प्याट्रीसिया रायन: अंग्रेजीमा जोड नदिनुस !

टेड एक्स दुबईमा लामो समय कि अंग्रेजी शिक्षिका प्याट्रीसिया रायन उत्तेजक प्रस्न सोध्छिन् : के विश्वको अंग्रेजी भाषा केन्द्रीकरणले अन्य भाषामा भएका महान विचारहरुलाई सम्प्रेसित हुन बाधा पुर्याइरहेको छ? (उदाहरण को लागि : आइन्स्टाइनले टोफेल (TOEFL) पास गर्नुपरेको भए के हुन्थ्यो?) विचार को अनुवाद र आदानप्रदान को भावुक रक्षा |

मलाई थाहा छ तपाईहरु के सोचिरहनुभएको छ |

तपाईहरु सोचिरहनुभएको छ कि मैले बाटो बिराए,

र केहि बेरमा कोही यो स्टेजमा आउँदैछ

र मलाई बिस्तारै मेरो सिटमा लैजानेछ |

(ताली)

दुबईमा मलाई सधै नै यस्तो हुन्छ |

"तपाई यहाँ छुट्टीमा आउनुभएको हगि?"

(हाँसो)

"बच्चाहरु भेट्न आउनुभएको हो?

कहिले सम्म बस्नुहुन्छ?"

तर सत्य, म अझै अलि लामै समयको आशा गर्छु |

म खाडी क्षेत्रमा ३० वर्ष भन्दा अघि देखि

बस्ने र पढाउने काम गरिरहेको छु |

(ताली)

र त्यो समयमा, मैले धेरै परिवर्तनहरु देखेको छु |

त्यो तथ्यांक

अलिक निराशाजनक छ |

र आज म तपाईहरु संग

भाषाको विनाश र

अंग्रेजीको विश्वव्यापिकरण बारे केहि भन्न गैरहेकोछु |

म तपाईहरुलाई मेरो एक जना साथी को बारेमा उल्लेख गर्न चाहन्छु,

जसले आबु धाबीमा वयस्कहरुलाई अंग्रेजी पढाइरहेका थिए |

अनि एक राम्रो मौसम भएको दिन पारेर

उनीहरुलाई प्रकृति सम्बन्धि केहि शब्दहरु सिकाउन

बगैचामा लैजाने निर्णय गरिन् |

तर भयो के भने उनले उल्टै

स्थानीय बोटबिरुवाहरुको अरेबिक नाम सिकिन् |

तिनीहरु को प्रयोग सहित --

औषधि, सौन्दर्य,

पकाउने तथा जडिबुटी को रूपमा |

ती विद्यार्थीहरुले त्यो सबै ज्ञान कहाँ बाट पाए?

अवस्य पनि, उनीहरूका बाजे-बजु बाट

र अझ जिजु बाजे-बजु बाट |

तपाईहरुलाई यो भन्नु आवश्यक छैन कि

एक पुस्ता र अर्को पुस्ता बिचमा सम्बाद

गर्न सक्ने क्षमता कति आवश्यक छ |

तर दुःख को कुरा, आज

भाषाहरु विनाश भैरहेका छन्

र त्यो पनि अभूतपूर्व गतिमा |

प्रत्येक १४ दिनमा एउटा भाषा को विनाश हुन्छ |

र त्यहि समयमा,

अंग्रजी चाहिँ निर्बाध विश्व भाषा भैरहेकोछ |

के यो दुवैको को बिचमा केहि सम्बन्ध हुनसक्छ त?

