< Return to Video

Phô mai, chó và cách tiêu diệt muỗi để dừng bệnh sốt rét.

  • 0:01 - 0:07
    (Muỗi vo ve)
  • 0:10 - 0:13
    (Bốp)
  • 0:13 - 0:16
    Bắt được mày rồi.
  • 0:16 - 0:20
    Muỗi. Tôi ghét chúng
  • 0:20 - 0:22
    Chắc bạn cũng thế?
  • 0:22 - 0:25
    Tiếng vo ve đáng ghét bên tai bạn lúc trời tối
  • 0:25 - 0:27
    có làm cho bạn phát điên lên?
  • 0:27 - 0:29
    Biết rằng nó muốn cắm cây kim vào da bạn
  • 0:29 - 0:33
    và hút máu của bạn? Thật kinh khủng phải không?
  • 0:33 - 0:37
    Thật ra thì chỉ có một điều tốt duy nhất tôi có thể nghĩ tới
  • 0:37 - 0:39
    khi nhắc đến muỗi
  • 0:39 - 0:42
    Buổi tối khi chúng bay vào phòng ngủ của chúng ta
  • 0:42 - 0:45
    chúng thích cắn vợ tôi hơn.
  • 0:45 - 0:46
    Điều đó thật đáng ngạc nhiên phải không?
  • 0:46 - 0:51
    Tại sao vợ tôi lại bị đốt nhiều hơn tôi?
  • 0:51 - 0:55
    Và câu trả lời là mùi hương, mùi hương của cơ thể cô ấy
  • 0:55 - 0:58
    Vì chúng ta đều có mùi khác nhau và sản xuất các hóa chất
  • 0:58 - 1:02
    trên da mà có thể thu hút hoặc xua đuổi muỗi,
  • 1:02 - 1:05
    một số người sẽ hấp dẫn hơn những người khác.
  • 1:05 - 1:09
    Vậy là vợ tôi có mùi thơm hơn tôi, hoặc là tôi
  • 1:09 - 1:11
    có mùi hôi hơn cô ấy.
  • 1:11 - 1:15
    Bằng cách nào đi nữa, muỗi tìm thấy chúng ta trong bóng tối
  • 1:15 - 1:18
    bằng cách đánh hơi. Chúng đánh hơi thấy chúng ta.
  • 1:18 - 1:20
    Và trong quá trình tôi học tiến sĩ, tôi muốn biết chính xác
  • 1:20 - 1:23
    hóa chất gì trên da chúng ta mà loài muỗi châu Phi
  • 1:23 - 1:27
    chuyên gây bệnh sốt rét, dùng để theo dấu chúng ta trong đêm.
  • 1:27 - 1:31
    Và có hàng loạt các hợp chất mà chúng dùng.
  • 1:31 - 1:34
    Điều này sẽ không phải công việc dễ dàng.
  • 1:34 - 1:37
    Do đó, chúng tôi đặt ra nhiều thí nghiệm.
  • 1:37 - 1:40
    Tại sao?
  • 1:40 - 1:43
    Vì nửa dân số thế giới đang gặp nguy hiểm
  • 1:43 - 1:46
    khi bị nhiễm căn bệnh sốt rét chết người
  • 1:46 - 1:49
    chỉ đơn giản với một vết muỗi đốt.
  • 1:49 - 1:51
    Cứ 30 giây, đâu đó trên hành tinh này,
  • 1:51 - 1:55
    một đứa trẻ chết vì sốt rét, và Paul Levy sáng nay
  • 1:55 - 1:59
    đã nói về phép ẩn dụ của việc chiếc 727 đâm vào nước Mỹ.
  • 1:59 - 2:04
    Vâng, ở châu phi, chúng tôi có tương đương với bảy chiếc 747 cỡ lớn
  • 2:04 - 2:07
    đâm mỗii ngày
  • 2:07 - 2:10
    Có lẽ nếu ta thu hút muỗi vào bẫy,
  • 2:10 - 2:14
    nhử nó với mùi hương của chúng ta, ta có thể
  • 2:14 - 2:16
    ngăn chặn việc truyền nhiễm
  • 2:16 - 2:18
    Giải quyết câu đố này không phải việc đơ giản
  • 2:18 - 2:21
    vì chúng ta tiết ra hàng trăm hóa chất khác nhau trên da,
  • 2:21 - 2:24
    nhưng chúng tôi đã có những thí nghiệm đáng chú ý
  • 2:24 - 2:28
    đã giúp chúng tôi giải bài toán này nhanh chóng
  • 2:28 - 2:31
    Đầu tiên, chúng tôi quan sát rằng không phải tất cả loài muỗi
  • 2:31 - 2:35
    đều đốt ở cùng một bộ phận trên cơ thể. Thật kỳ lạ.
