Why atomic theory doesn't work for solids | Class 12 (India) | Physics | Khan Academy
-
0:00 - 0:02Bütün bu hesablama maşınlarını qurmaq
-
0:02 - 0:05üçün yarımkeçiricilərdən necə istifadə
-
0:05 - 0:06olunduğunu anlamaqdan ötrü lap
-
0:06 - 0:09əvvəldən başlamalıyıq. Gəlin, elə başlayaq
-
0:09 - 0:12yarımkeçiricilərin niyə yarımkeçirici adlanmasından.
-
0:12 - 0:13Niyə bəzi materiallar
-
0:13 - 0:14elektriki keçirdiyi
-
0:14 - 0:17halda
-
0:17 - 0:19digərləri keçirə bilmir?
-
0:19 - 0:24Bunu başa düşmək üçün, atom səviyyəsinə
-
0:24 - 0:26enmək lazımdır. Bizim artıq atom haqda
-
0:26 - 0:27müəyyən anlayışımız var.
-
0:27 - 0:28Lakin, bizim atomun quruluşu
-
0:28 - 0:31haqda biliyimiz kifayət deyil.
-
0:31 - 0:33Buna görə də bu videoda
-
0:33 - 0:35əvvəlki videoda öyrəndiklərimizi
-
0:35 - 0:36gözdən keçirəcəyik.
-
0:36 - 0:39Və niyə bizə məlum olan
-
0:39 - 0:40atom nəzəriyyəsinin
-
0:40 - 0:44bərk materiallar üçün keçərli olmadığının
-
0:44 - 0:45şahidi olacağıq.
-
0:47 - 0:49Artıq atom haqqında müəyyən biliyimiz var.
-
0:49 - 0:53Məsələn, bütün maddələrin atomlardan təşkil olunduğunu bilirik.
-
0:53 - 0:57Əgər atomlardan birini götürüb yaxınlaşdırsaq,
-
0:57 - 0:59atomların özlərinin də daha kiçik
-
0:59 - 1:01şeylərdən ibarət olduğunu görərik.
-
1:01 - 1:03Atomun mərkəzində, nüvə adlandırdığımız
-
1:03 - 1:05müsbət yüklü zərrəcik yerləşir
-
1:05 - 1:08və mənfi yüklü elektronlar isə
-
1:08 - 1:09nüvə tərəfindən cəzb olunur
-
1:09 - 1:12və elektronlar planetlərin Günəş ətrafında
-
1:12 - 1:14dövr etdiyi kimi nüvənin
-
1:14 - 1:15ətrafında müxtəlif orbitlərdə fırlanırlar.
-
1:15 - 1:17Lakin, bu o qədər də dəqiq model deyil.
-
1:17 - 1:19Buna daha sonra qayıdacağıq.
-
1:19 - 1:21Hələlik bu modeli istifadə edəcəyik.
-
1:21 - 1:23Lakin, ən vacib şey bunun kimi atoma
-
1:23 - 1:27sıx bağlanmış elektronların olmasıdır.
-
1:27 - 1:29Bunları daxili elektronlar adlandırırıq.
-
1:30 - 1:32Daxili elektronlar keçiricilikdə heç bir
-
1:32 - 1:33rol oynamır.
-
1:33 - 1:35Ancaq, burada nüvə tərəfindən
-
1:35 - 1:38az cəzb olunan elektronlar da var
-
1:38 - 1:41və həmin elektronlar bir atomdan digərinə
-
1:41 - 1:43hərəkət etməkdə sərbəstdirlər.
-
1:43 - 1:46Məhz bu elektronlar keçiricilikdə
-
1:46 - 1:48rol oynayır və onları valent
-
1:48 - 1:51yaxud da sərbəst elektronlar adlandırırıq.
-
1:51 - 1:52Bəzi materiallarda
-
1:52 - 1:55bu elektronları qoparmaq çox asandır.
-
1:55 - 1:57Bu halda, çox sayda elektron atomu
-
1:57 - 1:59tərk edir və onları yaxşı keçirici ya da sadəcə
-
1:59 - 2:01keçirici adlandırırıq.
-
2:01 - 2:02Lakin, bəzi materiallarda bu cür
-
2:02 - 2:05sərbəst elektronları qoparmaq olduqca çətindir.
-
2:05 - 2:08bu halda az miqdarda elektron qopur
-
2:08 - 2:11və belə materiallar dielektriklər adlanır.
