WEBVTT 00:00:00.527 --> 00:00:06.981 (Bzyczenie komara) NOTE Paragraph 00:00:10.009 --> 00:00:13.034 (Pac!) NOTE Paragraph 00:00:13.034 --> 00:00:16.017 Mam cię! NOTE Paragraph 00:00:16.017 --> 00:00:19.741 Komary. Nienawidzę ich. 00:00:19.741 --> 00:00:21.509 A wy? 00:00:21.509 --> 00:00:24.600 To obrzydliwe bzyczenie koło ucha w nocy, 00:00:24.600 --> 00:00:26.971 które doprowadza do szału? 00:00:26.971 --> 00:00:29.185 Świadomość, że coś chce wkłuć igłę w twoją skórę 00:00:29.185 --> 00:00:33.271 i wyssać ci krew? Czy to nie obrzydliwe? 00:00:33.271 --> 00:00:36.652 Przychodzi mi na myśl tylko jedna dobra rzecz 00:00:36.652 --> 00:00:39.032 związana z komarami. 00:00:39.032 --> 00:00:41.743 Kiedy wlatują w nocy do naszej sypialni, 00:00:41.743 --> 00:00:44.848 wolą kąsać moją żonę. NOTE Paragraph 00:00:44.848 --> 00:00:46.057 Ale czy to nie fascynujące? 00:00:46.057 --> 00:00:50.663 Dlaczego ona jest kąsana częściej niż ja? 00:00:50.663 --> 00:00:54.855 Odpowiedź tkwi w zapachu, zapachu jej ciała. 00:00:54.855 --> 00:00:57.505 Każdy z nas pachnie inaczej 00:00:57.505 --> 00:01:01.982 nasza skóra produkuje związki chemiczne, które przyciągają lub odpychają komary, 00:01:01.982 --> 00:01:05.414 więc niektórzy są po prostu atrakcyjniejsi niż inni. 00:01:05.414 --> 00:01:08.644 Albo moja żona pachnie lepiej niż ja, 00:01:08.644 --> 00:01:11.430 albo po prostu ja bardziej śmierdzę. NOTE Paragraph 00:01:11.430 --> 00:01:15.011 Tak czy siak, komary znajdują nas w ciemności 00:01:15.011 --> 00:01:17.746 po zapachu. 00:01:17.746 --> 00:01:20.456 Kiedy pisałem doktorat, chciałem dowiedzieć się, 00:01:20.456 --> 00:01:23.212 jakimi konkretnie związkami kierują się 00:01:23.212 --> 00:01:26.993 komary malaryczne z Afryki, żeby wytropić nas w nocy. 00:01:26.993 --> 00:01:30.561 A kierują się całą masą czynników 00:01:30.561 --> 00:01:33.588 i to nie było łatwe zadanie. 00:01:33.588 --> 00:01:36.693 Zorganizowaliśmy więc serię eksperymentów. 00:01:36.693 --> 00:01:39.561 Dlaczego? 00:01:39.561 --> 00:01:42.914 Bo połowa światowej populacji żyje w zagrożeniu 00:01:42.914 --> 00:01:46.120 zarażenia się śmiertelną chorobą, jak malaria, 00:01:46.120 --> 00:01:48.822 przez proste ukąszenie komara. 00:01:48.822 --> 00:01:51.189 Co pół minuty gdzieś na tej planecie 00:01:51.189 --> 00:01:54.860 dziecko ginie na malarię. Dziś rano Paul Levy 00:01:54.860 --> 00:01:58.707 użył metafory boeinga 727 rozbijającego się w USA. 00:01:58.707 --> 00:02:04.288 Cóż, w Afryce każdego dnia rozbijałoby się siedem 00:02:04.288 --> 00:02:07.089 Jumbo Jetów 747. 00:02:07.089 --> 00:02:10.330 Ale może jeśli uda nam się wciągnąć te komary w pułapkę, 00:02:10.330 --> 00:02:14.031 wabiąc je naszym zapachem, może powstrzymamy 00:02:14.031 --> 00:02:15.861 rozprzestrzenianie się choroby. NOTE Paragraph 00:02:15.861 --> 00:02:18.109 To nie było łatwe zadanie, 00:02:18.109 --> 00:02:21.346 bo nasza skóra produkuje setki różnych związków chemicznych, 00:02:21.346 --> 00:02:23.763 ale przeprowadziliśmy kilka przełomowych eksperymentów, 00:02:23.763 --> 00:02:27.555 które pomogły nam rozwiązać tę zagadkę bardzo szybko. NOTE Paragraph 00:02:27.555 --> 00:02:30.918 Po pierwsze, zauważyliśmy, że nie każdy gatunek komarów 00:02:30.918 --> 00:02:34.766 kąsa w te same części ciała. Dziwne. 