy się na

początkach prawdziwie cesarskich Chin pod panowaniem

dynastii Qin, od której Chiny zaczerpnęły swoją nazwę.

Jesteśmy więc w III wieku przed naszą erą i mamy

pierwszego prawdziwego cesarza Chin, Qin Shi Huanga;

dynastia, którą założył znana jest jako Qin.

Dynastia nie przetrwała długo, ale była pierwszą,

która naprawdę zjednoczyła Chiny.

To stąd, jak sądzimy, pochodzi nazwa "Chiny" -

- od dynastii Qin.

Dynastia ta znana jest z dość surowych, zcentralizowanych rządów,

inspirowanych filozoficzną szkołą legizmu.

Z zabytków z tego okresu

najbardziej znana jest terakotowa armia,

zakopana w grobowcu Qin Shi Huanga.

Dynastia Qin jest znana głównie z zakończenia

Epoki Walczących Królestw, ze zjednoczenia Chin i położenia

podwalin pod złoty wiek Chin,

który przypada na dynastię Han.

Dynastia Han panuje od ok. 200 r. przed naszą erą do

około 200 r. naszej ery.

Myślę o niej jako o rówieśniczce

cesarstwa rzymskiego.

200 lat Zachodniej Dynastii Han odpowiadają

mniej więcej republice rzymskiej, a

Wschodnia Dynastia Han - rozkwitowi

cesarstwa rzymskiego.

To także złoty wiek Chin, okres, w którym nauka,

sztuka i w szczególności konfucjanizm zaczyna

rozprzestrzeniać się w Chinach, staje się oficjalnie

częścią administracji.

Dynastia Han była tak sprawna w jednoczeniu Chin

kulturowo i językowo, że dziś 92% Chińczyków

identyfikuje się jako grupa etniczna Han.

Kiedy słyszycie więc słowo "Han", może odnosić się ono do

dynastii Han, a czasami do

grupy etnicznej Han, która wywodzi się

z wysiłków unifikacyjnych z czasów dynastii Han.

Jak tu widzimy, dynastia Han kończy panowanie na początku

trzeciego wieku naszej ery, a Chiny

ponownie ulegają rozdrobnieniu

pomiędzy wiele dynastii.

Ten okres ok. 360 lat nie jest zaznaczony na mojej linii czasu,

nie dlatego, że nic się wtedy nie działo w Chinach.

W sumie działo się sporo, ale Chiny nie były zjednoczone.

By lepiej to zrozumieć, spójrzmy na Chiny

z Epoki Trzech Królestw w trzecim wieku,

niedługo po upadku dynastii Han.

Widzimy tu dynastię Jin w czwartym wieku,

w trakcie trwania

Okresu Sześciu Dynastii, czyli w przybliżeniu 360 lat

podzielonych Chin.

Potem mamy Okres Północnej i Południowej Dynastii

w szóstym wieku.

W końcu Chiny ponownie się jednoczą

pod panowaniem dynastii Sui.

Zjednoczenia dokonuje cesarz Sui Wendi, który

zapoczątkował dynastię, podobnie jak Qin

znaną z zakończenia okresu chaosu

i zjednoczenia Chin.

Ród Sui jest z grupy etnicznej Han i kładą podwaliny pod

kolejny złoty wiek Chin pod panowaniem dynastii Tang

i Song.

Okres panowania dynastia Tang, widoczna tutaj, rywalizuje z dynastią Han

o miano złotego wieku Chin.

To czas rozkwitu sztuki i nauki.

Co ciekawe, w Okresie Sześciu Dynastii,

dość chaotycznym czasie, o którym mówimy,

zaczyna rozprzestrzeniać się w Chinach buddyzm,

napływając z Indii przez Azję Środkową i do czasu

dynastii Sui i Tang umacnia swoją obecność.

Jedną z najważniejszych innowacji

z Chin okresu dynastii Tang jest druk klockowy.

Widzicie tutaj jedną z pierwszych drukowanych książek

w historii, Diamentową Sutrę, z okresu rządów dynastii Tang.

Teraz, po upadku Tangów w 907 roku, mamy znowu dość krótki,

w skali czasu historycznego, okres chaosu.

Przez około 50 lat (chyba dokładnie 53) mamy

Okres Pięciu Dynastii i Dziesięciu Królestw, ale potem Chiny

znów się jednoczą pod panowaniem dynastii Song.

Dynastia Song jest w stanie, w pewnym stopniu, kontynuować

dzieło dynastii Tang.

Jedną z dynamik w okresie pod koniec panowania dynastii Tang

jest opór przed rozprzestrzenianiem się buddyzmu,

o którym mówimy w innych filmach i widzimy

umocnienie się neokonfucjanizmu

pod panowaniem dynastii Song, o czym mówimy

w innych filmach.

Dynastia Song zasłynęła

pracą nad rozwojem służby cywilnej

i administracji, rzeczywiście ceniącej kompetencje,

zgodnie z niektórymi ideałami neokonfucjanizmu.

To także okres znaczących wynalazków.

Kompas, w użyciu już od dynastii Han,

otrzymuje swoją współczesną formę,

szczególnie do zastosowań na morzu, podczas panowania dynastii Song.

Dżonka, chiński statek, także przybiera nowy

kształt podczas panowania dynastii Song.

Przełomowe innowacje

tej dynastii to także wykorzystanie druku blokowego z okresu panowania dynastii Tang,

ale w ruchomej wersji, co czyni drukowanie

o wiele praktyczniejszym.

Być może największą innowacją,

która zmieniła świat - na lepsze lub gorsze - było użycie prochu,

który był używany już pod koniec panowania dynastii Tang, ale

zostaje udoskonalony dopiero w czasach dynastii Song.

Dynastia Song została w końcu obalona

w XIII wieku przez Mongołów.

Udało im się ustanowić dynastię Yuan,

a jej pierwszym cesarzem został Kubilaj -Chan,

wnuk Czingis-chana.

Została ona obalona w XIV wieku

przez dynastię Ming.

Dynastia Ming to znów etniczni Hanowie

i niektóre z najsłynniejszych atrakcji

dzisiejszych Chin pochodzą z okresu panowania dynastii Ming.

To Zakazane Miasto, rezydencja cesarska

z okresu panowania dynastii Ming i Qing w Pekinie.

To Wielki Mur Chiński.

I choć historia Wielkiego Muru Chińskiego

sięga daleko w przeszłość, nawet to dynastii Zhou i Epoki Walczących Królestw,

większość z tego, co podziwiamy dziś jako Wielki Mur,

większość cegieł, została ułożona w czasach dynastii Ming.

Ostatnią prawdziwą chińską dynastią była dynastia Qing.

Dynastia Qing była do pewnego stopnia obca.

Założyli ją Mandżurowie, wywodzący się z Mandżurii,

regionu tutaj,

którzy byli w stanie obalić dynastię Ming

i rządzili Chinami aż do początków XX wieku,

kiedy Republika Chińska pozbawiła ich władzy.