-
2:11 - 2:13Yarımkeçiricilər isə keçiricilərlə
-
2:13 - 2:15dielektriklər arasında aralıq vəziyyət
-
2:15 - 2:17tutan materiallardır.
-
2:17 - 2:19İndi belə bir sual yaranır.
-
2:19 - 2:21Elektron necə sərbəst olur?
-
2:21 - 2:23Onu sərbəst edən nədir və nədən asılıdır?
-
2:23 - 2:25Bizim anlamalı olduğumuz şey budur.
-
2:25 - 2:28İndi bütün bu məsələni bərk maddələr üçün
-
2:28 - 2:32nəzərdən keçirək, çünki yarımkeçiricilər
-
2:32 - 2:34bərk maddələrdir və bərk maddədələrdə
-
2:34 - 2:37elektronu sərbəst edən şeyin nə olduğunu bilməliyik.
-
2:37 - 2:40Bunu bilmək üçün gərək atomun planetar
-
2:40 - 2:43modelini bir kənara qoymalıyıq, çünki
-
2:43 - 2:44bu model dəqiq deyil.
-
2:44 - 2:47Bunun üçün atomun daha dəqiq
-
2:47 - 2:50bir modelinə istinad etməliyik.
-
2:50 - 2:51Gəlin başlayaq.
-
2:51 - 2:54Biz bunu artıq kimya kursunda öyrənmişik.
-
2:54 - 2:55İlk növbədə, elektronların harada
-
2:55 - 2:58yerləşməsinə və hansı orbit üzrə hərəkət
-
2:58 - 3:00etməsinə baxmaq əvəzinə
-
3:00 - 3:03onların enerjiləri haqqında fikirləşmək yaxşı olardı.
-
3:03 - 3:05Elektronların enerji tutumu haqqında
-
3:05 - 3:07düşünmək daha məqsədəuyğundur.
-
3:07 - 3:09Artıq biz kimyadan bilirik ki,
-
3:09 - 3:11hər bir atomun içərisindəki
-
3:11 - 3:15elektronlar təyin olunmuş
-
3:15 - 3:18enerji dəyərlərinə
-
3:18 - 3:20malik olurlar,
-
3:20 - 3:23yalnız xüsusi enerji səviyyələri.
-
3:23 - 3:25Ola bilsin ki, elektronun malik ola
-
3:25 - 3:27biləcəyi ən kiçik enerji buradır.
-
3:27 - 3:29Qrafikdəki qiymətlər o qədər də vacib
-
3:29 - 3:31olmadığı üçün onları yazmayacağıq.
-
3:31 - 3:32Belələiklə, ola bilsin
-
3:32 - 3:33bu, elektronun sahib ola
-
3:33 - 3:35biləcəyi ən kiçik enerjidir.
-
3:35 - 3:37Elektronun sahib ola biləcəyi
-
3:37 - 3:38sonrakı enerji səviyyəsi burada
-
3:38 - 3:41və daha sonrakı səviyyə buralarda
-
3:41 - 3:42ola bilər və sairə.
-
3:42 - 3:45Və bu enerji səviyyələrini adlandırırıq.
-
3:45 - 3:49Ən aşağı enerji səviyyəsini 1S,
-
3:49 - 3:50daha sonrakını 2S adlandırırıq.
-
3:51 - 3:54Bundan sonrakı isə 2P olur.
-
3:54 - 3:59Daha sonra 3S, 3P və belə davam edir.
-
3:59 - 4:02Əgər bunlar sizə yenidirsə,
-
4:02 - 4:04və S və P-nin nə olduğunu bilmirsinizsə,
-
4:04 - 4:07videonu dayandırıb
-
4:07 - 4:09elektron konfiqurasiyası videolarına
-
4:09 - 4:13baxa bilərsiniz.
-
4:13 - 4:16Aydındır ki, elektronlar bu enerji
-
4:16 - 4:18səviyyələrində təsadüfi yerləşmirlər.
-
4:18 - 4:20Elektronlar bu enerji səviyyələrini
-
4:20 - 4:23müəyyən qanunauyğunluğa əsasən
-
4:23 - 4:26doldururlar.
-
4:26 - 4:29Bu qanun Paulinin istisna prinsipi
-
4:29 - 4:32adlanır.
-
4:33 - 4:36istisna prinsipi yaxud qanunu.