00:02:34.766 --> 00:02:36.385 Zaplanowaliśmy więc eksperyment, 00:02:36.385 --> 00:02:39.997 w którym położyliśmy nagiego ochotnika w dużej klatce, 00:02:39.997 --> 00:02:43.136 do której wpuściliśmy komary, 00:02:43.136 --> 00:02:46.455 żeby zobaczyć, w które części ciała będą kąsały. 00:02:46.455 --> 00:02:49.054 Odkryliśmy niezwykłe różnice. 00:02:49.054 --> 00:02:51.417 Po lewej stronie widzicie rozkład ukąszeń 00:02:51.417 --> 00:02:54.342 holenderskich komarów malarycznych. 00:02:54.342 --> 00:02:57.370 Wykazywały zdecydowaną preferencję do ukąszeń w okolicach twarzy. 00:02:57.370 --> 00:02:59.832 Z kolei afrykańskie komary malaryczne 00:02:59.832 --> 00:03:05.637 wolały kąsać w kostki i stopy, 00:03:05.637 --> 00:03:08.102 co pewnie było do przewidzenia, bo po angielsku komary 00:03:08.102 --> 00:03:12.574 nazywają się "mosqui-toes" [ang. toes - palce u nóg] (Śmiech) 00:03:12.574 --> 00:03:15.681 Tak tak. (Brawa) NOTE Paragraph 00:03:15.681 --> 00:03:21.334 Zaczęliśmy więc koncentrować się 00:03:21.334 --> 00:03:22.906 na zapachu ludzkich stóp, 00:03:22.906 --> 00:03:26.608 aż w literaturze natknęliśmy się na niezwykłe stwierdzenie, 00:03:26.608 --> 00:03:30.266 że to ser ma zapach stóp, 00:03:30.266 --> 00:03:34.348 a nie na odwrót. Pomyślcie o tym. 00:03:34.348 --> 00:03:36.607 Zainspirowało nas to do przeprowadzenia nietypowego eksperymentu. 00:03:36.607 --> 00:03:40.986 Wyłożyliśmy malutki kawałek sera limburskiego, 00:03:40.986 --> 00:03:43.658 który śmierdzi jak stopy, 00:03:43.658 --> 00:03:46.155 żeby przyciągnąć afrykańskie komary malaryczne. 00:03:46.155 --> 00:03:48.887 I wiecie, co? Udało się. 00:03:48.887 --> 00:03:54.222 Udało się tak dobrze, że mamy już syntetyczny 00:03:54.222 --> 00:03:58.736 aromat sera limburskiego, którego używamy w Tanzanii 00:03:58.736 --> 00:04:00.848 i okazał się dwa do trzech razy bardziej 00:04:00.848 --> 00:04:04.730 atrakcyjny dla komarów niż ludzie. 00:04:04.730 --> 00:04:08.251 Limburgio, bądź dumna ze swojego sera, 00:04:08.251 --> 00:04:11.448 gdyż jest on narzędziem do walki z malarią. 00:04:11.448 --> 00:04:18.244 (Brawa) 00:04:18.244 --> 00:04:21.178 To właśnie ser limburski. NOTE Paragraph 00:04:21.178 --> 00:04:24.357 Moja druga historia jest równie niesamowita. 00:04:24.357 --> 00:04:27.972 To historia o najlepszym przyjacielu człowieka. O psach. 00:04:27.972 --> 00:04:28.965 Pokażę wam, 00:04:28.965 --> 00:04:32.102 jak możemy wykorzystywać psy w walce z malarią. 00:04:32.102 --> 00:04:35.770 Żeby zabić komary, najlepiej 00:04:35.770 --> 00:04:38.725 nie czekać, aż dorosną, zaczną latać, 00:04:38.725 --> 00:04:41.812 kąsać i przenosić chorobę. 00:04:41.812 --> 00:04:45.715 Lepiej zabić je, kiedy jeszcze są larwami w wodzie. 00:04:45.715 --> 00:04:50.440 Dlaczego? 00:04:50.440 --> 00:04:54.592 Bo larwy w takiej sadzawce są skupione, 00:04:54.592 --> 00:04:57.274 wszystkie w jednym miejscu. Są unieruchomione. 00:04:57.274 --> 00:05:00.442 Nie mogą uciec z wody. Nie mogą latać. 