खै मलाई चाहिँ थाहा छैन |

तर मलाई के थाहा छ भने मैले धेरै परिवर्तन देखेको छु |

जब म पहिलो पटक खाडी क्षेत्रमा आएँ, म कुबेत आएको थिए

त्यस्ता दिनहरुमा जब त्यो कठिन पद थियो |

उति सारो पहिला पनि हैन |

त्यो त अलि पहिला नै हो |

तैपनि,

ब्रिटिस काउन्सिलले म लगायत

अरु २५ शिक्षकहरुलाई नियुक्ति दियो |

र हामी कुबेतको सरकारी स्कुलमा पढाउने

पहिलो गैर-मुसलमान भयौं |

हामीहरु अंग्रेजी पढाउन ल्याईएका थियौं

किनकि सरकार देशलाई आधुनिकरण गर्न

र आफ्ना नागरिकलाई शिक्षा द्वारा सुदृढ गराउन चाहन्थ्यो |

र अवस्य पनि बेलायतलाई फाइदा थियो

त्यो आकर्षक तेल को सम्पति बाट |

ल त्यसो भए |

अब यो चाहिँ मैले देखेको मुख्य परिवर्तन हो --

कसरी अंग्रेजी को पढाई

परस्पर फाइदा को

परम्परा बाट हाल को एक भयंकर

अन्तराष्ट्रिय व्यापारमा रुपान्तरित भएको छ |

अब यो विद्यालयको एक वैदेशिक भाषाको पाठ्यक्रम मात्र सिमित छैन |

र मातृभूमि बेलायतको

एकल क्षेत्राधिकार भित्र मात्र पनि छैन |

यो त अब विश्व का हरेक अंग्रेजी-भाषी

मुलुकको लागि देखासिकी भएको छ |

अनि किन नहोस त?

जे भएपनि, सर्वोत्कृष्ट शिक्षा --

हालैको विश्वभरका विश्वविद्यालयहरुको वर्गीकरणलाई आधार मान्ने हो भने --

बेलायत तथा अमेरिकाका

विश्वविद्यालयहरुमा पाइन्छ |

त्यसैले स्वभावत रूपमा सबैजनाले अंग्रेजी शिक्षा लिन चाहान्छन् |

तर यदि तपाई मौलिक भाषी हैन भने,

तपाईले एउटा परीक्षा उत्तीर्ण गर्नु पर्छ |

अब के एक विद्यार्थीलाई

भाषागत क्षमताको आधारमा मात्र

निषेध गर्नु उचित हुन्छ त?

हुनसक्छ तपाई संग एक कम्प्युटर बैज्ञानिक छ

जो अत्यन्त मेधावी छ |

उदहारण को लागि, के त्यो विद्यार्थीलाई एक वकिल हुन चाहिने जतिनै भाषा ज्ञान चाहिन्छ ?

खै, मलाई त त्यस्तो लाग्दैन |

हामी अंग्रेजी शिक्षक सदैव उनीहरुलाई निषेध गर्छौ |

हामी निषेधको चिन्ह राख्छौं,

र उनीहरुको बाटो बाट रोक्छौं |

अब उनीहरू आफ्नो सपना पुरा गर्न सक्दैनन्,

जब सम्म उनीहरू अंग्रजी सिक्दैनन् |

अब मलाई यसरी प्रस्तुत गर्न दिनुहोस्,

मैले एक एकल-भाषी नेडरल्यान्डवासी भेटें,

जो संग क्यान्सर को उपचार थियो,

के म उनलाई एक बेलायती विश्वविद्यालयमा प्रवेश गर्न बाट रोक्ने थिएँ ?

अहँ मलाई त त्यस्तो लाग्दैन |

तर वास्तवमा हामी त्यहि गरिरहेका छौं |

हामी अंग्रेजी शिक्षकहरु ढोके भएका छौं |

तपाईले हामीलाई सन्तुष्ट पार्नु पर्छ

कि तपाईको अंग्रजी राम्रो छ |

अब समाज को सानो समुदाय लाई

धेरै शक्ति दिनु

खतरनाक पनि हुन सक्छ |

त्यो बाधा अलि बढि नै विश्वव्यापी पनि हुनसक्छ |

ल त्यसो भए |

"तर", म तपाईले भनेको सुन्छु,

अनुसन्धान जति सबै

अंग्रेजीमै छ नी, त्यो बारेमा के गर्नु ?

पुस्तकहरु सबै अंग्रेजीमा छन्,

अनुसन्धानको प्रकाशन सबै अंग्रेजी मै गरिन्छ,

तर त्यो आत्म-पूरा भविष्यवाणी मात्र हो |

त्यसले अंग्रेजी को आवश्यकतालाई पोषण गर्छ |

र त्यो त्यसरी नै बढिरहन्छ |

म तपाईहरुलाई सोध्छु, अनुवाद के भयो?