  • 2:35 - 2:36
    Do đó chúng tôi đặt ra một thí nghiệm
  • 2:36 - 2:40
    chúng tôi đặt một tình nguyện viên khỏa thân trong lồng bự,
  • 2:40 - 2:43
    và thả muỗi vào trong đó
  • 2:43 - 2:46
    để xem chúng sẽ đốt vào đâu trên cơ thể
  • 2:46 - 2:49
    Và chúng tôi thu thập được sự khác biệt đáng kể.
  • 2:49 - 2:51
    Bên trái bạn thấy vết đốt
  • 2:51 - 2:54
    do muỗi sốt rét Hà Lan
  • 2:54 - 2:57
    Chúng có sở thích đốt trên mặt
  • 2:57 - 3:00
    Ngược lại, muỗi sốt rét châu Phi
  • 3:00 - 3:06
    thích đốt ở mắt cá và bàn chân của người này
  • 3:06 - 3:08
    và điều đó tất nhiên chúng tôi nên biết từ lâu
  • 3:08 - 3:13
    vì chúng được gọi là muỗi, bạn thấy không? (Cười)
  • 3:13 - 3:16
    Đúng đấy (Vỗ tay)
  • 3:16 - 3:21
    Vậy nên chúng tôi tập chung vào mùi bàn chân,
  • 3:21 - 3:23
    mùi hương ở bàn chân con người
  • 3:23 - 3:27
    cho đến khi chúng tôi bắt gặp một câu đáng chú ý trong tài liệu
  • 3:27 - 3:30
    nói rằng phô mai chỉ thúi thua bàn chân
  • 3:30 - 3:34
    hơn là ngược lại. Nghĩ về điều này.
  • 3:34 - 3:37
    Và nó đưa chúng tôi tới một thí nghiệm đáng chú ý
  • 3:37 - 3:41
    Chúng tôi đã thử, với một mẩu phô mai Limburger nhỏ,
  • 3:41 - 3:44
    có mùi rất nặng chỉ sau bàn chân,
  • 3:44 - 3:46
    để thu hút muỗi sốt rét châu Phi.
  • 3:46 - 3:49
    Và bạn biết không? Nó thành công.
  • 3:49 - 3:54
    Nó thành công đến nỗi bây giờ chúng tôi có một hợp chất nhân tạo
  • 3:54 - 3:59
    của mùi của phô mai Limburger mà chúng tôi dùng ở Tanzania
  • 3:59 - 4:01
    và được chứng minh rằng có tác dụng thu hút muõi
  • 4:01 - 4:05
    cao hơn 2 đến 3 lần so với người
  • 4:05 - 4:08
    Limburg, hãy tự hào về phô mát của anh,
  • 4:08 - 4:11
    vì bây giờ nó được dùng để chống bệnh sốt rét.
  • 4:11 - 4:18
    (Vỗ tay)
  • 4:18 - 4:21
    Đó là phô mát, chỉ để cho bạn thấy.
  • 4:21 - 4:24
    Câu chuyện thứ hai của tôi cũng rất đáng chú ý.
  • 4:24 - 4:28
    Nó là về người bạn thân của con người. Loài chó.
  • 4:28 - 4:29
    Tôi sẽ chỉ cho bạn
  • 4:29 - 4:32
    cách chúng ta có thể dùng chó để chống lại sốt rét.
  • 4:32 - 4:36
    Một trong những cách tốt nhất để diệt muỗi
  • 4:36 - 4:39
    không phải là đợi đến khi chúng bay xung quanh
  • 4:39 - 4:42
    và cắn người rồi truyền bệnh.
  • 4:42 - 4:46
    Mà là diệt chúng khi chúng còn là lăng quăng trong nước.
  • 4:46 - 4:50
    Tại sao? Vì chúng giống như CIA.
  • 4:50 - 4:55
    Trong nước, lăng quăng tập trung lại.
  • 4:55 - 4:57
    Chúng đều ở cùng một chỗ và bất động.
  • 4:57 - 5:00
    Chúng không thể thoát khỏi chỗ nước đó. Chúng không thể bay.
  • 5:00 - 5:04
    Và chúng ta có thể tiếp cận được. Bạn có thể đi tới
  • 5:04 - 5:08
    cái hồ và giết chúng ở đấy, đúng không?
  • 5:08 - 5:12
    Vấn đề chúng tôi có ở đây là,
  • 5:12 - 5:15
    khắp môi trường, tất cả các hồ nước với lăng quăng
  • 5:15 - 5:18
    đều nằm rải rác khắp nơi
  • 5:18 - 5:21
    điều này gây khó dễ cho nhân viên thanh tra
  • 5:21 - 5:25
    trong việc tìm chỗ sinh sản và diệt chúng với thuốc diệt côn trùng.
