< Return to Video

Jak działają prądy morskie? - Jennifer Verduin

  • 0:07 - 0:10
    W 1992 roku statek towarowy
    z zabawkami do kąpieli
  • 0:10 - 0:12
    złapała burza.
  • 0:12 - 0:15
    Kontenery wpadły do wody
  • 0:15 - 0:21
    i fale północnego Pacyfiku porwały
    28 000 gumowych kaczek i innych zabawek.
  • 0:21 - 0:23
    Te jednak nie trzymały się razem.
  • 0:23 - 0:24
    Wręcz przeciwnie,
  • 0:24 - 0:27
    od tamtej pory kaczki są
    wyrzucane na brzeg na całym świecie.
  • 0:27 - 0:30
    Przebyta przez nie droga pozwala badaczom
  • 0:30 - 0:33
    lepiej zrozumieć prądy morskie.
  • 0:34 - 0:40
    Prądy morskie napędza wiele sił:
    wiatr, pływy, różnice gęstości wody
  • 0:40 - 0:42
    i ruch obrotowy Ziemi.
  • 0:43 - 0:48
    Topografia dna oceanu i linia brzegowa
    wpływają na ruch wody,
  • 0:48 - 0:49
    sprawiając, że prądy przyspieszają,
  • 0:49 - 0:52
    zwalniają lub zmieniają kierunek.
  • 0:52 - 0:58
    Są dwie kategorie prądów morskich:
    powierzchniowe i głębinowe.
  • 0:58 - 1:00
    Prądy powierzchniowe poruszają
  • 1:00 - 1:03
    górne 10% wód oceanicznych,
  • 1:03 - 1:06
    a prądy głębinowe pozostałe 90%.
  • 1:06 - 1:08
    Mimo że mają inną genezę,
  • 1:08 - 1:11
    obydwa rodzaje prądów
    wzajemnie na siebie oddziałują
  • 1:11 - 1:15
    w złożonym tańcu, który sprawia,
    że cały ocean jest w ciągłym ruchu.
  • 1:15 - 1:19
    Przy wybrzeżu prądy powierzchniowe
    powstają za sprawą wiatru i pływów,
  • 1:19 - 1:24
    które przesuwają wodę tam i z powrotem,
    gdy jej poziom podnosi się i opada.
  • 1:25 - 1:29
    Na otwartym oceanie za prądy
    powierzchniowe odpowiada głównie wiatr.
  • 1:30 - 1:32
    Kiedy wiatr wieje nad oceanem,
  • 1:32 - 1:34
    pociąga za sobą górne warstwy wody.
  • 1:35 - 1:37
    Przemieszczająca się woda
    ciągnie wtedy niższe warstwy,
  • 1:37 - 1:39
    a te jeszcze niższe.
  • 1:40 - 1:46
    Wpływ wiatru wiejącego nad oceanem
    sięga aż 400 metrów w głąb wody.
  • 1:47 - 1:51
    Jeśli przyjrzyjmy się układom prądów
    powierzchniowych na całej Ziemi,
  • 1:51 - 1:55
    zobaczymy, że tworzą wielkie pętle,
    które nazywamy wirami.
  • 1:55 - 1:58
    Na półkuli północnej poruszają się
    zgodnie z ruchem wskazówek zegara,
  • 1:58 - 2:00
    a na półkuli południowej
    w przeciwnym kierunku.
  • 2:00 - 2:03
    Dzieje się tak dlatego,
    że ruch obrotowy Ziemi
  • 2:03 - 2:06
    wpływa na kierunek wiatru
    wywołującego prądy.
  • 2:07 - 2:08
    Gdyby Ziemia się nie obracała,
  • 2:08 - 2:11
    powietrze i woda
    poruszałyby się tam i z powrotem
  • 2:11 - 2:13
    między niskim ciśnieniem na równiku
  • 2:13 - 2:15
    a wysokim ciśnieniem na biegunach.
  • 2:15 - 2:17
    Ale ruch obrotowy sprawia,
    że powietrze przemieszczające się
  • 2:17 - 2:21
    od równika w kierunku bieguna
    północnego odchyla się na wschód,
  • 2:21 - 2:24
    a to przemieszczające się od bieguna
    do równika odchyla się na zachód.
  • 2:25 - 2:27
    Na półkuli południowej jest odwrotnie.
  • 2:27 - 2:29
    W efekcie główne strumienie powietrza
  • 2:29 - 2:32
    tworzą nad oceanami
    układy w kształcie pętli.
  • 2:33 - 2:35
    Nazywamy to efektem Coriolisa.
  • 2:36 - 2:40
    Wiatr nad oceanami
    wprawia wodę w ruch wirowy.
  • 2:40 - 2:44
    A ponieważ woda lepiej
