< Return to Video

Bart Knols: Zabijmy komary, skończmy z malarią

  • 0:01 - 0:07
    (Bzyczenie komara)
  • 0:10 - 0:13
    (Pac!)
  • 0:13 - 0:16
    Mam cię!
  • 0:16 - 0:20
    Komary. Nienawidzę ich.
  • 0:20 - 0:22
    A wy?
  • 0:22 - 0:25
    To obrzydliwe bzyczenie koło ucha w nocy,
  • 0:25 - 0:27
    które doprowadza do szału?
  • 0:27 - 0:29
    Świadomość, że coś chce wkłuć igłę w twoją skórę
  • 0:29 - 0:33
    i wyssać ci krew? Czy to nie obrzydliwe?
  • 0:33 - 0:37
    Przychodzi mi na myśl tylko jedna dobra rzecz
  • 0:37 - 0:39
    związana z komarami.
  • 0:39 - 0:42
    Kiedy wlatują w nocy do naszej sypialni,
  • 0:42 - 0:45
    wolą kąsać moją żonę.
  • 0:45 - 0:46
    Ale czy to nie fascynujące?
  • 0:46 - 0:51
    Dlaczego ona jest kąsana częściej niż ja?
  • 0:51 - 0:55
    Odpowiedź tkwi w zapachu, zapachu jej ciała.
  • 0:55 - 0:58
    Każdy z nas pachnie inaczej
  • 0:58 - 1:02
    nasza skóra produkuje związki chemiczne,
    które przyciągają lub odpychają komary,
  • 1:02 - 1:05
    więc niektórzy są po prostu atrakcyjniejsi niż inni.
  • 1:05 - 1:09
    Albo moja żona pachnie lepiej niż ja,
  • 1:09 - 1:11
    albo po prostu ja bardziej śmierdzę.
  • 1:11 - 1:15
    Tak czy siak, komary znajdują nas w ciemności
  • 1:15 - 1:18
    po zapachu.
  • 1:18 - 1:20
    Kiedy pisałem doktorat, chciałem dowiedzieć się,
  • 1:20 - 1:23
    jakimi konkretnie związkami kierują się
  • 1:23 - 1:27
    komary malaryczne z Afryki,
    żeby wytropić nas w nocy.
  • 1:27 - 1:31
    A kierują się całą masą czynników
  • 1:31 - 1:34
    i to nie było łatwe zadanie.
  • 1:34 - 1:37
    Zorganizowaliśmy więc serię eksperymentów.
  • 1:37 - 1:40
    Dlaczego?
  • 1:40 - 1:43
    Bo połowa światowej populacji żyje w zagrożeniu
  • 1:43 - 1:46
    zarażenia się śmiertelną chorobą, jak malaria,
  • 1:46 - 1:49
    przez proste ukąszenie komara.
  • 1:49 - 1:51
    Co pół minuty gdzieś na tej planecie
  • 1:51 - 1:55
    dziecko ginie na malarię. Dziś rano Paul Levy
  • 1:55 - 1:59
    użył metafory boeinga 727 rozbijającego się w USA.
  • 1:59 - 2:04
    Cóż, w Afryce każdego dnia rozbijałoby się siedem
  • 2:04 - 2:07
    Jumbo Jetów 747.
  • 2:07 - 2:10
    Ale może jeśli uda nam się
    wciągnąć te komary w pułapkę,
  • 2:10 - 2:14
    wabiąc je naszym zapachem,
    może powstrzymamy
  • 2:14 - 2:16
    rozprzestrzenianie się choroby.
  • 2:16 - 2:18
    To nie było łatwe zadanie,
  • 2:18 - 2:21
    bo nasza skóra produkuje
    setki różnych związków chemicznych,
  • 2:21 - 2:24
    ale przeprowadziliśmy kilka
    przełomowych eksperymentów,
  • 2:24 - 2:28
    które pomogły nam rozwiązać
    tę zagadkę bardzo szybko.
  • 2:28 - 2:31
    Po pierwsze, zauważyliśmy,
    że nie każdy gatunek komarów
  • 2:31 - 2:35
    kąsa w te same części ciała. Dziwne.