  • 5:25 - 5:27
    Năm vừa rồi chúng tôi đã suy nghĩ rất nhiều, làm cách nào
  • 5:27 - 5:31
    để giải quyết vấn đề này? Cho đến khi chúng tôi nhận ra
  • 5:31 - 5:34
    rằng cũng giống như mỗi người có mùi hương đặc trưng,
  • 5:34 - 5:38
    lăng quăng cũng mang mùi hương riêng biệt.
  • 5:38 - 5:41
    Thế là chúng tôi là đặt ra một thí nghiệm điên rồ khác,
  • 5:41 - 5:43
    vi chúng tôi thu thập mùi của những con lăng quăng này
  • 5:43 - 5:47
    để chúng lên miếng vải và rồi làm một chuyện rất đáng chú ý.
  • 5:47 - 5:49
    Ở đây chúng tôi có một thanh ngang với 4 lỗ,
  • 5:49 - 5:52
    và đặt mùi hương của lăng quăng vào lỗ bên trái.
  • 5:52 - 5:53
    Ôi, rất nhanh.
  • 5:53 - 5:56
    Bạn nhìn thấy con chó. Nó tên là Tweed, một giống chó chăn cừu.
  • 5:56 - 5:59
    Nó đang kiểm tra các lỗ và giờ thì nó đã đoán trúng rồi.
  • 5:59 - 6:01
    Nó đang đi lại để kiểm tra lỗ chính một lần nữa.
  • 6:01 - 6:03
    nhưng nó đang đến cái đầu tiên,
  • 6:03 - 6:05
    và giờ nó bị khóa vào mùi đấy,
  • 6:05 - 6:08
    có nghĩa rằng chúng ta có thể dùng chó
  • 6:08 - 6:10
    cùng với các thanh tra để tìm ra
  • 6:10 - 6:12
    chỗ sinh sản của muỗi trong cánh đồng,
  • 6:12 - 6:15
    và như thế sẽ có tác động lớn hơn tới bệnh sốt rét
  • 6:15 - 6:19
    Quý cô này là Ellen van der Zweep, một trong những huấn luyện viên chó
  • 6:19 - 6:22
    xuất sắc nhất thế giới và cô ta tin rằng chúng ta có thể làm được nhiều hơn thế
  • 6:22 - 6:25
    Vì chúng tôi cũng biết rằng những người mang kí sinh trùng sốt rét
  • 6:25 - 6:28
    có mùi khác so với những người không bị nhiễm bệnh
  • 6:28 - 6:31
    Cô ta tin rằng chúng ta có thể huấn luyện chó
  • 6:31 - 6:34
    để tìm ra những người mang kí sinh trùng.
  • 6:34 - 6:37
    Điều đó có nghĩa rằng trong cộng đồng khi mà bệnh sốt rét
  • 6:37 - 6:40
    đã giảm đáng kể và chỉ còn vài người nhiễm bệnh
  • 6:40 - 6:42
    các chú chó có thể tìm ra những người này,
  • 6:42 - 6:46
    chúng ta có thể điều trị cho họ với thuốc chống sốt rét và kết thúc bệnh
  • 6:46 - 6:50
    Người bạn thân của con người trong cuộc chiến chống sốt rét.
  • 6:50 - 6:53
    Câu chuyện thứ ba của tôi còn đáng chú ý hơn,
  • 6:53 - 6:58
    và tôi nên nói rằng, chưa bao giờ được trình bày
  • 6:58 - 7:00
    trước công chúng cho tới hôm nay. Vâng.
  • 7:00 - 7:03
    Đó là một câu chuyện điên rồ, nhưng tôi tin có lẽ nó là sự trả thù
  • 7:03 - 7:06
    cuối cùng và tốt nhất đối với muỗi hơn bao giờ hết.
  • 7:06 - 7:09
    Thật ra, có người đã nói với tôi rằng bây giờ họ sẽ
  • 7:09 - 7:12
    tận hưởng việc bị muỗi đốt.
  • 7:12 - 7:15
    Và tất nhiên câu hỏi là, điều gì khiến cho một người
  • 7:15 - 7:18
    yêu thích việc bị muỗi đốt?
  • 7:18 - 7:19
    Và câu trả lời là
  • 7:19 - 7:23
    Tôi có nó ngay đây trong túi,
  • 7:23 - 7:26
    nếu tôi có nó.
  • 7:26 - 7:29
    Nó là một viên nhộng bình thường
  • 7:29 - 7:32
    và khi tôi uống chung với nước
  • 7:32 - 7:36
    nó tạo ra điều kì diệu.
  • 7:36 - 7:38
    Cảm ơn.
  • 7:40 - 7:44
    (Uống)
  • 7:44 - 7:48
    Hãy để tôi chỉ cho bạn nó hoạt động thế nào.