00:05:00.442 --> 00:05:03.899 I łatwo się do nich dostać. Można po prostu podejść 00:05:03.899 --> 00:05:08.158 do sadzawki i zabić je na miejscu. NOTE Paragraph 00:05:08.158 --> 00:05:12.030 Problem w tym, że 00:05:12.030 --> 00:05:15.191 sadzawki z larwami komarów 00:05:15.191 --> 00:05:17.914 są rozsiane w rozmaitych miejscach 00:05:17.914 --> 00:05:20.822 i kontrolerom takim jak na zdjęciu trudno jest 00:05:20.822 --> 00:05:24.800 znaleźć wszystkie wylęgarnie i potraktować je środkiem owadobójczym. 00:05:24.800 --> 00:05:27.331 W zeszłym roku zastanawialiśmy się bardzo mocno, 00:05:27.331 --> 00:05:30.706 jak rozwiązać ten problem. I wtedy zdaliśmy sobie sprawę, 00:05:30.706 --> 00:05:33.969 że, tak jak i my, 00:05:33.969 --> 00:05:38.480 larwy też mają swój wyjątkowy zapach. NOTE Paragraph 00:05:38.480 --> 00:05:40.573 Przeprowadziliśmy więc kolejny szalony eksperyment. 00:05:40.573 --> 00:05:42.645 Zebraliśmy zapach larw komarów, 00:05:42.645 --> 00:05:47.011 nałożyliśmy go na kawałki materiału i zrobiliśmy coś niezwykłego. 00:05:47.011 --> 00:05:49.404 Ustawiliśmy deskę z czterema otworami, 00:05:49.404 --> 00:05:52.207 zapach larw włożyliśmy do otworu z lewej. 00:05:52.207 --> 00:05:53.282 To było szybkie. 00:05:53.282 --> 00:05:55.726 Widzicie psa. Wabi się Tweed, to border collie. 00:05:55.726 --> 00:05:58.641 Sprawdza te otwory i... już znalazł. 00:05:58.641 --> 00:06:01.138 Wraca jeszcze sprawdzić pozostałe otwory, 00:06:01.138 --> 00:06:02.621 ale już wraca do pierwszego, 00:06:02.621 --> 00:06:05.278 upewnił się, że to właściwy. 00:06:05.278 --> 00:06:07.508 To oznacza, że psy mogą pomagać 00:06:07.508 --> 00:06:09.836 inspektorom znajdować znacznie więcej 00:06:09.836 --> 00:06:12.220 wylęgarni komarów w terenie, 00:06:12.220 --> 00:06:15.089 a więc dużo skuteczniej walczyć z malarią. 00:06:15.089 --> 00:06:18.803 Ta pani nazywa się Ellen van der Zweep. Jest jedną z najlepszych treserek psów na świecie 00:06:18.803 --> 00:06:21.678 i uważa, że możemy osiągnąć o wiele więcej. 00:06:21.678 --> 00:06:25.396 Wiemy, że nosiciele pasożyta malarii 00:06:25.396 --> 00:06:28.372 pachną inaczej niż ludzie niezarażeni 00:06:28.372 --> 00:06:30.678 i Ellen jest przekonana, że możemy wytresować psy, 00:06:30.678 --> 00:06:34.368 żeby znajdywały nosicieli pasożyta. 00:06:34.368 --> 00:06:36.551 To oznacza, ze jeśli w jakimś społeczeństwie malaria 00:06:36.551 --> 00:06:40.444 została pokonana, ale zostali pojedynczy ludzie z pasożytami, 00:06:40.444 --> 00:06:42.023 psy mogą ich odnaleźć, 00:06:42.023 --> 00:06:46.262 a my podać im leki przeciwmalaryczne i zadać ostateczny cios malarii. 00:06:46.262 --> 00:06:49.770 Najlepszy przyjaciel człowieka walczy z malarią. NOTE Paragraph 00:06:49.770 --> 00:06:52.808 Moja trzecia historia jest być może jeszcze bardziej niezwykła 00:06:52.808 --> 00:06:57.657 i do dziś nigdy nie prezentowana publicznie. 00:06:57.657 --> 00:06:59.727 Tak, tak. 00:06:59.727 --> 00:07:02.933 Jest trochę szalona, ale myślę, że to najlepsza 00:07:02.933 --> 00:07:06.252 i ostateczna zemsta na komarach. 00:07:06.252 --> 00:07:09.426 Co więcej, ludzie już mi mówili, że teraz będą się cieszyli 00:07:09.426 --> 00:07:12.488 z ukąszeń komarów. 