इस्लाम को स्वर्ण युगलाई नियाल्नुहोस,

त्यति बेला धेरै नै अनुवादहरु हुन्थे |

उनीहरुले ल्याटिन र ग्रीकलाई

अरेबिकमा, अनि फारसीमा अनुवाद गरे,

अनि फेरी युरोपको

जर्मेनिक भाषामा अनुवाद गरियो

अनि पछि रोमनिक भाषामा |

त्यस पछि युरोपको अन्धकार युगमा उज्यालो छायो |

मलाई गलत अर्थ नलगाउनुहोला;

सबै अंग्रेजी शिक्षक महोदय,

म अंग्रेजी शिक्षा को विरुद्धमा छैन |

म खुसि छु, हामी संग एउटा विश्व-भाषा छ |

अहिले त्यो हामीलाई सारै नै आवश्यक छ |

तर म त्यसलाई एक बाधकको

रूपमा प्रयोगको बिरुद्धमा छु |

के हामी ६०० भाषामा सिमित हुन चाहन्छौं

अंग्रेजी अथवा चीनिया भाषालाई मुख्य बनाएर ?

हामीलाई त्यो भन्दा धेरै चाहिन्छ | हामीले सिमा कहाँ कोर्ने त ?

अहिलेको यो प्रणालीले

बौद्धिकतालाई

अंग्रेजीको ज्ञान संग समान मान्छ

जुन स्वेच्छाचारी हो |

(ताली)

तपाईहरुलाई म एउटा कुरा सम्झाउन चाहान्छु

त्यो महान काँध जसमा

आजको बौद्धिकता अडेको छ,

त्यसले अंग्रेजी जान्नु परेको थिएन,

उनीहरुले अंग्रेजीको परीक्षा उत्तीर्ण गर्नु परेको थिएन |

उदाहरण को रूपमा आइन्स्टाइनलाई लिनुस् |

उनलाई विद्यालयमा उपचाररत मानिन्थ्यो

किनकि उनि, वास्तवमा भन्ने हो भने, सुस्तमनस्थिति का बिरामी थिए |

तर विश्वको भाग्यवश,

उनले अंग्रेजी परीक्षा उत्तीर्ण गर्नु परेको थिएन |

किनकि १९६४ सम्म उनीहरुले

टोफेल, अमेरिकन अंग्रेजीको परीक्षा,

को सुरुवात गरेका थिएनन् |

अहिले त्यो व्यापक छ |

आजकल अंग्रेजीका कयौं परिक्षाहरु छन् |

र प्रत्येक बर्ष लाखौ बिद्यार्थीहरुले

त्यो परीक्षा दिन्छन् |

अब तपाई सोच्नुहोला, तपाईहरु र म

ती शुल्कहरु त्यति नराम्रो छैन, ठिकै छन्,

तर तिनीहरु बाधक छन्

लाखौ गरिब मानिसहरुको लागि |

हामी तुरुन्तै उनीहरुलाई निषेध गरिरहेका छौ |

(ताली)

यसले मलाई भर्खरै को एउटा समाचार शिर्षक लाई सम्झाउँछ :

"शिक्षा : एक ठुलो विभाजन"