  • 7:48 - 7:51
    Trong cái hộp này tôi có một cái lồng
  • 7:51 - 7:56
    với bảy trăm con muỗi cái
  • 7:56 - 8:00
    đang đói
  • 8:00 - 8:04
    mà tôi sắp thả ra (Cười)
  • 8:04 - 8:07
    Giỡn thôi.
  • 8:07 - 8:10
    Điều tôi sắp cho bạn xem là tôi sẽ đặt tay mình vào trong đó
  • 8:10 - 8:13
    bạn sẽ thấy chúng đốt nhanh như thế nào.
  • 8:13 - 8:15
    Chúng ta cùng xem.
  • 8:15 - 8:18
    Đừng lo, tôi làm điều này thường xuyên trong phòng thí nghiệm
  • 8:18 - 8:22
    Chúng ta xem. Được rồi.
  • 8:22 - 8:27
    Trong đoạn phim ở đây
  • 8:27 - 8:29
    Tôi sẽ cho bạn xem điều tương tự,
  • 8:29 - 8:31
    chỉ có điều những gi tôi cho bạn thấy trên đoạn phim
  • 8:31 - 8:35
    diễn ra một giờ sau khi tôi uống viên thuốc
  • 8:35 - 8:40
    Nó không thành công. Xin lỗi về việc này.
  • 8:40 - 8:42
    Tôi thò tay vào và đưa cho chúng một bữa ăn thịnh soạn
  • 8:42 - 8:44
    Tôi lắc cho chúng rơi xuống và chúng tôi quan sát theo thời gian
  • 8:44 - 8:47
    để xem những con muỗi này ngã bệnh
  • 8:47 - 8:49
    Đây là đoạn phim quay nhanh
  • 8:49 - 8:53
    Và 3 giờ sau, những gì chúng tôi thấy
  • 8:53 - 8:56
    ở đáy lồng là muỗi chết
  • 8:56 - 9:00
    và tôi xin nói rằng, thưa quý vị,
  • 9:00 - 9:02
    chúng ta đã đổi vị trí với muỗi
  • 9:02 - 9:07
    Chúng không giết chúng ta mà ngược lại chúng ta giết chúng.
  • 9:07 - 9:15
    (Vỗ tay)
  • 9:15 - 9:21
    Bây giờ (Cười)
  • 9:21 - 9:23
    Maastricht, hãy chuẩn bị.
  • 9:23 - 9:25
    Hãy nghĩ đến những gì chúng ta có thể làm với phát hiện mới này.
  • 9:25 - 9:27
    Chúng ta có thể dùng nó để chứa dịch bệnh
  • 9:27 - 9:31
    do muỗi gây ra, đúng không?
  • 9:31 - 9:33
    Và hơn thế nữa, hãy tưởng tượng chuyện gì xảy ra nếu,
  • 9:33 - 9:36
    trong mỗi khu vực lớn, mọi người đều dùng thuốc này
  • 9:36 - 9:38
    chỉ trong vòng 3 tuần
  • 9:38 - 9:40
    Nó sẽ cho chúng ta cơ hội để thật sự loại bỏ
  • 9:40 - 9:42
    bệnh sốt rét.
  • 9:42 - 9:46
    Vậy là phô mai, chó, và thuốc dùng để diệt muỗi.
  • 9:46 - 9:50
    Đó là khoa học sáng tạo mà tôi thích làm
  • 9:50 - 9:52
    cho sự tiến bộ của nhân loại
  • 9:52 - 9:55
    Nhưng đặc biệt cho cô bé này, để cô bé có thể lớn lên
  • 9:55 - 10:00
    trong thế giới không có sốt rét. Xin cảm ơn (Vỗ tay)
Title:
Phô mai, chó và cách tiêu diệt muỗi để dừng bệnh sốt rét.
Speaker:
Bart Knols
Description:

Chúng ta có thể dùng bản năng của muỗi để chống lại chúng. Tại TEDxMaastricht, diễn giả Bart Knols cho chúng ta xem thí nghiệm về những giải pháp giàu trí tưởng tượng mà nhóm ông ấy đang phát triển để chống lại bệnh sốt rét - bao gồm phô mai limburger và viên thuốc chết người.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:20
Dimitra Papageorgiou approved Vietnamese subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Dimitra Papageorgiou edited Vietnamese subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Dimitra Papageorgiou edited Vietnamese subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Ngọc Trâm Trần Thị accepted Vietnamese subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Ngọc Trâm Trần Thị edited Vietnamese subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Retired user edited Vietnamese subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Retired user edited Vietnamese subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Retired user edited Vietnamese subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Show all

Vietnamese subtitles

Revisions

  • Revision 6 Edited (legacy editor)
    Dimitra Papageorgiou