00:07:12.488 --> 00:07:15.196 Pytanie oczywiście brzmi: co skłoniłoby kogokolwiek, 00:07:15.196 --> 00:07:17.806 żeby się cieszył z ukąszenia komara? 00:07:17.806 --> 00:07:19.066 Odpowiedź 00:07:19.066 --> 00:07:23.183 mam w kieszeni, 00:07:23.183 --> 00:07:25.893 o ile ją znajdę. 00:07:25.893 --> 00:07:29.239 To zwykła pastylka. 00:07:29.239 --> 00:07:32.121 Kiedy ją połknę, popijając wodą, 00:07:32.121 --> 00:07:36.396 może zdziałać cuda. 00:07:36.396 --> 00:07:38.069 Dziękuję. 00:07:40.287 --> 00:07:44.029 (Pije) NOTE Paragraph 00:07:44.029 --> 00:07:48.045 Pokażę wam, jak to działa. 00:07:48.045 --> 00:07:51.062 Mam w tym pudełku klatkę 00:07:51.062 --> 00:07:55.856 z kilkoma setkami wygłodzonych 00:07:55.856 --> 00:08:00.323 samic komarów, 00:08:00.323 --> 00:08:04.211 które zaraz wypuszczę. (Śmiech) 00:08:04.211 --> 00:08:07.331 Żartuję, żartuję. 00:08:07.331 --> 00:08:10.223 Tak naprawdę wsadzę tam rękę 00:08:10.223 --> 00:08:12.938 i pokażę wam, jak szybko zaczną kąsać. 00:08:12.938 --> 00:08:14.935 Patrzcie. 00:08:14.935 --> 00:08:18.357 Nie martwcie się, w laboratorium robię to cały czas. 00:08:18.357 --> 00:08:22.159 No dobra. 00:08:22.159 --> 00:08:27.202 A teraz pokażę wam nagranie 00:08:27.202 --> 00:08:28.570 dokładnie tego samego, 00:08:28.570 --> 00:08:31.329 tylko że to, co zobaczycie na nagraniu, 00:08:31.329 --> 00:08:34.895 stało się godzinę po tym, jak wziąłem pastylkę. 00:08:34.895 --> 00:08:39.619 Patrzcie. To nie działa. Przepraszam. 00:08:39.619 --> 00:08:42.018 Wkładam rękę, urządzam im krwawą ucztę, 00:08:42.018 --> 00:08:44.286 strząsam je i patrzymy, jak w miarę upływu czasu 00:08:44.286 --> 00:08:47.303 komary robią się bardzo, bardzo chore, 00:08:47.303 --> 00:08:49.462 tutaj w przyspieszeniu, 00:08:49.462 --> 00:08:52.826 a trzy godziny później, to, co widzicie na dole 00:08:52.826 --> 00:08:55.910 klatki, to martwe komary. 00:08:55.910 --> 00:09:00.241 Bardzo martwe komary. Powiem nawet, panie i panowie, 00:09:00.241 --> 00:09:02.106 że zamieniliśmy się z komarami rolami. 00:09:02.106 --> 00:09:06.826 To nie one nas zabijają. To my je zabijamy. 00:09:06.826 --> 00:09:14.983 (Brawa) NOTE Paragraph 00:09:14.983 --> 00:09:21.067 (Śmiech) 00:09:21.067 --> 00:09:22.905 Maastricht, bądź gotowe! 00:09:22.905 --> 00:09:25.031 Pomyślcie, co możemy zrobić z taką pastylką. 00:09:25.031 --> 00:09:27.229 Możemy jej użyć, żeby opanować wybuchy 00:09:27.229 --> 00:09:30.615 epidemii chorób przenoszonych przez komary. 00:09:30.615 --> 00:09:32.632 Jeszcze lepiej, wyobraźcie sobie, co by się stało, 00:09:32.632 --> 00:09:35.691 gdyby na wielkim obszarze, każdy brał tę pastylkę 00:09:35.691 --> 00:09:37.952 przez ledwie trzy tygodnie. 00:09:37.952 --> 00:09:40.360 Dałoby nam to szansę faktycznie 00:09:40.360 --> 00:09:41.970 wyplenić malarię. NOTE Paragraph 00:09:41.970 --> 00:09:46.064 Ser, psy i pastylka, żeby zabijać komary. 00:09:46.064 --> 00:09:49.702 Właśnie taką nieszablonową nauką kocham się zajmować, 00:09:49.702 --> 00:09:52.207 dla dobra ludzkości, 00:09:52.207 --> 00:09:55.008 ale zwłaszcza dla niej, żeby mogła dorastać 00:09:55.008 --> 00:09:59.808 w świecie bez malarii. Dziękuję. (Brawa)