अब बल्ल म बुझ्दै छु,

अब बल्ल बुझ्दैछु कि किन मानिसहरु अंग्रेजीमा केन्द्रित छन् |

उनीहरू आफ्ना नानीहरुलाई जीवनको उत्कृष्ट अवसर दिन चाहन्छन |

अनि त्यो सब गर्नको लागि उनीहरूलाई पश्चिमी शिक्षा चाहिन्छ |

किनकि, अवस्य पनि, राम्रा अवसरहरु

पश्चिमी विश्वविद्यालय बाट शिक्षितलाई जान्छ,

जुन मैले पहिला भने |

यो एक चक्रीय कुरा हो |

ल त अब

मलाई दुई बैज्ञानिकहरुको कथा भन्नदिनुस,

दुई अंग्रेज बैज्ञानिक |

उनीहरू एउटा प्रयोग गरिरहेका थिए

जैविकीय प्रयोग

जनावरहरुका अगाडि र पछाडि का पाउहरुको |

तिनीहरुले आफुले चाहे जस्तो निचोड पाउन सकेनन |

उनीहरुलाई के गर्ने भन्ने नै थाहा भएन,

अनि एक जना जर्मन बैज्ञानिक आइपुगे

जसले उनीहरुले आगाडि र पछाडि का

पाउहरूको लागि दुई अलग अलग शब्दहरु प्रयोग गरिरहेका छन्

जबकि जैविकताले त्यो कुरामा भेद गर्दैन

न त जर्मन भाषा ले |

ओह हो,

समस्या त समाधान भयो |

यदि तपाई एउटा सोच ल्याउन सक्नुहुन्न भने,

तपाई अड्किनु भयो |

तर यदि अर्को भाषाले त्यो सोच ल्याउन सक्छ भने,

सहकार्य द्वारा

हामीले धेरै कुरा प्राप्त गर्न र जान्न सक्छौं |

मेरी छोरी,

कुबेत बाट इंग्ल्यान्ड आइन् |

उनले बिज्ञान र गणित अरेबिक भाषामा सिकेकी थिईन |

त्यो अरेबिक माध्यम बिद्यालय थियो |

उनले त्यसलाई आफ्नो प्राथमिक बिद्यालयमा अनुबाद गर्नुपर्थ्यो |

र उनि आफ्नो कक्षामा सबसे तेज थिईन

सबै बिषयहरुमा |

यसले हामीलाई के बुझाउछ भने

जब विदेश बाट बिद्यार्थीहरु हामी कहाँ आउछन्,

हामीले उनीहरूलाई उनीहरुको ज्ञानको लागि

उचित मान्यता नदिएको हुनसक्छ

र उनीहरुलाई त्यो कुराको आफ्नो भाषामा राम्रो ज्ञान हुन सक्छ |

जब एउटा भाषा लोप हुन्छ,

त्यो भाषा संग हामी के गुमाउदै छौ भन्ने ज्ञान हुदैन |

जस्तै -- तपाईहरुले भर्खरै सी.एन.एन. मा हेर्नुभयो कि हेर्नुभएन --

उनीहरूले केन्या को एउटा गोठालोलाई

"सी.एन.एन. नायक" पुरस्कारले सम्मान गरे

जसले आफ्नो गाउँमा अन्य बालबालिका सरह

राती पढ्न सकेन,

किनकि त्यो मट्टीतेल को बत्ति बाट

धुवा आउथ्यो र त्यसले उसका आँखा खराब भए |

र त्यसमाथि, त्यहि मट्टीतेल पनि पुग्दो हुदैन थियो,

किनकि त्यो न्युन कमाईले के नै पो दिन सक्छ र ?

त्यसैले गर्दा उसले आविष्कार गर्यो

एउटा सित्तैमा चल्ने सौर्य बत्तिको |

अब उसका गाउँका केटाकेटीहरुले

विद्यालयमा त्यति नै अंक ल्याउछन्

जति घरमा बिजुली भएका केटाकेटीहरुले ल्याउछन|

(ताली)

जब उनले त्यो पुरस्कार पाए

उनले यी सुन्दर शब्दहरु भने :

"केटाकेटीहरुले अफ्रीकाको अहिलेको अवस्था,

एउटा अधेरो अशिक्षित महादेश, बाट

एक उज्यालो र शिक्षित महादेश बनाउने तिर निर्देसित गर्नेछन्"

एउटा साधारण सोच,

तर जो संग त्यस्तो दुरगामी असर देखाउने क्षमता हुनसक्छ |

ती मानिसहरु, जो संग उज्यालो छैन,

भौतिक रूपमा अथवा लाक्षणिक रूपमा,

उनीहरुले हाम्रो परीक्षा उतिर्ण गर्न सक्दैनन्,

र हामीहरुलाई उनीहरुलाई के थाहा छ भन्ने कुरा कहिले पनि पत्तो हुदैन |

अब हामी आफु तथा उनीहरुलाई

अधेरोमा नराखौं |

विविधतालाई अंगालौं |

आफ्नो भाषा बारे सोचौँ |

त्यसलाई महान विचारहरु फैलाउन प्रयोग गरौं |

(ताली)

यहाँहरुलाई धेरै धेरै धन्यवाद |

(ताली)