  • 2:35 - 2:36
    Zaplanowaliśmy więc eksperyment,
  • 2:36 - 2:40
    w którym położyliśmy nagiego
    ochotnika w dużej klatce,
  • 2:40 - 2:43
    do której wpuściliśmy komary,
  • 2:43 - 2:46
    żeby zobaczyć, w które części ciała będą kąsały.
  • 2:46 - 2:49
    Odkryliśmy niezwykłe różnice.
  • 2:49 - 2:51
    Po lewej stronie widzicie rozkład ukąszeń
  • 2:51 - 2:54
    holenderskich komarów malarycznych.
  • 2:54 - 2:57
    Wykazywały zdecydowaną preferencję
    do ukąszeń w okolicach twarzy.
  • 2:57 - 3:00
    Z kolei afrykańskie komary malaryczne
  • 3:00 - 3:06
    wolały kąsać w kostki i stopy,
  • 3:06 - 3:08
    co pewnie było do przewidzenia,
    bo po angielsku komary
  • 3:08 - 3:13
    nazywają się "mosqui-toes" [ang. toes - palce u nóg]
    (Śmiech)
  • 3:13 - 3:16
    Tak tak. (Brawa)
  • 3:16 - 3:21
    Zaczęliśmy więc koncentrować się
  • 3:21 - 3:23
    na zapachu ludzkich stóp,
  • 3:23 - 3:27
    aż w literaturze natknęliśmy się
    na niezwykłe stwierdzenie,
  • 3:27 - 3:30
    że to ser ma zapach stóp,
  • 3:30 - 3:34
    a nie na odwrót. Pomyślcie o tym.
  • 3:34 - 3:37
    Zainspirowało nas to do przeprowadzenia nietypowego eksperymentu.
  • 3:37 - 3:41
    Wyłożyliśmy malutki kawałek sera limburskiego,
  • 3:41 - 3:44
    który śmierdzi jak stopy,
  • 3:44 - 3:46
    żeby przyciągnąć afrykańskie komary malaryczne.
  • 3:46 - 3:49
    I wiecie, co? Udało się.
  • 3:49 - 3:54
    Udało się tak dobrze, że mamy już syntetyczny
  • 3:54 - 3:59
    aromat sera limburskiego,
    którego używamy w Tanzanii
  • 3:59 - 4:01
    i okazał się dwa do trzech razy bardziej
  • 4:01 - 4:05
    atrakcyjny dla komarów niż ludzie.
  • 4:05 - 4:08
    Limburgio, bądź dumna ze swojego sera,
  • 4:08 - 4:11
    gdyż jest on narzędziem do walki z malarią.
  • 4:11 - 4:18
    (Brawa)
  • 4:18 - 4:21
    To właśnie ser limburski.
  • 4:21 - 4:24
    Moja druga historia jest równie niesamowita.
  • 4:24 - 4:28
    To historia o najlepszym
    przyjacielu człowieka. O psach.
  • 4:28 - 4:29
    Pokażę wam,
  • 4:29 - 4:32
    jak możemy wykorzystywać psy w walce z malarią.
  • 4:32 - 4:36
    Żeby zabić komary, najlepiej
  • 4:36 - 4:39
    nie czekać, aż dorosną, zaczną latać,
  • 4:39 - 4:42
    kąsać i przenosić chorobę.
  • 4:42 - 4:46
    Lepiej zabić je, kiedy jeszcze są larwami w wodzie.
  • 4:46 - 4:50
    Dlaczego?
  • 4:50 - 4:55
    Bo larwy w takiej sadzawce są skupione,
  • 4:55 - 4:57
    wszystkie w jednym miejscu. Są unieruchomione.
  • 4:57 - 5:00
    Nie mogą uciec z wody. Nie mogą latać.
  • 5:00 - 5:04
    I łatwo się do nich dostać. Można po prostu podejść
  • 5:04 - 5:08
    do sadzawki i zabić je na miejscu.
  • 5:08 - 5:12
    Problem w tym, że
  • 5:12 - 5:15
    sadzawki z larwami komarów
  • 5:15 - 5:18
    są rozsiane w rozmaitych miejscach
  • 5:18 - 5:21
    i kontrolerom takim jak na zdjęciu trudno jest
  • 5:21 - 5:25
    znaleźć wszystkie wylęgarnie
    i potraktować je środkiem owadobójczym.