-
4:36 - 4:39Bu, onu deməyə imkan yaradır ki,
-
4:39 - 4:41heç bir iki elektron
-
4:42 - 4:45eyni enerjiyə
-
4:45 - 4:49malik ola bilməz.
-
4:49 - 4:52Bu Pauli prinsipinin dəqiq tərifi
-
4:52 - 4:54olmasa da bizim üçün bu qədəri kifayətdir.
-
4:54 - 4:56Gəlin, indi bir nümunə götürək.
-
4:56 - 5:00Sodium atomunu götürək.
-
5:00 - 5:04Sodium atomunda
-
5:04 - 5:0511 elektron var
-
5:07 - 5:09və bu 11 elektron yalnız
-
5:09 - 5:11xüsusi enerji səviyyələrində ola bilər.
-
5:11 - 5:14Elektronlar bu enerji səviyyələrini
-
5:14 - 5:15istisna prinsipinə görə
-
5:15 - 5:18dolduracaqlar.
-
5:18 - 5:21Yadda saxlamaq lazımdır ki, elektronlar
-
5:21 - 5:24həmişə ən az enerjini tutmaq istəyirlər.
-
5:24 - 5:27Belə ki, ilk elektron bura gələcək
-
5:27 - 5:29
-
5:29 - 5:31
-
5:31 - 5:32
-
5:32 - 5:34
-
5:34 - 5:37
-
5:37 - 5:41
-
5:41 - 5:42
-
5:42 - 5:45
-
5:45 - 5:48
-
5:48 - 5:50
-
5:50 - 5:54
-
5:54 - 5:55
-
5:55 - 5:57
-
5:57 - 5:59
-
5:59 - 6:02
-
6:02 - 6:04
-
6:04 - 6:06
-
6:06 - 6:09
-
6:09 - 6:11
-
6:11 - 6:12
-
6:12 - 6:13
-
6:13 - 6:15
-
6:15 - 6:17
-
6:17 - 6:18
-
6:18 - 6:21
-
6:21 - 6:23
-
6:23 - 6:25
-
6:25 - 6:26
-
6:26 - 6:28
-
6:28 - 6:30
-
6:30 - 6:34
-
6:34 - 6:37
-
6:37 - 6:39
-
6:40 - 6:41
-
6:41 - 6:44
-
6:44 - 6:47
-
6:47 - 6:48
-
6:48 - 6:51
-
6:51 - 6:53
-
6:53 - 6:54
-
6:54 - 6:56
-
6:56 - 6:58
-
6:58 - 7:02
-
7:02 - 7:04
-
7:04 - 7:06
-
7:06 - 7:08
-
7:08 - 7:09
-
7:09 - 7:11
-
7:11 - 7:13
-
7:13 - 7:15
-
7:15 - 7:17
-
7:17 - 7:21
-
7:21 - 7:23
-
7:23 - 7:25
-
7:25 - 7:28
-
7:28 - 7:29
-
7:29 - 7:31
-
7:31 - 7:35
-
7:35 - 7:38
-
7:38 - 7:42
-
7:42 - 7:45
-
7:45 - 7:47
-
7:49 - 7:50
-
7:50 - 7:52
-
7:52 - 7:55
-
7:55 - 7:56
-
7:56 - 8:00
-
8:00 - 8:04
-
8:04 - 8:06
-
8:06 - 8:07
-
8:07 - 8:09
-
8:09 - 8:11
-
8:11 - 8:14
-
8:14 - 8:15
-
8:15 - 8:18
-
8:18 - 8:20
-
8:20 - 8:24
-
8:24 - 8:26
-
8:26 - 8:30
-
8:30 - 8:32
-
8:32 - 8:35
-
8:35 - 8:39
-
8:39 - 8:41
-
8:41 - 8:45
-
8:45 - 8:48
-
8:48 - 8:52
-
8:52 - 8:54
-
8:54 - 8:58
-
8:58 - 9:01
-
9:01 - 9:03
-
9:03 - 9:08
-
9:08 - 9:11
-
9:11 - 9:15
-
9:15 - 9:17
-
9:17 - 9:20
-
9:20 - 9:22
-
9:22 - 9:24
-
9:24 - 9:27
- Title:
- Why atomic theory doesn't work for solids | Class 12 (India) | Physics | Khan Academy
- Description:
-
- Video Language:
- English
- Team:
- Khan Academy
- Duration:
- 09:28
Show all