    utrzymuje ciepło niż powietrze,
  • 2:44 - 2:47
    prądy te pomagają rozprowadzać
    ciepło po całej kuli ziemskiej.
  • 2:48 - 2:50
    Inaczej niż prądy powierzchniowe
  • 2:50 - 2:55
    prądy głębinowe powstają w efekcie
    różnic gęstości wody morskiej.
  • 2:55 - 2:57
    Woda płynąca w kierunku bieguna północnego
  • 2:57 - 2:58
    ochładza się.
  • 2:58 - 3:01
    Ma też większe stężenie soli,
  • 3:01 - 3:06
    ponieważ powstające kryształki lodu
    pochłaniają wodę, ale nie sól.
  • 3:06 - 3:09
    Zimna zasolona woda jest gęstsza,
  • 3:09 - 3:10
    więc opada,
  • 3:10 - 3:13
    a jej miejsce zajmuje
    cieplejsza woda powierzchniowa.
  • 3:13 - 3:17
    W ten sposób zachodzi pionowy ruch wody,
    nazywany cyrkulacją termohalinową.
  • 3:17 - 3:22
    Cyrkulacja termohalinowa wód głębinowych
    i napędzane wiatrem prądy powierzchniowe
  • 3:22 - 3:26
    tworzą wijącą się pętlę nazywaną
    globalnym pasem transmisyjnym.
  • 3:26 - 3:29
    Kiedy woda przemieszcza się
    z głębin ku powierzchni,
  • 3:29 - 3:33
    niesie substancje odżywcze,
    którymi żywią się mikroorganizmy
  • 3:33 - 3:35
    stanowiące podstawę wielu łańcuchów
    pokarmowych w oceanach.
  • 3:36 - 3:39
    Globalny pas transmisyjny
    jest najdłuższym prądem na świecie,
  • 3:39 - 3:41
    bo wije się po całej kuli ziemskiej.
  • 3:41 - 3:45
    Ale jego prędkość to zaledwie
    kilka centymetrów na sekundę.
  • 3:45 - 3:49
    Opłynięcie globu zajęłoby
    kropli wody tysiąc lat.
  • 3:49 - 3:54
    Jednak rosnąca temperatura mórz sprawia,
    że globalny pas transmisyjny zwalnia.
  • 3:55 - 3:58
    Badania pokazują, że wywołuje to
    anomalie pogodowe
  • 3:58 - 4:00
    po obu stronach Atlantyku.
  • 4:00 - 4:03
    Nikt nie wie, co może się stać,
    jeśli prąd ten będzie dalej zwalniać
  • 4:03 - 4:05
    lub gdyby całkiem się zatrzymał.
  • 4:05 - 4:09
    Żeby móc przewidzieć, co nastąpi
    i odpowiednio się na to przygotować,
  • 4:09 - 4:13
    musimy dalej badać prądy morskie
    i potężne siły, które je kształtują.
Title:
Jak działają prądy morskie? - Jennifer Verduin
Speaker:
Jennifer Verduin
Description:

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/how-do-ocean-currents-work-jennifer-verduin

W 1992 roku statek towarowy z zabawkami do kąpieli złapała burza. Kontenery wpadły do wody i fale północnego Pacyfiku porwały 28 000 gumowych kaczek i innych zabawek. Te jednak nie trzymały się razem. Wręcz przeciwnie, kaczki popłynęły w różne strony świata. Dlaczego tak się stało? Jennifer Verduin wyjaśnia działanie prądów morskich.

Lekcja: Jennifer Verduin, reżyseria: Cabong Studios.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:16
Barbara Guzik edited Polish subtitles for How do ocean currents work?
Barbara Guzik approved Polish subtitles for How do ocean currents work?
Barbara Guzik edited Polish subtitles for How do ocean currents work?
Barbara Guzik edited Polish subtitles for How do ocean currents work?
Retired user accepted Polish subtitles for How do ocean currents work?
Retired user edited Polish subtitles for How do ocean currents work?
Retired user edited Polish subtitles for How do ocean currents work?
Retired user edited Polish subtitles for How do ocean currents work?
Show all

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.