  • 5:25 - 5:27
    W zeszłym roku zastanawialiśmy się bardzo mocno,
  • 5:27 - 5:31
    jak rozwiązać ten problem.
    I wtedy zdaliśmy sobie sprawę,
  • 5:31 - 5:34
    że, tak jak i my,
  • 5:34 - 5:38
    larwy też mają swój wyjątkowy zapach.
  • 5:38 - 5:41
    Przeprowadziliśmy więc kolejny szalony eksperyment.
  • 5:41 - 5:43
    Zebraliśmy zapach larw komarów,
  • 5:43 - 5:47
    nałożyliśmy go na kawałki materiału
    i zrobiliśmy coś niezwykłego.
  • 5:47 - 5:49
    Ustawiliśmy deskę z czterema otworami,
  • 5:49 - 5:52
    zapach larw włożyliśmy do otworu z lewej.
  • 5:52 - 5:53
    To było szybkie.
  • 5:53 - 5:56
    Widzicie psa. Wabi się Tweed, to border collie.
  • 5:56 - 5:59
    Sprawdza te otwory i... już znalazł.
  • 5:59 - 6:01
    Wraca jeszcze sprawdzić pozostałe otwory,
  • 6:01 - 6:03
    ale już wraca do pierwszego,
  • 6:03 - 6:05
    upewnił się, że to właściwy.
  • 6:05 - 6:08
    To oznacza, że psy mogą pomagać
  • 6:08 - 6:10
    inspektorom znajdować znacznie więcej
  • 6:10 - 6:12
    wylęgarni komarów w terenie,
  • 6:12 - 6:15
    a więc dużo skuteczniej walczyć z malarią.
  • 6:15 - 6:19
    Ta pani nazywa się Ellen van der Zweep.
    Jest jedną z najlepszych treserek psów na świecie
  • 6:19 - 6:22
    i uważa, że możemy osiągnąć o wiele więcej.
  • 6:22 - 6:25
    Wiemy, że nosiciele pasożyta malarii
  • 6:25 - 6:28
    pachną inaczej niż ludzie niezarażeni
  • 6:28 - 6:31
    i Ellen jest przekonana, że możemy wytresować psy,
  • 6:31 - 6:34
    żeby znajdywały nosicieli pasożyta.
  • 6:34 - 6:37
    To oznacza, ze jeśli w jakimś społeczeństwie malaria
  • 6:37 - 6:40
    została pokonana, ale zostali
    pojedynczy ludzie z pasożytami,
  • 6:40 - 6:42
    psy mogą ich odnaleźć,
  • 6:42 - 6:46
    a my podać im leki przeciwmalaryczne
    i zadać ostateczny cios malarii.
  • 6:46 - 6:50
    Najlepszy przyjaciel człowieka walczy z malarią.
  • 6:50 - 6:53
    Moja trzecia historia jest
    być może jeszcze bardziej niezwykła
  • 6:53 - 6:58
    i do dziś nigdy nie prezentowana publicznie.
  • 6:58 - 7:00
    Tak, tak.
  • 7:00 - 7:03
    Jest trochę szalona, ale myślę, że to najlepsza
  • 7:03 - 7:06
    i ostateczna zemsta na komarach.
  • 7:06 - 7:09
    Co więcej, ludzie już mi mówili,
    że teraz będą się cieszyli
  • 7:09 - 7:12
    z ukąszeń komarów.
  • 7:12 - 7:15
    Pytanie oczywiście brzmi: co skłoniłoby kogokolwiek,
  • 7:15 - 7:18
    żeby się cieszył z ukąszenia komara?
  • 7:18 - 7:19
    Odpowiedź
  • 7:19 - 7:23
    mam w kieszeni,
  • 7:23 - 7:26
    o ile ją znajdę.
  • 7:26 - 7:29
    To zwykła pastylka.
  • 7:29 - 7:32
    Kiedy ją połknę, popijając wodą,
  • 7:32 - 7:36
    może zdziałać cuda.
  • 7:36 - 7:38
    Dziękuję.
  • 7:40 - 7:44
    (Pije)
  • 7:44 - 7:48
    Pokażę wam, jak to działa.
  • 7:48 - 7:51
    Mam w tym pudełku klatkę
  • 7:51 - 7:56
    z kilkoma setkami wygłodzonych
  • 7:56 - 8:00
    samic komarów,
  • 8:00 - 8:04
    które zaraz wypuszczę. (Śmiech)
  • 8:04 - 8:07
    Żartuję, żartuję.
  • 8:07 - 8:10
    Tak naprawdę wsadzę tam rękę
  • 8:10 - 8:13
    i pokażę wam, jak szybko zaczną kąsać.
  • 8:13 - 8:15
    Patrzcie.
  • 8:15 - 8:18
    Nie martwcie się, w laboratorium robię to cały czas.
  • 8:18 - 8:22
    No dobra.
  • 8:22 - 8:27
    A teraz pokażę wam nagranie
  • 8:27 - 8:29
    dokładnie tego samego,
  • 8:29 - 8:31
    tylko że to, co zobaczycie na nagraniu,
  • 8:31 - 8:35
    stało się godzinę po tym, jak wziąłem pastylkę.
  • 8:35 - 8:40
    Patrzcie. To nie działa. Przepraszam.
  • 8:40 - 8:42
    Wkładam rękę, urządzam im krwawą ucztę,
  • 8:42 - 8:44
    strząsam je i patrzymy, jak w miarę upływu czasu
  • 8:44 - 8:47
    komary robią się bardzo, bardzo chore,
  • 8:47 - 8:49
    tutaj w przyspieszeniu,
  • 8:49 - 8:53
    a trzy godziny później, to, co widzicie na dole
  • 8:53 - 8:56
    klatki, to martwe komary.
  • 8:56 - 9:00
    Bardzo martwe komary. Powiem nawet, panie i panowie,
  • 9:00 - 9:02
    że zamieniliśmy się z komarami rolami.
  • 9:02 - 9:07
    To nie one nas zabijają. To my je zabijamy.
  • 9:07 - 9:15
    (Brawa)
  • 9:15 - 9:21
    (Śmiech)
  • 9:21 - 9:23
    Maastricht, bądź gotowe!
  • 9:23 - 9:25
    Pomyślcie, co możemy zrobić z taką pastylką.
  • 9:25 - 9:27
    Możemy jej użyć, żeby opanować wybuchy
  • 9:27 - 9:31
    epidemii chorób przenoszonych przez komary.
  • 9:31 - 9:33
    Jeszcze lepiej, wyobraźcie sobie, co by się stało,
  • 9:33 - 9:36
    gdyby na wielkim obszarze, każdy brał tę pastylkę
  • 9:36 - 9:38
    przez ledwie trzy tygodnie.
  • 9:38 - 9:40
    Dałoby nam to szansę faktycznie
  • 9:40 - 9:42
    wyplenić malarię.
  • 9:42 - 9:46
    Ser, psy i pastylka, żeby zabijać komary.
  • 9:46 - 9:50
    Właśnie taką nieszablonową nauką
    kocham się zajmować,
  • 9:50 - 9:52
    dla dobra ludzkości,
  • 9:52 - 9:55
    ale zwłaszcza dla niej, żeby mogła dorastać
  • 9:55 - 10:00
    w świecie bez malarii. Dziękuję. (Brawa)
Title:
Bart Knols: Zabijmy komary, skończmy z malarią
Speaker:
Bart Knols
Description:

Możemy obrócić instynkty komarów przeciwko nim. Podczas przemówienia na TEDxMaastricht Bart Knols przedstawia pomysłowe sposoby na walkę z malarią opracowywane przez jego zespół. Wykorzystują one m.in. ser limburski i morderczą pastylkę. (Nagrano na TEDxMaastricht).

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:20
Dimitra Papageorgiou approved Polish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Agata Leśnicka accepted Polish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Agata Leśnicka edited Polish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Agata Leśnicka edited Polish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Juliusz Braun edited Polish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Juliusz Braun edited Polish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Juliusz Braun edited Polish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Juliusz Braun edited Polish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Show all

Polish subtitles

Revisions